Dagblaðið - 13.03.1979, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 13. MARZ 1979.
notuð fjölmörg sjálfvirk tæki sem
starfa stöðugt ogaf miklu öryggi. _
Að tempra hitastigið og varðveita
vinnuskilyrði inni í geimstöðinni er
þó e.t.v. erfiðasta viðfangsefnið.
Hitastigið er breytilegt frá sól til
skugga frá mínus 150 stigum til plús
130 stiga á Celsius. Temprun þess
krefst því sívakandi aðgæzlu geim-
faranna. Geimstöðin er varin fyrir
þessum miklu hitabreytingum með
Soyusflaug skotið frá Baikonur
í Sovétrikjunum.
þykkri einangrun, sem komið er fyrir
áður en hún fer á loft.
Sviti og útöndun
endurunnin
Hitastillingin er framkvæmd með
hringlaga pípukerfi, sem fyllt er með
vökva. Pípurnar eru annaðhvort
svartar eða hvítar. Svörtu pípurnar
hitna frá sólarhitanum og vökvinn
ber hitann til hinna ýmsu staða í
geimfarinu en hvítu pípurnar
einangra frá hita. Hvítu pipurnar eru
einnig i þeim hluta geimfarsins þar
sem matvæli eru geymd.
Mannslíkaminn gefur frá sér 1,5 til 2
lítra af vatni gegn um útöndum og
svita, svo að andrúmslóftið inni i
geimstöðinni yrði of rakt ef þessum
gufum væri ekki safnað saman í
leiðslur, þær einangraðar og gerðar
aðvatni á ný.
Diskarnir
borðaðir
Vel búin matstofa er í geimstöð-
inni. Tvö færanleg borð eru notuð
sem matborð og tvær rafmagnselda-
vélar ásamt heitu og köldu vatni gera
matseldina þægilega. Máltíðir eru
skipulagðar í sex daga í einu. Allir
diskar eru gerðir úr einhverri fæðu-
tegund, svo hægt sé að borða þá,
brauð er í svo smáum bitum, að
borða má það í einum munnbita tii
þess að það molni ekki og ávaxta-
drykkir og kaffi er þynnt út með
heitu vatni.
Geimfararnir sofa í svefnpokum,
pokarnir eru festir með þar til
gerðum þráðum sem festir eru í gólf
geimstöðvarinnar, svo þeir svífi
ekki í lausu lofti. Raunar er erfitt að
ákveða hvað er gólf leða loft
stöðvarinnar i þyngdarleysinu.
Geimfararnir þvo sér með sérstök-
um „einnota” bréfþurrkum og
bómull, sem geymd er í sérstakri
upplausn og úðuð með vatni fyrir
notkun. Þeir nota tannkrem sem
framleiðir enga froðu og rafmagns-
rakvélar sem sérstaklega eru gerðar
fyrir notkun úti í geimnum.
Að litast um inni í geimstöðinni er
eins og að sjá skuggamynd. Vatninu
þar inni er úðað gegnum úðara og
sogdæla safnar saman þeim dropum
sem ná ekki að falla á gólfið.
Læknar sem fylgj-ast með líðan
geimfaranna segja að þeim líði á
allan hátt eðlilega í þyngdarleysinu.
I. marz framkvæmdi áhöfn geim-
farsins fyrstu mælingarnar á tækjum
þeim er fyrrverandi áhöfn hafði
notað og unnu þau öll á eðlilegan
hátt. Verkefni geimfaranna er að
rannsaka hvort nokkuð af tækja-
búnaði geimfarsins hefur gengið úr
sér af notkunarleysinu, og einnig að
undirbúa nýjar rannsóknir.
Geimfararnir sem nú dveljast um borð i Salyut-6 geimstöðinni, Vladimir
Lyakov og Valery Ryumin.
verði þessum stofum fjölgað að ráði,
því ætlunin mun vera að fullgera
aðeins 3 slíkar stofur á árinu.
Nú er svo komið, að kanna skal í
snarhasti, hvort ekki megi leggja
skóla niður, þar sem skólahald sé
orðið óhagkvæmt og börnum hafi
fækkað verulega.
Óhagkvæmni hér merkir einvörð-
ungu, að kennslan kostar meira i 4—
500 barna skólum en í 1000—1400
barna skólum. Auðvitað kostar
kennslan og rekstur skóla meira, þar
sem aðbúnaður er góður og bekkjar-
deildir ekki yfirfullar, enda kennslan
þar betri og nemendur fá samfellda
stundaskrá og alla lögboðna kennslu.
Þegar stærð skóla er í kringum 500
nemendur, sem mörgum skóla-
mönnum finnst heppileg skólastærð,
þá finnst valdhöfum nú rétt að
leggja einhvern þeirra niður og dreifa
nemendum á aðra skóla svo enn megi
þétta í bekkjunum.
Ætli það verði til þess, að barna-
fólk komi til með að flytja í gamla
borgarhlutann og glæða hann lífi að
nýju, að leggja niður skóla?
Hvernig væri að hinkra ögn við og
sjá hver framvindan verður? Óvist er
að til baka verði snúið, ef skóli er
lagður niður og húsnæðinu hugsan-
lega breytt til annara nota, því ærinn
kostnaður hlýst af viðamiklum
breytingum.
Reynslan sýnir að best er að flýta
sér hægt.
Hvert stefnir?
Það hefur verið stefna sjálfstæðis-
manna í Reykjavík að sjá fyrir full-
nægjandi skólahúsnæði, auka sam-
felldni í skóladvöl, auka einsetningu,
styðja við tilraunakennslu, veita sál
fræðilega og félagslega aðstoð
byggja upp félags- og tómstunda-
starfsemi, koma á skólasöfnum og
tryggja sem jafnastan rétt einstakl-
inga til náms.
Enri er langt i land til að öllum
markmiðum sé náð þó gríðarlega
margt hafi áunnist og munu flestir
geta verið því sammála að skólar
Reykjavíkur hafi ekki verið síður
búnir til kennslu en best gerist annars
staðar á landinu, þótt ætíð geti gott
batnað.
Sú happa og glappa stefna, sem
einkennir vinnubrögð núverandi
borgarstjórnarmeirihluta, ekki ein-
vörðungu á skólamálum, heldur á
öllum sviðum, á án efa eftir að skilja
eftir djúp óheillaspor í málefnum
Reykjavíkur, sem erfitt verður að má
út.
Þeir sem iofa gulli og grænum
skógum, en svíkja síðan allt og alla,
eiga ekkert skilið annað en rækilega
áminningu, enda mun sá dagur
koma, er núverandi meirihluti áttar
sig á því að Reykvikingar hafa lítinn
áhuga á sjónhverfingum.
Sigurjón Fjeldsted
skólastjóri.
Þegar Jónas Kristjánsson leggur út
af ruglingi Reynis Hugasonar verk-
fræðings og sérfræðings Rann-
sóknarráðs ríkisins í þróun atvinnu-
veganna, þá er ekki von á góðri
niðurstöðu. Það sannaðist i rit-
stjómargrein í Dagblaðinu mánu-
daginn 26. febrúar sl. Þess er ekki að
vænta að lesendur blaðsins muni hver
kenningin var í umræddri ritstjórnar-
grein svo nauðsynlegt er að endur-
taka hér tvær málsgreinar, sem öll
vitleysan er byggð á. Jónas skrifar
„Við skulum hugsa okkur, hvernig
ástandið væri, ef við hcfðum verið
nærri eins heppnir og Svíar. Bændum
hefði fækkað um 40% í stað 14% og
þeir væru nú 3000 í stað 4400. Þeir
mundu framleiða 10 þúsund tonn
af kindakjöti og 80 þúsund tonn af
mjólk.” Nokkru síðar í þessari grein
var eftirfarandi. „Ef þróunin síð-
ustu fimmtán árin hefði verið hin
sama hér og í Sviþjóð, væri land-
búnaðurinn ekki langstærsta vanda-
mál þjóðarinnar. Þá nvtu bændur
betra almcnningsálits. Þá væri landið
ekki eins ofbeitt. Og þá væru lifs-
kjörin hér mun betri.”
Það er ekki eingöngu vitnað um
fækkun þ.rnda '-S-tþjðð ng hversu
blessunarrikt það hefur reynst, held-
ur einnig tíunduð fækkun í bænda-
stétt í Norcgi og Danmörku. Niður-
staða þeirra félaga er, að hefði
hliðstæð fækkun átt sér stað hér á
landi, þá framleiddu bændur aðeins
hæfilegt magn fyrir innanlands-
markaðinn.
Nú er það vafalaust vonlitið að
ætla sér að fræða þá félaga um
þróun landbúnaðarins í þessum
löndum, ef það sýndi sig að fram-
leiðslan hefði lítið minnkað við
fækkun bænda. Því samkvæmt
kenningunni á sú fækkun, sem er
umfram þá fækkun sem átt hefur sér
itað í bændastétt á íslandi að leiða til
amdráttar i framleiðslunni. Það má
orðast á annan veg, að þeir
bændur.sem hætt hafa búskap fram
að þessu hér á landi og jarðir þeirra
lagst í eyði, hafa ekki framleitt
nokkurn skapaðan hlut. Skilningur
ritstjórans á landbúnaði er álíka og
hjá manni, sem ekkert vit hefur á
blaðamennsku. Hann gæti haldið því
fram að ef fækkað yrði á Dagblaðinu
um einn blaðamann, þá mundu tveir
dálkar í blaðinu verða auðir.
Hér á eftir mun verða birt yfirlit
um þróun landbúnaðarins a Norður-
löndum þetta árabil, sem þeir félagar
miða við.
Danmörk
Á árunum frá 1960 ti! 1976 hefur
jörðum í ábúð fækkað úr 196.000 i
124.000. Aðallega hefur þeim jörðum
fækkað sem voru með minna en 20
hadands en býlum hefur fjölgað, sem
hafa meira en 60 ha. ræktaðs lands.
Árið 1%0 voru 91.486 jarðir með
minna en 10 ha. en árið 1976 voru
það 36.945. Á sama tíma hefur árs-
verkum i landbúnaði fækkað úr 260
þúsund í 125 þús. Dráttarvélum
fjölgaði úr 135 þúsundum í 183
þúsund.Dráttarklárum hefur fækkað
úr 108 þús í 12 þús. Hcildar-
Hagfræði á æðra plani
framleiðsla búfjárafurða hefur aukist
um 2% á þessu árabili.
Mjólkurframleiðslan minnkaði um
tæp 300 þúsund tonn. Svína- og ali-
fuglakjötsframleiðslan hefur aukizt
verulega eða um 104 þús. tonn. Árið
1976 fengu Danir fyrir útfluttar land-
búnaðarafurðir 13.566 milljónir d.
kr. en til viðbótar fékk danskur land-
búnaður greitt úr landbúnaðarsjóði
Efnahagsbandalagsins 2.177
milljónir kr., sem aðallega voru út-
flutningsbætur. í Danmörku er og
hefur verið sú stefna ríkjandi að auka
landsneyslunni, svínakjöt 9% yfir
og egg 66% umfram neysluna innan-
lands.
Reynt er að sjálfsögðu að koma
umframframleiðslunni í sölu á
erlendum mörkuðum. Sovétmenn
hafa keypt einna mest, sérstaklega af
eggjum og smjöri. Verðið hefur verið
langt undir framleiðslukostnaði.
Finnar telja það verð sem fæst fyrir
smjör, sem þeir flytja út til Sviss um
þessar mundir, mjög hagstætt miðað
við það sem Rússar greiða, en í Sviss
fá þeir um 1/4 af skráðu heildsölu-
verði í Finnlandi. Árið 1977 voru
fluttar út búfjárafurðir fyrir 553
milljónir f. marka. Sama ár greiddi
ríkissjóður til landbúnaðarins 476
millj. marka til verðjöfnunar. Þrátt
fyrir mikla erfiðleika vegna um-
framframleiðslu og mikilla út-
flutningsbóta telja stjórnvöld skyn-
samlegra að halda uppi óbreyttri
framleiðslu í stað þess að auka enn á
atvinnuleysið, með þvi að fækka
bændum.
Einnig er sú stefna í Finnlandi að
viðhalda byggð og styrkja þá fram-
leiðendur sérstaklega þar sem
búskaparskilyrði eru verst.
leiðslunni sérstaka uppbót á hvern
mjólkurlítra.
Svíþjóð
Frá árinu 1%3 og fram til ársins
1977 fækkaði starfsmönnum í land-
búnaði um 43%. Stórbýlum hefur
fjölgað í Svíþjóð en mikil fækkun
hefur orðið á smábýlunum og þá
sérstaklega í afskekktari sveitum.
Á þessu árabili minnkaði mjólkin
um 6%, en heildarframleiðsla búfjár-
afurða hefur aftur á móti aukist um
19%. Árið 1977 fluttu Svíar út 9750
tonn af smjöri, 1950 tonn af ostum
og 5800 tonn af undanrennudufti.
Þessar vörur voru seldar úr landi
fyrir verð, sem var langt undir fram-
leiðslukostnaði. Svíar fluttu út tæp
40 þúsund tonn af kjöti en fluttu inn
rétt um 23 þúsund tonn.
AgnarGuðnason
Noregur
Ársverk í landbúnaði og skóg-
rækt voru 283 þúsund árið 1960, en
árið 1976 voru þau 150 þúsund.
„..hefur framleiðsla landbúnaðarafurfla aukizt á öllum
Norðurlöndum þrátt fyrir mikla fækkun í bændastétt og
þá ekki síður fækkun starfsfólks í sveitum.”
framleiðsluna, þrátt fyrir sölutregðu
og lágt verðá búfjárafurðum.
Finnland
Árið 1%9 voru 297 þúsund jarðir í
ábúð, en 7 árum síðar hafði þeim
fækkað um 55 þúsund. Mest hefur
smábýlum fækkað, sem voru með
minna en 5 ha. lands. Nokkur
aukning i fjölda jarða með meira en
15 ha. ræktaðs lands varð á sama
tímabili.
Mjólkurkúm fækkaði úr 889
þúsundum í 752 þúsund (árið 1977)
en mjólkin minnkaði ekki nema um
2%. Heildarkjötframleiðslan hefur
aukist úr 223 þús. tonnum árið 1970
í 262 þúsund tonn árið 1977.
Mjólkurframíeiðslan var 28%
umfram þarfir innanlandsmark-
aðarins, brauðkorn var 25%
umfram, nautakjöt 1% undir innan-
Á árabilinu 1969 til 1977 fækkaði
jörðum i ábúð um 27%. Jörðum sem
voru stærri en 10 ha. fjölgaði á
jressum árum, en mest varð fækkun
jarða, þar semræktaðland var minna
en 2 ha. Árið 1959 var-reiknað með
22.7 ársverkum á hverja 100 ha.
ræktaðs lands, en árið 1976 voru árs-
verkin metin 12.7 á 100 ha. Ef miðað
er við árið 1963 og aftur árið 1977
hefur mjólkin aukist um 16%,
heildarframleiðsla allra búfjárafurða
hefur aukist um 25%, en starfsmönn-
um í landbúnaði hefur fækkaðum
46%. Norðmenn flytja inn smá-
vegis af kjöti, þar á meðal dilkakjöt
frá íslandi. Þeir flytja út osta og
smjör. Á sl. ári fluttu þeir út
smjör til Rússlands fyrir verð, sem
var um 1/5 af innlenda verðinu.
Mjólkurframleiðslan hefur verið iitið
eitt meiri en þörf er fyrir innanlands
og þess vegna fá mjólkurframleið-
endur sem draga úr mjólkurfram-
Fjöldi bænda
og framleiöslan
Eins og kemur fram í þessu yfirliti
hér að framan hefur framleiðsla
landbúnaðarafurða aukist á öllum
Norðurlöndunum þrátt fyrir mikla
fækkun í bændastétt og þá ekki siður
fækkun starfsfólks í sveitunum.
Aukningin í framk iðslunni byggist á
aukinni tækni, afurðameira búfé og
stærri bújörðum. Það er mun
auðveldara að auka framleiðsluna
heldur. n aðþurfa að draga úr henni.
Íslenskii hændur cru á engan hátt
frábrugðnir stéttarbræðrum sínum á
hinum Norðurlöndunum, fram-
leiðsluaukningin hefur verið hliðstæð
og fækkun í bændastétt áþekk.
Á árunum frá 1960 til 1977 hefur
heildarframleiðsla i íslenskum land-
’búnaði aukist um 60%, en fram-
leiðsla á hvern starfsmann i land-
búnaði aukist um 120%. Á síðast
liðnum 38 árum hefur heildarfram-
leiðsla í landbúnaði meira en þrefald-
ast en á sama tima hefur hún nær
sjöfaldast á hvern starfsmann.
Nú veit ég ekki af hvaða hvötum
þeir Reynir og Jónas reyna að gera
minna úr islenzkum bændum en
bændum í öðrum löndum, sennilega
eru þeirra skrif eingöngu byggð á
vanþekkingu, en ekki óvild i garð
bænda.
Vandamál landbúnaðarins verða
auðvitað ekki leyst á siðum Dag-
blaðsins, það er Alþingis að taka
ákvörðun í samræmi við vilja
samtaka bænda, þegar lagt er til að
fara leiðir, sem eru til hagsbóta fyrir
alla þjóðina.
Agnar Guðnason
blaðafulltrúi
bændasamtakanna.