Vísbending - 26.10.1983, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
þannig sem næst fast miðað við
ákveðna myntkörfu, en 5% frávik
leyfð. Þessi stefna er ekki í samræmi
við raunverulegar tölur úr bankakerf-
inu. Lán bankakerfisins síðustu 12
mánuðina til ágústioka hækkuðu um
98% (Þjóðhagsáætlun fyrir árið
1984, bls. 21) og er ástæðan að hluta
rakin til versnandi afkomu ríkissjóðs
og mikilla endurkaupa Seðlabanka á
afurðalánum og skuldbreytingalán-
um. Vegna þessa gæti verið hyggi-
legra að búa sig undir meiri verð-
breytingar og lægra gengi á næsta ári
en gert er í þjóðhagsáætlun til að
draga úr innflutningseftirspurn og
bæta hag útflytjenda. Á árinu 1982
var hallinn f viðskiptum við útlönd
10% af þjóðartekjum. Á árinu 1984
er reiknað með svipuðu raungengi
og árið 1982, eða 10,7% hækkun frá
ársmeðaltali 1983. Verður að telja
óvíst að markmiðið um jöfnuð í við-
skiptum við útlönd náist með svo háu
raungengi.
[ kaflanum um markmið er ekki einu
orði vikið að peningamálum. í kafla II
um stefnu og ráðstafanir segir svo
um stefnuna í peningamálum:
„Mikilvægt er, að aðhald í peninga-
málum stuðli að því ásamt aðhaldi (
erlendum lántökum og ríkisrekstri,
að árangur náist í lækkun verðbólgu
og bata í viðskiptajöfnuði við útlönd
á næsta ári. Auk raunhæfrar láns-
kjarastefnu verður stuðlað aö þessu
með því að halda aukningu peninga-
magns og útlánum bankakerfisins
innan eðlilegra marka miðað við
þróun þjóðarframleiðslu og þau
markmið um minnkandi verðbólgu
sem ríkisstjórn hefur sett“. Síðan er
að því vikið stuttlega að takmarka
verði útstreymi fjár úr Seðlabankan-
um til innlánsstofnana vegna endur-
kaupa og annarrar fyrirgreiðslu og að
stefnt skuli að því að endurskoða
núverandi afurða- og rekstrarlána-
kerfi bankanna.
Enn verður því bið á að markmið um
vöxt peningamagns eða útlán banka-
kerfisins verði sett fram í tölum.
Engin leið er að stjórna peningakerfi
landsmanna án áætlana. Jafnvel þótt
markmið hafi verið sett um tak-
mörkun á vexti peningamagns er það
erfiðasta eftir, en það er að benda á
aðferðir til að takmarka vöxt peninga
í umferð og síðan framkvæmdin sjálf.
Gengisstefnunni, launastefnunni og
markmiðum í verðlagsmálum er
stefnt f bráða hættu ef vöxtur pen-
inga í umferð er ekki takmarkaður.
Með fjárlagafrumvarpi næsta árs er
ætlunin að eyða hallanum á A-hluta
ríkisreiknings. Verulega er dregið úr
ppinberum framkvæmdum og
nokkuð úr samneyslu, en í stórum
dráttum gert ráð fyrir óbreyttum
skatthiutföllum. Skatttekjur lækka
því vegna minni umsvifa. Hluti af
lækkun ríkisútgjalda er ekki til lang-
frama og veikir því von um hugsan-
lega skattalækkun síðar. til að lækka
verðbólgu til frambúðar verður að
draga úr opinberri lánsþörf, og óvíst
er að það reynist unnt nema með
óbreyttum eða hærri skatthlutföllum,
sé litið til reynslu þeirra þjóða sem
orðið hefur ágengt í þessum efnum,
til dæmis Breta.
Gengisstjórn:
Fastgengisstefna og dollarafótur
Uppi varð fótur og fit í fsrael á dögunum
og raunar í fjármálaheiminum öllum er
Yoram Aridor, fjármálaráðherra í nýskip-
aðri stjórn Yitzaks Shamir lagði fram
áætlun á ríkisstjórnarfundi um að tengja
gengi shekelsins við gengi dollarans.
Hugmyndir Aridors, sem að sögn höfðu
verið í undirbúningi í hálft ár og voru
lagðar fram með vitund Bandaríkja-
stjórnar, hlutu harðagagnrýni i Israel, og
sagði ráðherrann af sér er þeim hafði
verið hafnað.
Þegar gjaldmiðill rikis er tengdur við
annan gjaldmiðil eða myntkörfu afsalar
viðkomandi riki sér því sjálfræði að geta
ráðið gengi gjaldmiðils slns. í fljótu
bragði kann slik tenging að viröast fá-
sinna og raunar hefur mörgum orðið hált
á því svelli vegna þess að ekki hefur
verið tekíð tillit til þess á öðrum sviðum
við stjórn efnahagsmála að gengið er I
raun fast. Gengistengingin þýðir í raun
að vöxtur peningamagns verður að vera
sá sami í viðkomandi riki og f landi við-
miðunarmyntarinnar. Verðbólga verður
einnig að vera álíka mikil. Genjjistenging
er því skerðing á sjálfræði ríkis f efna-
hagsmálum eins og bent var * fsrael er
Aridor lagði fram tillögur sínar.
En á hverju máli eru tvær hliðar. fsraels-
mönnum hefur gengið illa við stjórn
efnahagsmála undanfarin ár og gengi
shekelsins hefur lækkað ört. Þegar litið
er yfir lista um ýmis ríkí að frátöldum
þeim iðnvæddustu og þróuðustu kemur
I Ijós að af 65 hafa 45 tengt gengi gjald-
miðils síns, ýmist við dollarann, pund,
SDR eða aðra körfu. Meðal þeirra 20
sem ekki hafa slika tengingu eru Island,
Rússland, Israel, Grikkland, Nígería,
Uganda og fleiri. Aðrír telja hag sínum
betur borgið án þess sjálfræðis sem
óbundið gengi veitir. En það kostar tak-
markanir á peningaprentun og verð-
bólgu.
„Gengisfestan" á Islandi er i reynd
tenging við myntkörfu þótt ef til vill sé
hún ekki með formlegum hætti að því
leyti að rlkisstjórnin hefur ekki afsalað
sér þvi sjálfræði að breyta gengi krón-
unnar; það yrði að öllu leyti innlend
ákvörðun. En aukning krónunnar má
heldur ekki verða meiri en aukning pen-
ingamagns að meðaltali í þeim löndum
sem í okkar myntkörfu eru eref „gengis-
festan" á ekki að tefla í tvísýnu öðrum
þáttum efnahagsmála.
Dollarinn gagnvart DM og yeni:
textavíxl
Þau mistök urðu í mynd með
grein um Bandarikjadollar í síð-
asta blaði (bls. 2-3) að texti á
myndinni víxlaðist, bæði á ásum
og á línunum sjálfum. Þar sem
stóð yen átti að standa DM og
öfugt. Myndin birtisthérafturleið-
rétt og að viðbættu gengi síðustu
viku. Er beðist velvirðingar á
þessum mistökum.
Geng ooiiétans neiur nofcfcvá WiJá unoantend. e>nkum gtgnvert Þvshu markt og yen tr
nugsemegt et oktomrDr'iun mark «»««i • geng oonartns ’