Dagblaðið - 04.02.1981, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRÚAR 1981.
Útgefandi: Dagblaðið hf. '' . . _____
Framkvaamdastjóri: Sveinn R. EyjöMsaon. Rítstjörí: Jónas Kristjánsson.
Aðstoöanitstjóri: Haukur Halgason. Fréttastjöri: Ómar Valdimarsson.
Skrif stofustjöri ritstjömar Jóhannes ReykdpL
Íþróttir HaHur Simonarson. Menning: Aðabteinn IngóHsson. Aðstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit Ásgrfmur Pálsson. Hönnuru Hilmar Karisson.
Blaðamann: Anna BJanUson, Atli Rúnar Hattdórsson, Atíi Stainarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stafánadóttk, EHn Abartsdóttir, Qisli Svan Elnarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga
Huid Hákonardóttk, KrjAtján Már Ungarsson, Siguröur Sverrisson.
• Ljósmyndir. Bjarnlelfur Bjamlaifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Siguröur Þorri Sigurössorí
og Svainn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Óiafur Eyjólfsson. Qjaldkari: Þráinn Þoriaifsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Halldórs
son. DreHingarstjóri: Valgaröur H. Svelnsdóttir.
Ritstjóm: Slöumúla 12. Afgraiösla, áskriftaðsiM, dUQTýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
s'ar Í7Ö22 C
Aöalsimi blaösins e
2(10Hnur).
Mistök ímanntali
Manntalið um helgina tókst stór-
slysalaust. Flestir voru heima og
svöruðu undanbragðalítið, þegar
teljarar komu á vettvang. Reiknað er
með, að um næstu helgi verði búið að
ná sambandi við mikinn hluta hinna,
sem eftir eru.
Þetta er vel sloppið, þar sem stjórnendur
manntalsins höfðu af óhóflegum góðvilja tekið meiri
áhættu en eðlilegt er. Þeir höfðu hleypt óviðkomandi
aðilum inn í manntalið með spurningar, sem tæplega
eru á verksviði manntals.
Um þetta er hægt að fjalla nú, þar sem manntalinu
er að verulegu leyti lokið. Gagnrýni ætti ekki lengur að
spilla söfnun nauðsynlegra upplýsinga. En hún ætti að
koma til íhugunar, næst þegar manntalsmenn vilja
taka áhættu.
Ekki er hægt að segja, að aukaspurningar
manntalsins hafi verið tiltölulega nærgöngular.
íslendingar eru vanir að svara í skoðanakönnunum
mun persónulegri spurningum um pólitískar skoðanir
og afstöðu til viðkvæmra mála.
Menn hafa til dæmis almennt tekið vel spurningum
Dagblaðsins um afstöðu til áfengismála, jafnréttis-
mála, varnar- og utanríkismála. íslendingar hafa
reynzt furðanlega fúsir til að tjá sig, þegar eftir hefur
verið leitað.
Eigi að siður kom í ljós, að sumir tóku manntalinu
illa og voru andvígir sumum spurningum þess.
Lesendadálkar dagblaðanna fylltust af margs konar
gagnrýni, misjafnlega grundaðri eins og gengur. Kom-
ust þar færri að en vildu.
Ljóst er, að manntalsmönnum tókst að reita sumt
fólk til reiði. Það er að vísu fámennur minnihluti, en
hávær og áhrifamikill. Og niðurstaðan er auðvitað sú,
að töluverð afföll eru á svörum við sumum
spurninganna.
Skekkjur læðast að á ýmsa vegu. Ekki er hægt að
gera ráð fyrir, að hóparnir, sem neita að svara ákveð-
inni spurningu eða svara henni viljandi út í hött, séu
eins og hópurinn, sem svarar henni af beztu getu.
Hin skekkjan er þó enn alvarlegri, sem er kerfís-
bundin í ömurlegri aðferðafræði manntalsmanna. Þeir
spyrja um staðreyndir sem væru þær skoðanir. Þeir
rugla saman vísindalegum mælingum og félagsvísinda-
legum könnunum.
Lengd ferða til vinnu og tími til heimilisstarfa eru
mælanlegir hlutir. Betri upplýsingar um slík atriði fást
með mælingum á strangvísindalegan hátt hjá
tiltölulega litlu úrtaki manna, heldur en með skoðana-
könnun.
Manntalsmenn hafa látið blekkjast af glýju hins
100% úrtaks. En svörin mæla ekki raunveruleika,
heldur hvað fólk ímyndar sér, að það hafí varið
miklum tíma til ferða á vinnustað og til heimilisstarfa
af mjög svo ýmsu tagi.
Augljóst er, hvernig jafnréttisráð, umferðarráð og
alls konar ráð freistast í fátækt sinni til að hengja
áhugamál sín á aðila, sem hefur fé til að framkvæma
100% skoðanakönnun meðal landsmanna, það er að
segja manntalið.
Hitt verður að draga í efa, að hagnýtar upplýsingar
fáist með því að troða fávíslegum spurningum í
manntalið. Að minnsta kosti verður skoplegt að sjá
lærðar greinar um meðaltíma íslenzkra karlmanna við
heimilisstörf!
Sökin hlýtur að liggja hjá manntalsmönnum
sjálfum. Þeir eiga að búa yfír þekkingu til að hafna
spurningum, sem leiða til marklítilla svara, og
spurningum, sem eru til þess fallnar að reita hluta
þjóðarinnar til reiði.
Kjamorkustríð:
Almenn andspyma
eina vonin
Engum verður talið hughvarf með
ógnunum. Með því að vekja hjá fólki
ótta sannfærir maður engan. Vissu-
lega er hægt að hræða fólk til að gera
eitthvað eða láta vera en óttinn einn
veldur ekki skoðanaskiptum.
Fæstir menn vilja deyja. Lífsvilj-
inn veldur þvi að maður stígur ekki út
um gluggann á fjórðu hæð. Ef þú
ætlar niður ferðu niður stigann. En
það er ekki ótti við dauðann sem
veldur því að þú ferð niður stigann
heldur skynsemi — menn læra af
reynslunni, eða til dæmis af for-
eldrum, að rétt er að nota stigann en
ekki giuggann til að komast niður á
jafnsiéttu af fjórðu hæð.
Lífsviljinn er það meginmarkmið
sem veldur því að þú ferð niður
stigann. Lifsviljinn og skynsemin
leggjast á eitt um að velja réttu
leiðina.
Ógnanir kjarnorkustyrjaldar koma
engum til að verða vígbúnaðarand-
stæðingur. Vígbúnaðarkapp nú-
timans jafngildir samt sem áður
skrefínu út um giuggann á fjórðu
hæð. Þeir sem gera sér grein fyrir
því að vígbúnaðarkapphiaupið leiðir
óhjákvæmilega til gagnkvæmrar
gjöreyðingar velja aöra leið í átt til
friðar og mannsæmandi lífs.
Maður sórfróflur
um vígbúnað talar
Frank Barnaby heitir maður er
veitir forstöðu stofnun í Svíþjóð sem
nefnist Alþjóðlega friðarrannsókna-
stofnunin í Stokkhólmi og er þekkt
undir nafninu SIPRI (Stockholm
International Peace Research Insti-
tute). Þetta er ein virtasta stofnun
sinnar tegundar í heiminum, orðlögð
fyrir hlutlægni (óhlutdrægni og
áreiðanleika) í dómum um flest sem
lýtur að hernaðar- og vígbúnaðar-
málum.
Fyrir nokkrum dögum hélt Frank
Barnaby ræðu á alþjóðlegri friðar-
ráðstefnu í Helsinki í Finnlandi.
Hann hafði þar ýmislegt að segja
varðandi kjarnorkuvígbúnað í
heiminum. Sökum þess að margir
ísiendingar hafa í því viðviki enn
ekki lært að greina milli leiðarinnar
út um giuggann og hinnar niður
stigann ætla ég að skýra hér frá
helstu atriöum i ræðu Barnabys
(sumum orðrétt, innan gæsalappa):
,,í vopnabúrum heimsins eru nú
tugþúsundir kjarnorkuvopna, líklega
yfir 60.000 talsins. Sprengikraftur
þessara vopna jafngildir 1250.000
Hiroshima-sprengjum eða 400
kílóum sprengiefnis (TNT) á hvert
mannsbarn á jörðinni. ímyndunar-
Kjailarinn
Jón Ásgeir
Sigurðsson
K0RTURINN
Fátt hefur verið meira rætt að
undanförnu en orkuskorturinn.
Orkuskömmtun er veruleg, nálgast
um 140 MW og raforkuframleiðsla
hefur verið mikil með dísiioliu.
Auðvitað er eðlilegt að menn Ieiti
orsakanna fyrir þessu ástandi og
reyni jafnframt að gera sér grein fyrir
leiðum til úrbóta.
Ekki eru allir á einu máli um hvað
valdi, eins og gengur.
Mest hefur verið bent á litla úr-
komu sl. haust, sem engin leið hafi
verið að sjá fyrir. Sumir telja
óheppni i framkvæmdastjórn vatns-
virkjana valda miklu og nú fyrir
nokkrum dögum ritaði prófessor
nokkur við háskólann grein, þar sem
hann taidi orkuskortinn afieiðingu
mistaka í ákvarðanatöku um
virkjanir. Prófessorinn taldi orku-
skortinn nú sök stjórnmála-
mannanna.
Vafalaust gera allir einhver mistök
á sínu æviskeiði og þeim mun stærri
sem ákvarðanir þeirra hafa meiri
áhrif.
Ekki dettur mér í hug að draga
stjórnmálamenn i annan dilk en aðra.
Hins vegar hygg ég að, orsakir
vandans séu margvíslegar.
Alla vega hefur aldrei þótt mikil
kúnst að vera vitur eftir á.
Orsakir
í stuttri blaðagrein er ekki unnt að
ræða orsakir orkuskortsins ítarlega.
Ég vil þó drepa á nokkra þætti, sem
koma i hugann.
1. Lélegt vatnsár og óheppilegt
veðurfar.
2. Leki úr Sigölduióni.
3. Bjartsýni í álagsaukningu.
4. Minni framleiðsla við Kröflu
en áætlað var.
Eins og menn rekur minni til var
vetúrinn 1978-79 gripið til verulegrar
raforkuskömmtunar, eða líklega um
50 MW.
Kjallarinn
GuðmundurG.
Þórarinsson
Lélegt vatnsár
í fréttatilkynningu Lands-
virkjunar frá í febrúar 1980 segir:
„Síðustu fimm ár hefur vetrar-
rennslið við Búrfell þ.e. mánuðina
okt.-april verið undir meðallagi
áranna 1950—1979. Þá hefur sumar-
rennslið, þ.e. mánuðina maí-sept.
verið undir meðallagi síðustu þrjú
árin.”
Síðan segir: „Samkvæmt
upplýsingum frá Veðurstofunni
reyndist síðasta ár eitt hið kaldasta,
sem mælzt hefur á þessari öld og
rennsli af vatnasvæði Þjórsár og
Tungnaár reyndist það minnsta, sem
mælzt hefur.”
Hér er átt við árið 1979. Sé linurit
Landsvirkjunar yfir vatnshæð í
Þórisvatni athugað, sést að í
september 1980 er vatnjhæðin 3—3,5
m hærri en í sept. 1979 og nokkru
hærri en í sept. 1978.
Af þessu verður að ráða, að í
september í haust hafi ástand vatns-
miðlunar verið nokkuð gott.
Yfírborð Þórisvatns lækkar
síðan nærfellt 3 m í október 1980 og
vekur það menn til nokkurrar
umhugsunar. Október var að vísu
óvenjukaldur og haustrigningar
brugðust. í lok desember er
yfirborðið orðið um 1 m lægra en
hin lága staða í árslok 1979. Óvenju-
mikil ísmyndun við Búrfell "•kur
síðan óvenjumikið vatn í ísskolun.
Lekiúr
Sigöldulóni
Lekinn úr Sigöldulóni er auðvitað
dlfinnanlegt vandamál. Prófessorinn
sem ritaði í Vísi segir reyndar að þar
sé ekki við neinn að sakast þótt
ísland leki. Ekki skal ég leggja dóm á
það, en auðvitað er það verðugt verk-
efni fyrir íslenzka verkfræðinga að
velta fyrir sér hversu við skuli
brugðizt.
Ég hefi reyndar þá skoðun að
ekki sé við neinn sérstakan fremur að
sakast þótt eldar geisi við Kröflu.
Jarðelda af því tagi er jafnvel enn
erfiðara að sjá fyrir en leka í
íslenzkum jarðlögum.
Bjartsýni í
álagsaukningu
Veturinn 1979—1980 var hér
veruleg orkuskömmtun. Ég verð að
játa, að mér leizt illa á alla þá
aukningu raforkunotkunar, sem
menn höfðu á prjónunum á árinu
1980.
Meöan orkuskömmtun var í aðsigi
var verið að áforma mikla aukningu
álags. Sem dæmi má nefna:
1. Annar ofn málblendi-
verksmiðju30MW
2. Stækkunálverksmiðju20MW
3. Aukin rafhitun