Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1974, Page 132

GRÍMUR M. H ELGASON
BRÉF ODDS HJALTALÍNS LÆKNIS TIL
BJARNA THORARENSENS AMTMANNS
Grein þessi er að uppruna útvarpsþáttur
Við könnumst öll við, á hvílíkum flækingi sendibréf geta lent á leiðinni frá send-
anda til viðtakanda, jafnvel á okkar tímum. Fyrir nokkrum vikum eignaðist hand-
ritasafn Landsbókasafns 140 ára gamalt sendibréf, sem að líkindum hefur aldrei kom-
izt í hendur rétts viðtakanda. Það var tvísamanbrotið og fúið í brotunum, en hin
myndarlegasta örk, þegar úr var rétt og viðgerðarkonan okkar, hún Vigdís Björnsdótt-
ir, hafði farið um það höndum. Bréfið er frá Oddi lækni Hjaltalín til Bjarna Thorar-
ensens amtmanns, dags. á Berserkjahrauni 20. ágúst 1834. Flestir Islendingar þekkja
þessi nöfn, þó ekki væri nema vegna kvæðisins, sem Bjarni orti um Odd látinn. Oddur
fæddist 1782, fjórum árum fyrr en Bjarni. Þeir stunduðu nám við háskólann í Kaup-
mannahöfn um sama leyti, og tókst þá með þeim sú vinátta, er hélzt, meðan þeir lifðu
báðir. A árunum 1816-1820 voru þeir á næstu grösum hvor við annan, þegar Oddur
gegndi landlæknisstörfum og bjó í Nesi við Seltjörn, en Bjarni átti heima í Gufunesi
og Hjálmholti, yfirdómari og sýslumaður, varð svo amtmaður norðan og austan 1833
og settist þá að á Möðruvöllum í Hörgárdal, en Oddur hélt vestur á Snæfellsnes 1820,
gegndi þar læknisstörfum og átti heima í Grundarfirði, á Hrauni í Helgafellssveit og
síðast í Bjarnarhöfn. Ekki er kunnugt, að þeir hafi sézt nema einu sinni, eftir að Odd-
ur fluttist vestur. Oddur lézt 1840, en Bjarni rúmu ári síðar. Þeir vinirnir skrifuðust
á eftir 1820. Bréfin frá Bjarna munu löngu glötuð, en 8 bréf voru til skamms tíma
varðveitt frá Oddi, 6 í handritasafni Landsbókasafns (Lbs. 509, fol.) og 2 í Konungs-
bókhlöðu í Kaupmannahöfn (Ny kgl. sml. 2004, fol.), ásamt ýmsum handritum að
kvæðum Bjarna. Og nú hefur hið níunda bætzt í hópinn, og hver veit, nema fleiri
kunni að leynast einhvers staðar. Bréfin, sem varðveitt eru í Landsbókasafni, voru
prentuð í Óðni 1905. Fimm þeirra eru frá árunum 1820 til 1823 og hið síðasta frá
1838. Bréfin í Kaupmannahöfn eru skrifuð 1829 og 1837 og hið nýkomna 1834. í
Óðni segir, að bréfin séu keypt til Landsbókasafns haustið 1894 af Jóni realstúdent
Thorarensen, sem var sonarsonur Bjarna. Þar segir einnig, að bréfin séu öll merkileg
að einhverju og í öllum þeirra sé gáski nógur ofan á, en undir niðri heyrist óma djúp-
ir strengir þunglyndis, sem verið sé að harka af sér, og í síðasta bréfinu sé gáskinn
aflminni en í fyrri bréfunum og kveðskapurinn daufari. Jón Helgason prófessor í
Kaupmannahöfn, sem gaf út ljóð Bjarna 1935 og gerir þar nákvæma grein fyrir vís-