Vísbending - 07.11.1984, Blaðsíða 1

VISBENDING
VIKURIT UM ERLEND VIÐSKIPTI OG EFNAHAGSMÁL
44.2 7. NÓVEMBER 1984
Veröbólgan 1985
Nokkur aukning á veröbólgu líkleg í kjölfar kjarasamninga
Um 20% hækkun launa á 14
mánuðum
Olíklegt er að hækkun verðlags
verði innan við 20% frá upphafi til
loka næsta árs sé gert ráð fyrir því að
óll laun í landinu hækki jafnmikið til
loka næsta árs og kveðið er á um í
samningi BSRB og ríkisins. Eftir
kjarasamninga BSRB og ríkisins
bendir allt til þess að almennar
launahækkanir til ársloka 1985 verði
um 20%. Enn er ósamið við stóra
hópa launþega en líklegt verður að
teljast að niðurstaðan verði í sama
dúr og samkomulag ríkisins og
BSRB."
Hvorum megin 20% markanna
tólf mánaða breyting verðlags verður
undir lok næsta árs ræðst að verulegu
leyti af gengisþróuninni. Nýgerðir
kjarasamningar víkja langt frá töl-
unum í samkomulagi stjórnarflokk-
anna um efnahagsmál frá ágústlokum
sem lagt var til grundvallar við gerð
þjóðhagsáætlunar og fjárlaga fyrir
næsta ár. Þær hugmyndir sem hér eru
settar frarn um verðbólgu á næsta ári
eru því án tengsla við markmið
stjórnvalda í verðlags-, gengis-, pen-
inga- og ríkisfjármálum en fyrri
ntarkmið verða nú að endurskoðast.
Kaflaskil
Segja má að með kjarasamning-
unum á þessu hausti verði kaflaskil í
átökum ríkisstjórnarinnar við verð-
bólguna. Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, komst þannig að
orði í blaðaviðtali fyrir skömmu að
orrustan hafi tapast en stríðinu við
verðbólguna verði haldið áfram. í
fyrsta áfanga lækkaði tólf mánaða
hraði verðbólgunnar úr liðlega 100%
í júlí og ágúst 1983 í um 15-16% á
fjórða ársfjórðungi 1984. Með til-
tölulega stöðugu gengi og lítilli
hækkun framleiðslukostnaðar hefur
skapast gott svigrúm til áframhald-
andi lagfæringa í þjóðarbúskapnum.
Umtalsverðrar þenslu gætir enn á
peningamarkaði. Þó hefur mjög
dregið úr aukningu peningastærða á
þessu ári. Breytingahraði peninga-
magns M3 og heildarútlána hefur
lækkað úr 80-90% í upphafi ársins í
urn 30-40% í lok septembermánað-
ar, en er enn langt umfram verð-
lagsbreytingar.
Næsti kafli
í öðrum áfanga verðbólgustríðsins
þarf fyrst að tryggja að verðbólgan
þjóti ekki aftur langt upp úr 20%
farinu með því að halda vexti pen-
ingastærða í um 20-30% á ári.
I öðru lagi þarf að gefa því gaum
hvað kostar og hver ávinningurinn er
af því að koma verðbólgunni á sama
stig og í nágrannalöndunum, þ.e. í
5-10%. Það hljómar sem öfugmæli
en til að ná efnahagslegu sjálfstæði
(undan því hefur verið grafið síðustu
áratugi með langvarandi viðskipta-
halla og erlendum lántökum) þarf að
fórna sjálfstæði í hagstjórn. Gengi
krónunnar verður að bindast gengi
erlendra mynta og aukning peninga-
magns má ekki fara fram úr pen-
ingamagnsaukningu í nágrannalönd-
unum (sérstakur gjaldmiðill er raun-
ar óþarfur ef viðætlum ekki að hafa
sérstaka verðbólgu).TiI að aukning
peningamagns fari ekki úr böndun-
um verður fjárhagur ríkisins að vera
nokkurn veginn í jafnvægi hvort sem
vel árareðailla;nemaunnt sé að færa
fé frá einkageiranum til ríkisins og
öfugt.Launahækkanir mega aldrei
fara fram úr 5-8% að meðaltali að
viðbættri framleiðniaukningu (aukn-
ingu þjóðarframleiðslu á mann). Auk
þess verður að horfast í augu við að
íslendingar greiða nú um 6-7% af
þjóðarframleiðslu í vexti til útlanda
og annað eins í afborganir af er-
lendum skuldum. Við erum því mun
skuldsettari en nágrannaþjóðirnar og
megum ekki gleyma því er saman-
burður er gerður á lífskjörum.
Að haldajafnvæginu
í þeirri hugmynd um verðlags-
breytingar á árinu 1985 sem sett er
frarn í töflunni á bls. 4 helst tólf
mánaða hraði verðbólgunnar rétt við
20% allt árið. Haldist raunvextir
áfram svipaðir og í nágrannalöndun-
um ógna þeir ekki þessu 20% jafn-
vægi. Allir aðrir þættir virðast geta
orðið til enn frekari hækkunar.
I dæminu er gert ráð fyrir að
meðalgengi krónunnar lækki um
13% á því sem nú er til ársloka
1985 og yrði þá verð á erlendum
gjaldeyri aðmeðaltali 12-13% hærra
á næsta ári en í ár. Verð á dollara í
árslok 1985 yrði þá kr. 38-39 haldist
gengi dollarans stöðugt gagnvart
öðrum myntum. Innflutningur yrði
um 5% ódýrari en í ár í samanburði
við innlenda framleiðslu. Með þróun
viðskiptajöfnuðar í ár í huga virðist
því teflt á tæpasta vaðið hér og meiri
hækkun á verði erlends gjaldeyris til
að halda jafnvægi í viðskiptum við
Efni:
Verdbólgan 1985 1
Krossgengi 2
Yfirlit: EMS, Frakkland, Holland,
írland, Belgía 3
Framfærsluvísitala,
byggingarvisitala og láns-
kjaravísitala 4
Töflur:
Eurovextir 4
Gengi helstu gjaldmiðla 4
Gengi íslensku krónunnar 4