Vísbending - 21.12.1992, Page 2
ISBENDING
Staða sveitarfélaga er afar misjöfn en
í töflunni hér við hliðina sést að skuldir
flestra kaupstaða eru ntun meiri en
peningalegar eignir. Myndin verður
svartari þegar einnig er litið á veittar
ábyrgðir. Reyndar eru ekki allar
skuldbindingar sveitarfélaga sýndar í
töflunni. Lífeyrisskuldbindingar eru til
dæmis ekki taldar með. Þær hafa óvíða
verið reiknaðar út en ljóst er að þær eru
mjög miklar. Nefna má að talið er að
lífeyrisskuldbindingar Keflavíkurbæjar
hafi í lok árs 1991 verið tæplega 650
milljónir króna umfram það sem hafði
verið greitt í lífeyrissjóð. Taflan sýnir
ábyrgðir „vegna þriðja aðila“. Þær eru
af ýmsum toga, en skuldbindingar vegna
atvinnufyrirtækja vega þar þyngst. í
Árbóksveitœfélaga 1992, sem Samband
íslenskra sveitarfélaga gefur út, segir að
reynslan sýni að stóran hluta þeirra
skulda sem sveitarfélög ábyrgist fyrir
atvinnulífið þurfi þau fyrr eða síðar að
greiða. Olafsvík, sem hefur versta
peningastöðu allra kaupstaða, hefur
einnig veitt mestar ábyrgðir. I töflunni
má sjá tleiri dæmi um að veittar hafi
verið háar ábyrgðir af litlum efnum.
Þess má vænta að beiðnum fyrirtækja
um slíka aðstoð fjölgi á næstunni.
Talsvert var um að sveitarfélög flýttu
framkvæmdum í atvinnubótaskyni á
árinu sem er að líða. Sennilegt er að
bágborið atvinnuástand verði til þess að
mörg sveitarfélög auki enn umsvif sín á
næstunni. Bættur fjárhagur er ekki alls
staðar forgangsverkefn i. Það er ti 1 dæm is
athyglisvert að í Kópavogi og
Vestmannaeyjum, sem hafa laka
Peningaleg staða stærstu
sveitarfélaga/rekstrartekjum
Reykjavík
1987 I98S 1989 1990 1991
Fjárhagsstaða Reykjavíkur er traustari en
flestra annarra kaupstaða þótt hún hafi
versnað vegna mikilla framkvæmda
undanfarin ár. Miklar framkvæmdir voru
einnigíHafriarfirðiframtil 1990. Árið 1991
minnkuðu skuldirnar, en á því ári sem nú er
að líða hefur framkvæmdum verið flýtt í
atvinnubótaskyni, og fjárhagurinn hefur
afturversnað. Peningaleg staðanæststærsta
kaupstaðarins, Kópavogs, er með því versta
sem gerist, en hún hefur heldur skánað á
árinu 1992.
Fjárhagur kaupstaða 1991
fjárhæðir í milljónum króna, nema annað komi fram
Rekstrar- Rekstrar- Peninga- Ábyrgðir Hlutfall af rekstrtekj um
tekj ,þús. tekjur alls leg staða „vegna 3. Peninga- Ábyrgðir Aðsl-
kr.á íbúa aðila“ leg staða gjald
Akranes 94 491 -131 24 -27% 5% 10%
Akureyri 93 1.345 -518 634 -38% 47% 15%
Blönduós 102 110 -76 4 -69% 4% 16%
Bolungarvík 112 132 -95 45 -72% 34% 15%
Borgarnes 98 176 9 48 5% 27% 15%
Dalvík 104 155 76 26 49% 17% 19%
Egilsstaðir 100 149 0 6 0% 4% 14%
Eskifjörður 105 109 -55 0 -50% 0% 21%
Garðabær 86 616 -121 69 -20% 11% 9%
Grindavík 105 228 0 0 0% 0% 17%
Hafnarfjörður 88 1..370 -507 433 -37% 32% 12%
Hveragerði 98 156 -55 0 -35% 0% 11%
Höfn 107 184 28 102 15% 56% 16%
Húsavík 102 252 -51 49 -20% 19% 14%
Isafjörður 115 402 -304 84 -76% 21% 19%
Keflavík 96 728 -298 196 -41% 27% 8%
Kópavogur 84 1.409 -1.519 101 -108% 7% 14%
Mosfellsbær 79 347 -135 0 -39% 0% 8%
Neskaupstaður 103 173 -47 0 -27% 0% 17%
Njarðvík 105 263 -52 44 -20% 17% 24%
Ólafsfjörður 105 123 -13 52 -10% 43% 18%
Ólafsvík 117 138 -200 146 -145% 105% 17%
Reykjavík 97 9.694 -434 217 -4% 2% 22%
Sandgerði 121 155 36 13 23% 8% 24%
Sauðárkrókur 98 254 -241 74 -95% 29% 15%
Selfoss 95 375 -134 5 -36% 1% 14%
Seltjarnarnes 85 359 -178 13 -50% 4% 6%
Seyðisfjörður 1 10 101 16 42 16% 41% 16%
Siglufjörður 100 176 -49 50 -28% 29% 18%
Stykkishólmur 103 125 -174 26 -139% 21% 13%
Vestmannaeyjar 90 443 -395 227 -89% 51% 17%
Peningaleg staða=peningalegar eignir mínus skuldir
Ábyrgðir vegna þriðja aðila sýna stöðutölur. Ekki er fullt samræmi í því hvað talið er með
ábyrgðunum. Hér er einkum ált við ábyrgðir vegna fyrirtækja, einstaklinga (til dæmis vegna
húsbygginga) eða félagasamtaka, en stundum hafa ábyrgðir vegna bæjarstofnana blandast
samanvið. Sumsstaðarerskýrtfráþví að bæjarfélag hafi skuldbundið sig vegna hlutafélaga
sem það eigi í, en þess ekki getið hvað skuldbindingarnar eru miklar.
Heimildir: Ársreikningar kaupstaða, Árbók sveitarfélaga
fjárhagsstöðu, er útsvarsprósenta með
því lægsta sem gerist 1992, eða 6,7%.
Stuðningur við atvinnulíf
Samband íslenskra sveitarfélaga hefur
kannað fjárhagslega aðstoð sveitarfélaga
við atvinnulífið á árunum 1987-1991.
N iðurstaða þessarar könnunar er að þessi
aðstoð fari mjög vaxandi. Samkvæmt
henni lögðu þau sveitarfélög sem þátt
tóku í könnuninni samtals tæpa 4
milljarða króna til atvinnulífsins á
árunum 1987-1991 (á verðlagi 1992).
Kaupstaðir lögðu fram 3,3 milljarða til
atvinnufyrirtækja á þessum tíma.
Ábyrgðireru tæpurhelmingur. Um tveir
þriðju hlutar aðstoðarinnar runnu til
sjávarútvegs. I Árbók sveitarfélaga
kemurfram að 1991 nam aðstoð Olafs-
víkur við atvinnulífið 154% af öllum
skatttekjum þess og aðstoð Bolungar-
víkur nam 79% skatttekna. Aðstoð við
atvinnufyrirtæki er ekki meðal
lögbundinna verkefna sveitarfélaga, þótt
húnséekkibeinlínisbönnuð. Skiljanlegt
er að sveitarfélög vilji ekki sitja hjá
þegar atvinna og jafnvel byggð er í hættu,
en fjárhagsaðstoð við fyrirtæki getur þó
varttalist eðlileg. I fyrstalagi spillirhún
samkeppni, sum fyrirtæki njóta styrkja
en önnur ekki. I öðru lagi er hún
stórhættuleg fjárhag sveitarfélaga. Eins
og áður hefur komið fram standa þau
sveitarfélög, sem aðstoðað hafa fyrirtæki,
mörg hver illa sjálf. Þegar staða þeirra
ermetin þarf aðhafa íhuga að skatttekjur
minnka að líkindum ef fyrirtækið, sem
verið er að hjálpa, leggur upp laupana.
Sennilega fækkar íbúum í kjölfar
gjaldþrotsins og skuldirnar verða þeim
mun verri viðureignar fyrir þá sem eftir
verða. Afar líklegt er að þær lendi á
ríkinu eða öðrum sveitarfélögum. Hér
vaknar sú spurning hvort stjómvöld þurfi
ekki að auka eflirlil með fjármálum
sveitarfélaga og þeim skuldbindingum
sem þau taka á sig. g
2