Vísbending - 12.10.1988, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
angri. Ef báðum verksmiðjum hefði
verið gert að minnka útrennslið um
eitt tonn, hefði heildarkostnaðurinn
numið 30.200 krónum. Með því að
leggja mengunargjald á fyrirtækin tvö
hefði hins vegar verið hægt að draga
jafnmikið úr mengun við miklu lægri
kostnaði (400 kr.) með því að fá papp-
írsverksmiðjuna til að minnka út-
rennslið um tvö tonn.
Þetta hefði verið hægt með því að
leggja til dæmis 5.000 króna gjald á
hvert tonn af eiturefninu (talan er val-
in af handahófi). Pá hefði pappírs-
verksmiðjan væntanlega kosið að
komast hjá gjaldinu með því að verja
200 krónum í hreinsun og spara sér
þannig 4.800 krónur á hvert tonn af
efninu. Væntanlega hefði bjórverk-
smiðjan hins vegar heldur kosið að
greiða gjaldið en kaupa hreinsibúnað
fyrir 30.000 krónur. Hagnaðarvið-
leitni fyrirtækjanna hefði því sjálf-
ÞR0NGT
SVIGRÚM í
RÍKISFJÁR-
MÁLUM
FLESTRA
LANDA
Dr. GudmunúurMagnússon
í framhaldi af síðustu grein minni hér í
Vísbendinu um ,,agaleysi í ríkisfjár-
málum“ hér á landi er ekki úr vegi að
líta á stöðu ríkisfjármála í öðrum lönd-
um.
Prálátur ríkishalli og skuldaaukning
stærstu iðnríkja
Pað er víðar en á íslandi sem ríkis-
krafa beint mengunarvörnum að því
fyrirtæki, sem gat komið þeim við á
hagkvæmari hátt.
Hreinna umhverfi fyrir
minnafé______________
Rannsóknir hagfræðinga benda til
þess, að (a) það væri hægt að minnka
mengunarvarnakostnað Bandaríkj-
anna um allt að 90% í sumum tilvikum
með gjaldheimtu og (b) með því móti
væri hægt að spara þjóðinni fjárhæð,
sem nemur allt að 40.000 krónum á ári
á hverja fjögurra manna fjölskyldu í
landinu. Við þetta myndu mengunar-
varnir ekki aðeins kosta miklu minna
en nú, heldur myndu miklu fleiri fyrir-
tæki sjá sér hag í að hreinsa umhverf-
ið. Sama á við um vernd fiskstofnanna
hér við land, en það er efni í aðra
grein.
halli hefur reynst þrálátur og skuldir
ríkisins aukist. Meðfylgjandi mynd
sýnir þróunina í Bandaríkjunum, Jap-
an og Vestur-Þýskalandi 1966-1987.
Ríkishalli Bandaríkjanna er vel þekkt
fyrirbæri, en það kemur e.t.v. nokkuð
á óvart að Japanir og Vestur-Þjóðverj-
ar hafa ekki farið varhluta af vaxandi
ríkisskuld. í Japan hefur skuldin auk-
ist tiltölulega hratt þótt frá lágu hlut-
falli sé. Hún nam um 10% þjóðarfram-
leiðslu í upphafi olíuskellsins 1974 en
var orðin 55% á síðastliðnu ári. Ríkis-
hallinn í Þýskalandi hefur ekki verið
eins mikill, þó þrálátur sé. Þjóðverjar
hafa ekki náð lengra en stöðva hækk-
un skuldahlutfallsins sem reyndar er
lægra en í flestum öðrum iðnríkjum.
Aðdragandann má rekja til ol-
íuskellanna á áttunda áratugnum og
minni hagvaxtar í kjölfar þeirra. Sam-
tímis hefur lántaka orðið dýrari þegar
á heildina er litið. Þetta hefur síðan
sett þrýsting á stjórnvöld að skera nið-
ur önnur úgjöld. Þannig gæti niður-
skurður framkvæmda jafnvel hafa átt
sinn þátt í of litlum hagvexti.
Afkoma ríkissjóös í ýmsum iöndum
Land 1973 1982 1983 1984 1985 1986 1987
% af VÞF
Bandaríkin 0,6 -3,5 -3,8 -2,8 -3,3 -3,5 -2,4
Japan 0,5 -3,6 -3,7 -2,1 -0,8 -1,1 -0,3
V. Þýskaland 1,2 -3,3 -2,5 -1,9 -1,1 -1,2 -1,7
Frakkland 0,9 -2,8 -3,2 -2,7 -2,9 -2,9 -2,3
Bretland -2,6 -2,4 -3,4 -3,8 -2,8 -2,6 -1,4
Italía -6,1 -11,3 -10,7 -11,5 -12,5 -11,4 -10,5
Kanada 0,9 -6,1 -7,1 -6,8 -7,2 -5,7 -4,8
Ástralía 1,8 -0,3 -4,0 -3,2 -2,9 -2,8 -1,0
Austurríki 1,3 -3,4 -4,0 -2,7 -2,5 -3,6 -4,7
Belgía -5,5 -14,4 -14,9 -12,0 -11,3 -11,0 -9,3
Danmörk 5,3 -9,1 -7,2 -4.1 -2,1 3,1 2,2
Finnland 5,8 -0,6 -1,6 0,3 0,1 0,6 -1,4
Grikkland -7,6 -8,1 -9,9 -13,5 -10,7 -10,4
Irland -3.8 -15,7 -13,9 -12,4 -13,0 -13,0 -10,1
(srael -7,8 -6,2 -12,6 -3,4 -2,6 -3,0
Holland 1,3 -6,6 -6,4 -6,0 -4,7 -5,0 -5,6
Nýja Sjáland -2,5 -6,9 -9,1 -7,2 -4,2 -3,7 0,8
Noregur 5,8 4,4 4,2 7,5 10,4 5,9 4,2
Portúgal 1,4 -11,8 -10,4 -13,4 -11,1 -9,3 -9,0
Suður Afríka -1,1 -3,2 -4,7 -4,3 -3,5 -4,9 -4,2
Spánn 1,1 -5,6 -4,8 -5,5 -6,8 -5,2 -4,5
Svíþjóð 4,1 -6,5 -5,0 -2,6 -3,8 -0,7 3,9
Sviss -1,1 -0,7 -0,9 -0,3 -0,0 1,0 -0,6
Tyrkland -1,8 -1,8 -3,3 -5,3 -2,8 -3,6 -4,4
Heimild: Ársskýrsla BIS 1987.
2