Vísbending - 25.01.1990, Síða 2

VÍSBENDING
RAUNVEXTIR
óverdtt. verdtr.
lán lán
Kssssa mzm
* m.v. eldri lánskjaravísitölu
Heimild: Seðlabanki íslands
lækkun, hækkun raunvaxta eða önnur
áföll og ganga út frá því að allt annað
breytist tiltölulega lítið. En yfirleitt
læra menn af reynslunni og ganga betur
búnir til nýrra verkefna, ef þeir eru þá
látnir óáreittir og búa við sæmilega
stöðug skilyrði af hendi stjórnvalda.
LÆRUM
AF
REYNSLUNNI
Árið 1986 voru gerðir kjarasamn-
ingar sem mörgum eru minnisstæðir
vegna þess að samið var um tiltölulega
hóflegar launahækkanir miðað við
það sem áður hafði þekkst. En það
var samið um fleira. Stjórnvöld féllust
á kröfur samningsaðila um verulegar
skattalækkanir og auknar niðurgreiðsl-
ur auk þess sem því var lofað að vextir
lækkuðu og að gengið yrði fast. Það
ríkti veruleg bjartsýni á þessum tíma,
enda höfðu ytri aðstæður batnað rnjög
skyndilega vegna olíuverðslækkunar,
hærra fiskverðs og lægri vaxta á
erlendum lánum. Og markmiðið var
að nýta þessi hagstæðu skilyrði til að
ná verðbólgunni niður í eitt skipti fyrir
öll.
Fljótlega í kjölfar aðgerðanna
lækkaði framfærsluvísitalan um 1,2
stig og yfir allt árið hækkaði verðlag
um aðeins 13%. Það leið hins vegar
ckki á löngu þar til ljóst var að stjórnin
hafði misst tökin á verðbólgunni og
mikil þensla einkenndi árið 1987. Er
ekki ósennilegt að þar hafi lagst á eitt,
aukinn ríkissjóðshalli í kjölfar aðgerð-
anna í tengslum við kjarasamningana
árið á undan og of lágir vextir fram á
mitt ár 1986. Veruleg hækkun lægstu
launa í lok ársins 1986 bætti heldur ekki
úr skák.
Raunvextir hækkuðu síðan talsvert í
kjölfar meira frelsis í vaxtaákvörðun-
um um mitt árið 1986 og héldu áfram
að hækka árið 1987 svo sem eðlilegt
var í ljósi mikillar lánsfjáreftirspurnar.
Almenn bjartsýni um framtíðina og
yfirlýsingar stjórnvalda um að vextir
ættu að lækka hefur sjálfsagt ýtt undir
lánsfjáreftirspurn og í sjálfu sér
stuðlað að mjög háum vöxtum árin
1987 og 1988. Það var svo fyrst á s.l.
ári sem vextirnir fóru að bíta og að
draga fór úr lánsfjáreftirspurn, sem
hefur aftur stuðlað að lækkun raun-
vaxta. Það hefur líka dregið verulega
úr þenslu og 24% verðbólgu á síðasta
ári má ekki síst rekja til mikilla
gengislækkana, ólíkt því sem var árið
1987 þegar verðbólga varð 26% þrátt
l'yrir stöðugt gengi.
Lærdómurinn er fyrst og fremst þessi:
Hóllegir kjarasamningar duga skammt
til að lækka verðbólgu nema að saman
fari aðhald í ríkisfjármálum og í
peningamálum. Aðgerðir í tengslum
við kjarasamninga sem auka ríkis-
útgjöld og pína raunvexti meira niður
en orðið er geta aðeins leitt til
áfranthaldandi verðbólgu og engra
raunverulegra kjarabóta þegar upp er
staðið.
VERÐBÓLGA
hvers ársfjóröungs á ársgrundvelli
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 'II III IV I II III IV I II III IV
1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989