Dagblaðið - 20.10.1981, Page 12

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1981.
12
í
iBIAÐIÐ
Útgafandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. EyjóMsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aflstoðarritstjóri: Haukur Helgason. Fc áttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjómar Jóhannes Reykdal.
íþróttir ■ fallur Simonarson. Aflstoflarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit Ásgrimur Pólsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, AtJi Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurflsson, Dóra Stofáns-
dóttir, Elin Albertsdóttir, Franzisca Gunnarsdóttir, Inga Huld Hákonardóttir, Jóhanna Þróinsdóttir,
Kristjón Mór Unnarsson, Lilja K. Möller, Ólafur E. Friflriksson, Sigurflur Sverrisson, Viflir Sigurflsson.
Ljósmyndir Bjamleifur Bjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson,
og Sveinn Þormóflsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þróinn Þorieifsson. Auglýsingastjóri: Ingótfur P. Steins-
son. Dreif ingarstjóri: Valgerflur H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Sfflumúla 12. Afgreiflsla, óskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverhoiti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot Dagblaflið hf., Síflumúla 12.
Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Siflumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10
Þingmenn á villigötum
Lýðræði er langskásta þjóðskipulag, '/ST-
sem upp hefur verið fundið. Það er eina
skipanin, sem felur í sér verulega
endurnýjunarhæfni. Það er eina ræðið,
sem gerir byltingar og kollsteypur
óþarfar, af því að það felur í sér hæg-
fara síbyltingu.
íslendingar geta hrósað happi að vera í hópi um það
bil 25 lýðræðisríkja í heimi 150 ríkja heims. Það eru
sérstök forréttindi að fá að búa við sæmileg
mannréttindi, dálítið frelsi og töluverðan jöfnuð með
borgurum ríkisins.
Hjá sumum lýðræðisþjóðum kristallast lýðræðið í
kjöri forseta. Hjá öðrum kristallast það í kjöri þings,
sem síðan velur þjóðinni ríkisstjórn. Við búum við
síðara kerfið, sem virðist nokkurn veginn jafn gjald-
gengt og hið fyrra.
Eigi að síður er lýðræði okkar ekki eins virkt og það
ætti að vera. Við kjósum fulltrúa okkar með hangandi
hendi og bölvum ýmist í hljóði eða upphátt yfir því, að
í rauninni sé ekki um neitt að velja. ,,Þeir bregðast
allir,” segjum við.
Stjórnmálin minna á vængjahurðir hótela.
Flokkarnir eru ýmist úti eða inni. Utan stjórnar
stunda þeir ábyrgðarlaust lýðskrum, en innan stjórnar
ábyrgðarfull íhaldsúrræði. Að baki mismunandi kenn-
inga eru fjórir eins flokkar.
Hvassviðrin á alþingi, sem síðan enduróma i fjöl-
miðlum, eru að töluverðu leyti marklausar leiksýning-
ar, þar sem leikararnir skipta léttilega um hlutverk við
stjórnarbreytingar. Enda líta þeir á sig sem lífsreynda
atvinnumenn.
Einn bezti kostur íslenzkra þingmanna er, að þeir
eru ekki fjárhagslega spilltir. Mútuþægni hefur bless-
unarlega aldrei orðið plagsiður hér á landi, þótt hún
hafi lengi tíðkazt víða erlendis, jafnvel í
lýðræðisríkjum.
Með þessum orðum er ekki verið að hreinsa íslenzka
stjórnmálamenn af fjármálalegu misferli. Því miður
felst starf þeirra í reynd að töluverðu leyti í misferli,
þótt þeir séu yfirleitt ekki að reyna að auðgast sjálfir.
íslenzkir stjórnmálamenn eru önnum kafnir við að
skipuleggja og millifæra, gefa fé og lána, niðurgreiða
og bæta upp, ríkisstyrkja og -ábyrgjast, veita leyfi og
ráða fólk. Það er eins og þeir haldi sig vera fram-
kvæmdastjóra fyrirtækis.
Sumir þingmenn eru ráðherrar. Aðrir sitja í banka-
ráðum og sjóðastjórnum. Enn aðrir sitja i nefndum,
sem vasast í að stjórna hlutum, þótt það sé verkefni,
sem er sízt við hæfi nefnda. Og allir eru þeir með þessu
að brenna peningum.
Ekki verður hjá því komizt, að sumir stjórnmála-
menn séu ráðherrar. Að öðru leyti ættu þeir að venja
sig af því að vera með puttana ofan í öllu, því að það er
yfirleitt til tjóns. í staðinn ættu þeir að vanda sig betur
við smíði laga.
Árangur athafna stjórnmálamanna er einkennilegt
hagkerfi, þar sem sjávarútvegur er ekki rekinn, heldur
reiknaður á núll, — þar sem landbúnaður trónir efst í
gullt’-yggðum reikningsstóli, — þar sem iðnþróun er
nánast bönnuð í raun.
Áiangurinn felst líka í einokunarstofnunum, sem
kasta tómötum á haugana, — ríkisstyrktum hallæris-
fyrirtækjum, sem bráðum verða ríkisrekin — og í
endalausri röð opinberra bitlinga handa flokks-
bræðrum, vinum og vandamönnum.
Þegar ástandið er orðið þannig, að hálf þjóðin af-
neitar flokkunum samkvæmt skoðanakönnunum, er
orðið tímabært fyrir stjórnmálamenn að hætta að
kenna fjölmiðlum um lánleysi sitt og byrja að haga sér
eins og stjórnmálamenn.
„Si pacem vis para bellum” var
orðtæki Rómverja til forna: „Ef þú
vilt frið, undirbúðu strið”. Hvað sem
um það er, er hitt víst, að um fá mál-
efni eru skoðanir jafnskiptar og um
varnar- og öryggismál. Þannig var
t.d. mikill meirihluti brezku þjóðar-
innar andstæður vígbúnaði allt þar til
síðari styrjöldin skall á, þótt Þjóð-
verjar færu hamförum í vopnafram-
leiðslu og krefðust meiri „Lebens-
raum” af grönnum sínum. Chamber-
lain, forsætisráðherra Breta, veifaði
bara hvítum vasaklút framan í mann-
fjöldann, þegar hann kom heim, eftir
að vera búinn að afhenda liðþjálfan-
um frá Mlinchen stóran hluta Tékkó-
slóvakíu. Á þeim árum höfðu flestir
horn í siðu Winston Churchills,
„hernaðarsinnaðs einfara”, sem
hafði nautn af þvi að standa fyrir
framan spúandi fallbyssur óvinanna.
Þegar styrjöjdin var skollin á, játuðu
menn andvaraféysi sitt og minni-
hlutamanninum, Churchill, var
fengin stjórn ríkisins.
Skulum við bjóða vinstri kinnina,
þegar sú hægri er lostin? Annmark-
inn reynist oft vera sá í skiptum ein-
staklinga og þjóða, að þær kenningar
tileinka sér aðallega viðkvæmar sálir.
Hinir harðari og ófyrirleitnari blása á
þær, en geta oft þakkað þeim auð-
veldan leik við hina, sem „veik-
geðja” eru.
Lýðræðið dæmir hins vegar enga
skoðun fyrirfram fráleita. Vaxandi
fylgi friðarhreyfinga i Vestur-Evrópu
er engin takmörk sett innan ramma
lýðræðisins. Ekkert verður fullyrt
um, að þeim vaxi ekki svo ásmegin,
að Atlanzhafsbandalagið liðist sund-
ur og þjóðir Vestur-Evrópu leggi
niður vopn sín einhliða af fúsum og
frjálsum vilja. Kosningaúrslitin í
Grikklandi segja nokkuð um hvað
klukkan slær.
Carter var í hlutverki
góða mannsins
Carter Bandaríkjaforseti tók að sér
hlutverk góða mannsins þótt upp-
skeran yrði ekki vinsældir og virðing
þjóðar hans. Carter dró mjög úr
valdatafli Bandaríkjanna í öðrum
heimshlutum. Með því kom hann þó
ekki til leiðar, að Sovétríkin drægju
úr íhlutun og hernaðarbrölti, heldur
varð athafnasemi þeirra aldrei meiri í
Þriðja heiminum en einmit þá. Má
þar nefna Ethíópíu, Angóla og Af-
ganistan. Harðari stefna Reagans er
rökrétt afleiðing þessarar framvindu.
Um leið sannar og Atlanzhafsbanda-
lagið tilverurétt sinn og hlutverk til
friðstillingar.
Kjallarinn
Sigurður Gizurarson
Forsjónin hefur verið
okkur hliðholl
Við íslendingar megum og þakka
forsjóninni fyrir að vera „á réttum
stað á landakortinu”. Allt frá því að
landinu hlotnaðist fullveldi 1918
höfum við sloppið við hrakninga og
hörmungar, eins og þær sem dunið
hafa yfir flestar aðrar þjóðir, er öðl-
uðust sjálfstæði um sömu mundir,
svo sem Finnar, þjóðir Eystrasalts-
landa, Tékkar og Ungverjar. Við
höfum átt margfalt öflugri þjóðir að
nágrönnum, sem þó hafa ekki neytt
aflsmunar né látið kné fylgja kviði.
Jafnvel Bretar, sem sýndu yfirgang í
þorskastríðunum, gengu þó ekki
lengra en svo að ekki einu einasta
mannslífi var fórnað.
Svo vel hefur nábýli okkar, sam-
starf og samstaða með vestrænum
þjóðum reynzt, að til undantekninga
telst í sögunni. Hitt er annað mál, að
gífurlegur stærðarmunur gerir það að
verkum, að við eins og sitjum á einni
grænni grein hins vestræna þjóða-
meiðs. Jafnvel Kanadamenn finna
fyrir smæð sinni. Trudeau, forsætis-
ráðherra þeirra, lét svo ummælt, að
nágrennið við Bandaríkin væri eins
og að eiga sér svefnstað við hliðina á
fíl. Ekki aðeins væri lítið um svefn-
frið, þegar fíllinn tæki að hrjóta,
heldur mætti öllu fremur líkja því við
náttúruhamfarir.
Bandaríkjamenn gæta
eigin öryggis hór á
landi
í orði kveðnu gengur varnarsamn-
ingur okkar við Bandaríkjamenn út
á, að þeir séu á Miðnesheiði til að
BL0DTAKAN
Tapreksturinn
Landsvirkjun hefír sótt um 25%
hækkun á töxtum sínum frá og með
l. nóv. nk. — Landsvirkjun mundi
ekki nærri ná upp jöfnuði í rekstrin-
um, þótt 25% fengist 1. nóv. nk. —
Samkvæmt — áætlunum frá því í
ágúst — verður rekstrarhalli Lands-
virkjunar í árslok 26 m.kr. Fáist —
þessi 25% — myndi hallinn minnka
og verða 18 m.kr.
Ofanskráð er nokkurn veginn orð-
rétt það sem Mbl. hefír eftir aðstoð-
arframkvæmdastjóra Landsvirkjun-
ar, hinn 1. okt. sl. Síðan bætir hann
við, að afkoman verði enn verri, þar
sem forsendur hafi versnað frá því í
ágúst. Hann bætir einnig við, að
Hrauneyjafossvirkjun komi til með
að vega mjög þungt í rekstrarafkom-
unniáfyrstaári.
Menn ættu að gefa gaum að því
sem aðstoðarframkvæmdastjórinn
segir um byrði þá, sem verður að
rekstri nýju virkjunarinnar. Þetta er
taprekstur. Rafmagnsverðið er of
lágt. Og ég skil frásögnina þannig, að
ekki sé markaður fyrir allt rafmagn-
ið.
Þetta er þá fréttin. Er hún góð eða
vond? Vond, ákaflega vond. Fæstir
lesendur blaðsins munu átta sig á því,
hve vond hún er. Lesandirtn er semsé
að horfa á eftir fjármagni þjóðarinn-
ar — sparifé, gróða, afskriftum og
jafnvel erlendu lánsfé — þar sem það
sést hverfa ofan í hinn mikla svelg
taprekstrarins, sem við blasir á öllum
sviðum atvinnulífsins, fyrst og fremst
framleiðslunnar. Að þetta skuli ger-
ast á vettvangi rafmagnsframleiðsl-
unnar er hreint hörmulegt.
Annað sýnishorn af ástandinu var
að finna í Mbl. þegar hinn 25.—26.
sept. Þar segir frá því, að Rafmagns-
veitur Reykjavíkur hafí fengið heim-
ild borgarráðs til þess að taka 37
m. kr. að láni. Af þessari upphæð eru
17 m.kr. til þess að framlengja skuld,
sem myndazt hafi í ár, en 20 m.kr.
séu vegna næsta árs halla. „Milljón-
irnar frá í ár er tapaður slagur,” segir
rafmagnsstjóri við Mbl. Hann segir
að á árunum 1980—81 hafi almennt
verðlag hækkað um 110%, en til þess
að mæta útgjöldum, öðrum en
kaupum á orku, hafi RR fengið 14%
hækkun.
Hjá Hitaveitu Reykjavíkur nemur
niðurskurður framkvæmda 18,75
m.kr. á árinu. Samt vantar 12%
hækkun á verði vatnsins „sem er al-
gjört lágmark til að bjargast”, segir
yfirverkfræðingur HR við Mbl.
Þannig er þá reksturinn á okkar
„olíulindum”; rafmagni fallvatn-
anna og jarðhitanum — taprekstur.
Við hljótum að hafa yfir.fljótanlegt af
fjármagni! Hvað segja húsnæðisleys-
ingjarnir?
Hinn 18.9 sagði forstjóri SH að
frystingin væri rekin með 200 m.kr.
tapi. Sagði þetta varlega áætlað.
Starfsmaður Verðjöfnunarsjóðs
sagði við Mbl. (25.8.) að i frystideild-
inavantaðinú25. m.kr.
Við þessa upptalningu tapsins
Benjamín H. J. Eiríksson
mætti bæta löngum hala. Taprekst-
urinn, sem alls staðar blasir við,
nemur hundruðum milljóna króna.
Ódýr kavíar
Setjum sem svo, að við gætum
framleitt ágætan kavíar við lægsta
framleiðslukostnað, en seldum hann
síðan á rúgbrauðsverði, þ.e. langt
undir framleiðslukostnaðarverði.
Þjóðin gæti þá étið á sig velgju á
kavíar. Tapreksturinn yrði greiddur á
þann hátt, sem ég hefi greint hér að
framan: með því að ganga á fjár-
magnið. En afleiðingin yrði sú, að
þjóðina myndi vanta fé í nýjar fram-
kvæmdir: ný atvinnutæki, sem stuðla
að auknum afköstum og fleiri at-
vinnutækifærum, meiri atvinnu;
nýjar íbúðir; framkvæmdir í
mannúðarmálum; virkjanir vatns-
falla og jarðhita; í stuttu máli, bráð-
nauðsynlegar framkvæmdir á öllum
sviðum. Því miður er „kavíarinn”
allt of stór hluti framleiðslunnar. Ég
hefi rætt orkuna, en i rauninni eru
landbúnaðarafurðirnar að stórum
hluta „kavíar”. Óeðlilega stór hluti
fjármagns og ríkistekna fer dl að
greiða tapreksturinn. Allt sem laust
er gleypir svelgurinn mikli.
Tapreksturinn þýðir það, að and-
virði afurðanna hrekkur ekki til þess
að hægt sé að greiða verkafólkinu
fullt kaup. Þrátt fyrir hinn ábyrgðar-
lausa vaðal foringja launþegasamtak-
anna, verður að fá peninga einhvers
staðar, til þess að hægt sé að greiða
verkafólkinu kaup. Þar sem þeir fást
ekki nægilega miklir fyrir afurð
verkafólksins, þá verða þeir að koma
annars staðar að. Þessir peningar eru
fjármagnið. Fjármagnið er þau laun,
sem ekki fást úr afurð þess á
greiðslutímanum.
Þegar verkamenn reisa ný mann-
virki, eða framleiða vélar í þau, þá
eru laun þeirra greidd með fjár-
magni, því að fyrirtækið, sem
stendur fyrir framkvæmdunum, hefir
ekkert að selja fyrr en siðar, og svo
lengi getur verkamaðurinn ekki beðið
launanna. En — eins og vér höfum
séð, fjármagnið getur líka horfíð í
tapið. Það gerist þegar afurðimar
seljast ekki fyrir nægilega mikið til
þess að greiða verkafólkinu kaupið.
Tapreksturinn er því mikil afæta hjá
þjóðinni.
Ríkisstjórnin
Þjóðin verður fyrr eða síðar að
horfast í augu við alvöruna. En hún
er þessi spurning: Er nokkurt vit i
þessari efnahagsmálastefnu, sem
ríkisstjórnin fylgir og mótuð er af fá-
einum valdamiklum en ábyrgðar-
lausum verkalýðsforingjum og gjald-
þrota pólitískum lýðskrumurum —
kommaforingjum, — og útfærð fyrst
og fremst með hjálp fáeinna metnað-
arfullra pólitískra ævintýramanna og
flokkspólitískra refskákarmanna?
Því miður eru sjúk stjórnmál stór
hluti vandans. í gruggugu vatni
synda pólitískir krókódílar og fnæsa:
ÉG FYRST!
Allt frá því núverandi ríkisstjórn
kom til valda, hefir þjóðinni verið
tekið blóð — og það í vaxandi mæli.
Þetta er nú samt ekki það blóð, sem
rennur um æðar mannfólksins,
heldur það blóð, sem rennur um
æðar atvinnulifs hennar. Það er of-
sagt að segja, að atvinnulífinu sé að
blæða út, en blóðmissir hefir vond
áhrif, þótt hann dragi ekki til dauða.
Stefnan gerir þjóðina fátækari en
ella, og raunveruleg laun standa 1
stað, eða lækka þegar frá líður.
Við þessar aðstæður gefast gömul
fyrirtæki upp. Fá ný eru stofnuð, og
þá helzt ekki nema með fjárhags-
legum stuðningi útlendinga, jafnvel
fyrir þeirra atbeina, og alls ekki nema
með fyrirgreiðslu opinberra sjóða.
En það verður að játa, að þegar út-
I