Vísbending


Vísbending - 10.03.1994, Blaðsíða 2

Vísbending - 10.03.1994, Blaðsíða 2
V ISBENDING Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Lóira V. Júlíusdóttir éltindi og skyldur ávinnumarkaði er heiti á bók sem ofanrituð hefur nýlega sent frá sér. I bókinni, sem Alþýðusamband Islands gefur út, er fj allað um þann hluta vinnuréttarins sem snertir einstaklinginn, réttindi hans og skyldur og tengsl Iaunamannsins við atvinnurekandann. Hérer leitast við að svara þeim spurningum sem koma upp í ráðningarsambandi launamanns og atvinnurekanda, spurningum sem tengj- ast ráðningunni sjálfri, í hverju skyldur starfsmannaeru fólgnar, hverjar sky ldur atvinnurekenda eru, fjallað er um orlofs- reglur, aukafrídaga og -helgidaga, líf- eyrissjóði og almannatryggingar, slysa- tryggingar, sjúkdóma ogslys, reglur um fæðingarorlof og atvinnuleysisbætur, kynferðislega áreitni á vinnustað, vinnu- vernd og breytingar á ráðningarkjörum, um uppsagnir og riftun á ráðningar- samningi, andlát, gjaldþrot og eigenda- skipti að fyrirtæki. Bókin skiptist í þrjá hluta, upphaf ráðningar, réttindi og skyldur starfsmanna og ráðningarslit. Kaflarnir eru alls 18. Á síðari árum hafa réttindamál launa- fólks skipt æ meira máli við samninga um kaup og kjör. Kjarabætur hafa oft fremur falist í félagslegum umbótum eins og auknum veikindarétti og orlofi fremur en beinum launahækkunum. Þessi áherslubreyting hefur leitt til þess að fjölmörg álitaefni koma upp í sam- skiptum atvinnurekenda og launafólks. Knýjandi þörf hefur verið fyrir upp- lýsingarit um þessi mál og hún varð til þess að ráðist var í þessa útgáfu. Við efnisskipan bókarinnar var einkum höfð hliðsjón af erlendum fræðibókum um sama efni. Að öðru leyti er efnið frumsamið og by ggist fy rst og fremst á þeirri þekkingu sem höfund- ur hefur aflað sér í 11 ára starfi sínu hjá Alþýðusambandinu. I bókinni er vísað í fjölmarga dóma, oft undirréttardóma sem ekki hafa verið birtir, og dómarnir reifaðir í tengslum við efnið. Ásamt dómaskrá er aftast í bókinni ítarleg atriðisorðaskrá. Við frágang bókarinnar var haft í huga að hún nýttist vel sem uppflettirit, og eru því kaflar stuttir og efnið skýrt með spássíufyrirsögnum. Bókin er 280 blaðsíður að stærð. Út- gefandi er Alþýðusamband Islands, en dreifing er í höndum Menningar- og fræðslusambands alþýðu. Til að gefa lesendum hugmynd um efni bókarinnar er hér á el'tir birtur stuttur útdráttur úr IV. kafla ,Ráðning tilstarfa. Upplýsingaskylda og rétturvið ráðningu 1) Meðmæli Oft er óskað eftir meðmælum við ráðningu starfsmanna og jafnframt býður starfsmaður þau oft fram. Engar reglur eru til um skyldur til að útvega meðmælendur við ráðningar þar sem ráðningin sem slík er frjáls samningur. Einnig er algengt að sá sem sækir um starf bendi á aðila sem mælt getur með honum, án þess að skrifleg meðmæli liggi fyrir. I fámennu þjóðfélagi eins og hér á landi er oft meira byggt á samtöium fólks við fyrrverandi sam- starfsfólk og yfirmenn heldur en skrif- legum meðmælum. Því er stundum haldið fram að auðveldara sé að skýra frá göllum manna munnlega heldur en að skrifa það á blað. 2) Upplýsingaskylda launamanns Það er almenn leiðbeiningarregla að við ráðningu í starf skuli umsækjandi skýra frá þeim atriðum sem telja má að skipti atvinnurekanda máli varðandi það starf sem sótt er um. a) Ákvæði um skyldu til að skýrafrá atvikum við ráðningu Réttindi. Almennt er ekki að finna nein ákvæði um skyldur umsækjenda til að skýra frá atvikum við ráðningu. Krefjist starf ákveðinna réttinda, hæfi- leika eða prófa er litið svo á að um- sækjandi skuli sýna fram á að hann hafi tilskilin réttindi, t.d. með prófskírteini. Óflekkað mannorð. I einstaka lögum eru ákvæði um embættisgengi sem kveða á um að viðkomandi skuli hafa óflekkað mannorð, hafa náð ákveðnum aldri og að bú hans megi ekki vera undir gjaldþrotaskiptum. Þegar svo háttar ber umsækjanda að sýna fram á að þessi atriði séu til staðar. Heilbrigði. Einstaka kjarasamningar kveða á um það að við ráðningu starfs- manna skuli hann leggja fram heil- brigðisvottorð. Eru þetta væntanlega leifar frá þeim tíma er berklar voru land- lægir. b) Fráhverjuberaðskýrasérstaklega? Persónuleg atriði. Stundum getur umsækjanda verið skyll að skýra frá ákveðnum atriðum sem snerta hann sjálfan, ef þessi atriði eru þess eðlis að þau snerti beinlínis möguleika hans á að annast þau störf sem verið er að ráða til. Mörkin á milli þess sem telja má vera svo persónuleg mál umsækjanda að ekki beri að skýra frá og þess sem telja má eðlilegt og skylt að skýra frá við ráðningu geta verið óljós. Fer það eftir atvikum hverju sinni hvar þau liggja. Almennt er umsækjandi ekki skyldugur að leggja fram vottorð um heilbrigði við ráðningu, en þurfi um- sækjandi að gangast undir uppskurð á næstu mánuðum og sé að bíða eftir sjúkrahúsplássi ereðlilegt að hann skýri frá því. Þungun. Ekkierhægtaðkrefjastþess að kona skýri frá fjölskylduáætlunum sínum við ráðningu, og almennt ber henni ekki önnur skylda til að skýra frá því hvort hún er barnshafandi en lögin um fæðingarorlof gera ráð fyrir. Ákvæði Í40. grein reglugerðarumfæðingarorlof nr. 546/1987 gera ráð fyrir að kona tilkynni atvinnurekanda með að minnsta kosti 21 dags fyrirvara hvenær hún hyggst hefja töku fæðingarorlofs. Meðlagsgreiðslur. Manni er ekki skylt að greina frá persónulegum högum við ráðningu, en greiði hann rneðlög með mörgum börnum ber atvinnurek- anda að standa skil á þeim greiðslum við Innheimtustofnun sveitarfélaga. Blekkingar. Hafi nntður hlotið dóm fyrir fjárdrátt væri hann að beita blekkingum ef hann réði sig sem gjald- kera hjá fyrirtæki án þess að skýra frá dóminum. Þessi atriði eru háð mati og erfitt að setja um þau reglur. Það sem gildir í einu tilviki á ekki endilega við í því næsta. Telji atvinnurekandi að umsækj- andi sé að leyna sig einhverju í ráð- ningarviðtali getur það orðið til þess að annar verði ráðinn. Með sama hætti getur atvinnurekandi hafnað umsækj- anda fyrir það að hann talaði ekki um annað en sjálfan sig. Upplýsingaskylda sjómanna. Ákvæði einstakra laga kunna að leggja frekari upplýsingaskyldu á herðar Iaunamanni við ráðningu. í sjómannalögum, nr. 35/ 1985, eru ákvæði um að útgerðarmaður geti krafist læknisvottorðs við ráðningu, sbr. 3. mgr. 8. greinarsjómannalaga, að skipverji sé skyldur að láta lækni rannsaka heilsufar sitt ef skipstjóri óskar, sbr. 33. grein laganna, og það hefur áhrif á veikindarétt skipverja ef hann hefur leynt vís vitandi atriðum sem snerta heilsufar hans. í 4. mgr. 36 greinar laganna segir að skipverji eigi ekki rétt á kaupi þann tíma, sem hann hliðrar sér ólöglega hjá að inna störf sín af hendi, né fyrir þann tíma sem hann er óstarfhæfur vegna sj úkdóms eða meiðsla sem hann hefur sjálfur bakað sér af ásetningi eða stórfelldu gáleysi. Höfundur er lögfræðingur og framkvœmdastjóri ASÍ -------♦----♦----♦------- 2

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.