Vísbending - 31.10.1984, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
tckisi að snöggminnka hra<")a
vcröhólgunnar s\<> aó hún cr nú
komin i viörúöanlcgt horl aó þ\ i cr
viröist — á s\ipað rol og vcrö-
htílgan cr i viöskiptalöndum
okkar i suöri: Spáni. Hortúgal.
Ítalíu og Grikkland. Skoriö hctur
vcriö á vísitöluhlööruna og loftinu
hleypt úr. ef svo mætti scgja. Ettir
scm áöur cr þó cnn viö verulegt
misvægi aö glíma í þjóöarbúskap
okkar. Verömætaráöstöfun þjóöar-
innar hefur veriö umfram tekjur um
Smæö þjóöarinnar veröur til þcss aö
yfirstjórn og vniis annar samcigin-
lcgur kostnaöur vcröur mciri cn í
nágrannalöndunum. í staö þcss aö
fallast á aö crlcnd fyrirtæki
scu þátttakcndur í atvinnustarfscmi í
landinu og cigcndur fjármagns þcgar
þau tclja sig hafa hag af hafa vcriö
tckin crlcnd lán scm í ár kalla á
hartnær fjóröung allra útflutnings-
tckna vegna afborgana og vaxta.
Sjálfstætt peningakerfi 240 þúsund
manna þjóöar dregur úr því hagræói
Viðskiptahallinn 1981 — 1985
Milljómr króna á gengi 1985 Sem hluttall at Þlóðarlramleiðslu
Leiorett ryrir Mn
sveiflum i VÞF leidréttmqar
1981 -3.564 -ó,ó -D.U
1982 -6.881 -7,2 -10,0
1983 -1.527 -5,2 -2,4
1984 -3.712 -5,0 -5,2
1985 -3.400 -4,5 -4,4
árabil (sjá nánar í Vísbendingu 17.
október sl.)
Þess er ekki aö vænta aö
verðbólgan minnki varanlega ef ekki
er dregið úr þeirri eyöslu eða þenslu
sem fram kemur í halla í viðskiptum
við útlönd og í halla í rekstri hins
opinbera. Rekstrarafkoma ríkissjóðs
á fyrri tveimur ársþriðjungunum í ár
er að vísu mun betri en í fyrra. Sá bati
er aö hluta vegna tiltölulega lágs
kaupmáttar opinberra starfsmanna á
þeim tíma og vegna tekna af meiri
inntlutningi landsmanna en útflutn-
ingstekjurnar hafa leyft. Varanleg
I leiðrétting á rekstri ríkissjóðs hefur
I þó náðst m.a. með lækkun niður-
greiðslna og niðurfellingu útllutn-
ingsbóta og framlög ríkisins til
opinberra fjárfestingarlánasjóða eru í
endurskoðun.
Lífskjör ráöast ekki í kjara-
samningtjm
íslendingar búa við óhagkvæmni á
ýmsum sviöum. Landið er stórt og illt
yfirferðar, langt frá næstu byggð og
dýrt til að búa í fyrir örsmáa þjóð.
Fiskiskipaflotinn, frumuppspretta
erlendra tekna, er langt frá því að
vera ódýr í rekstri og hagkvæmur.
sem traustur alþjóölegur gjaldmiðill
veitir og torveldar verulega inn-
flutning og útflutning en utanríkis-
viöskipti eru nú 50-55% af þjóð-
arframleiðslu.
Sum þessara atriða veröa nugsan-
lega lagfærð á næstu árum ef eining
næst en önnur stafa af sögulegum og
náttúrulegum ástæöum. Þannig
veröur þjóðin áfram að búa við
ýmis konar óhagræöi sem kcmur í
veg fyrir aö lífskjör hennar á pen-
ingalegan mælikvaröa veröi eins góð
og meðal þeirra þjóða sem næstar
eru. í þjóðhagsáætlun segir: „Við
ríkjandi aðstæöur í þjóðarbú-
skapnum væri æskilegt að jöfnuður í
viðskiptum við önnur lönd veröi
bættur sem framleiðsluaukningunni
svarar. í þessu felst að ekki er
svigrúm til þess að auka einka-
neysluútgjöld nema á kostnað ann-
ars eða hvors tveggja samneyslu eða
fjárfestingar." Eins og sakir standa
gætu erlendar skuldir aukist um 10%
á ári eingöngu vaxtanna vegna og
greiðslur vegna vaxta af erlendum
skuldum nema um 50 krónum á dag á
hvert einasta mannsbarn í landinu
(um 6 þúsund krónum á hverjum
rnánuði fyrir fjögurra manna tjöl-
skvldu). Þessar tölur sýna hvc gcig-
vænlcgt viröist aö auka cnn á cr-
lendar skuldir á árinu 1085 scm þrátt
fvrir allt vcröur aö tcljast anniiö ár
cftir bvrjun á uppsveiflu.
Bjartari hliðar...
í inngangi þjóöhagsáætlunar 1985
segir svo um erfiöleika síðustu
missera: „Orsakir efnahagsvandans
eru annars vegar þrálátt misvægi í
peninga- og lánamálum og tjármál-
um ríkisins, en hins vegar minnkun
þorskallans, markaðserfiðleikar í
sjávarútvegi og lækkandi úttlutn-
ingsverð ásamt þungri skuldabyröt l
vegna mikillar fjárfestingar á fyrri
árum. Hagtölur fyrstu sex mánaða
ársins 1984 sýndu glögg merki um
vaxandi viðskiptahalla og versnandi
stööu sjávarútvegsins".
Niöurstööur yfirstandandi kjara-
samninga geta óncitanlcga ráöiö
miklu um verölag og gengi krón-
unnar á næsta ári. Á hinn bóginn
ræöst vcröbólgan þegar lengra er
litiö af framboöi pcninga í hag-
kcrfinu; framboö peninga ræöst
síöan af ýmsum öörum þáttum.
ekki síst lánsþörf hins opinbera.
vöxtum innanlands og kaupum
Scölabankans á erlcndum gjald-
evri. Þcgar fram í sækir kynni
áranna 1983/84 aö veröa minnst
vcgna umskiptanna i vaxtamálum
ckki síöur cn vegna minnkunar
veröbólgu. Raunvextir í landinu
hafa hækkaö frá því aö vera
neikvæöir um 15 til 20% á fyrri
hluta ársins 1983 í aö vcra
jákvæöir um 3 til 8% á síðari hluta
ársins 1984 — hækkun um 18 til
28%. Segja ntá aö án þessarar
breytingar hcfði engin von veriö
til aö ná nokkru sinni jafnvægi í
þjóðarbúskapnum (sjá viðskipta-
halla síðustu þriggja áratuga).
Breytingin hefur riðið yfir á
skömmum tíma og þess vegna
valdiö skuldugum fyrirtækjuni og
einstaklingum miklum og óvænt-
um erfiðleikum. Afar mikilvægt er
þó aö leysa vanda þeirra án þess
aö hafa áhrif á almenna vexti í
landinu sem nú eru loksins í
námunda viö vexti í viðskipta-
löndum okkar.