Vísbending - 14.07.1995, Blaðsíða 3

ISBENDING
Öfugþróun
/ p* /
a tjar-
magnsmarkaði
Yngvi Örn Kristinsson
Veruleg umskipti hafa átt sér stað á
lánamarkaði á undanförnum
misserum. Helstu breytingarnar eru að
fjáröflun á formi útboða, einkum lokaðra
útboða, á verðbréfamarkaði hefur farið
vaxandi samhliða því sem almennt hefur
dregið úr eftirspurn el'tir útlánum hjá
lánastofnunum. Aukning útboða á
verðbréfamarkaði felur í sér tilflutning á
lánastarfsemi frá hefðbundnum
lánastofnunum til verðbréfamarkaðarins.
Athyglisvert er að fjárfestar virðast ekki
gera kröfu til þess að útboð séu á formi
almennra útboða. Einnig virðist
ávöxtunarkrafa fjárfesta vera tiltölulega
ónæm fyrir mismunandi áhættuflokkum
útgefenda.
Minni eftirspurn eftir
lánum
Minni eftirspurn eftir lánum kemur
fram hjá öllum fjármálastofnunum og
upphaflega voru það fyrirtæki sem leiddu
þá þróun en nú virðist svo sem eftirspurn
heimila eftir lánunt sé einnig farin að
dragast saman. Helstu undan-
tekningamar frá þessari reglu eru s veitar-
félög en hallarekstur stuðlar að mikilli
lánsfjárnotkun afþeirrahálfu. Viðbrögð
fjármálastofnana við þessari þróun eru
m.a. þau að hefja virkari leit að
væntanlegum lánþegum auk þess sem
nú eru í boði sveigjanlegri lánsskilmálar
en áður hafa tíðkast. Dæmi um þetta er
sýnilegri lánaslarfsemi á vegum
tryggingarlelaga, eignarleiga og nú síðast
lífeyrissjóða sem leita lánþega með
beinunt auglýsingum og annarri
markaðsstarfsemi.
Vaxtabreytingar orsökin
Enginn vafi er á því að rekja má upphaf
þeirra breytinga sem orðið hafa á
lánamarkaðinum til vaxtalækkunar sem
varð á innlendum lánamarkaði haustið
1993 og erlendra vaxtahækkana sem urðu
á vormánuðum síðasta árs. Þessar
breytingar hvöttu innlenda lántakendur
til þess að flytja lánsfjáröflun sína yfir á
innlendan markað auk þess sem neytt var
færis og ýmis erlend lán greidd upp með
sjálfsaflafé eða innlendum lántökum.
Þannig voru afborganir umfram lántökur
annarra en ríkissjóðs um 18 ma.kr. á
árinu 1994 og voru 6 ma.kr. af því
fyrirfrantgreiðsla fyrir gjalddaga. Eftir
því sem leið á árið jókst misvægi milli
innlendra og erlendra vaxta, innlendum
vöxlunt í óhag. Afleiðingin varð sú að
innlend fjáröflun ríkissjóðs og
húsnæðislánakerfisins sem háð var
vaxtastefnu ríkisstjórnarinnar lenti í
ógöngum þar sem fjárfestar sættu sig ekki
við að kaupa þessi bréf á 5% eða lægri
vöxtum. Þannig skapaðist aukið svigrúm
á verðbréfamarkaði fyrir aðra aðila, svo
sem sveitarfélög, fjárfestingarlánasjóði
ogfyrirtæki.
Hagstæðari lán utan
bankakerfisins
Ý msiraðrir þættir hafa vafalílið einnig
stuðlað að aukinni verðbréfaútgáfu
þessara aðila. Annars vegar má nefna
þroska verðbréfamarkaðarins og hins
vegar útlánakjör banka og annarra
lánastofnana sem gerðu þessa starfsemi
hagstæða. Svo virðist sem sveitar-
félögum og traustari fyrirtækjum bjóðist
ntun hagstæðari kjör utan lánastofnana
og að fjárfestar séu reiðubúnir til að kaupa
brél' þessara aðila með tiltölulega litlu
álagi ofan á ávöxtun ríkistryggðra bréfa.
Nefna má tvennt þessu til skýringar.
Bankarnirvirðastekki hafafylgt til l'ulls
þeirri vaxtalækkun sent varð á
verðbréfamarkaði haustið 1993 auk þess
sem kjör þeirra á óverðtryggðum lánum
héldusthá. Þáþurfabankarog sparisjóðir
að mæta útlánaafskriftum og vextir þeina
eru því hærri en ella. Þetta gerir það að
verkum að lántakar sent eiga þess kost
að fara beint út á markaðinn geta fengið
betri kjör en bankar bjóða.
Lítil áhrif nýlegra
vaxtabreytinga
Á síðustu mánuðum hefuraflurdregið
saman með vöxtum innanlands og
erlendis í kjölfar vaxtahækkana á
langtímaverðbréfum rrkissjóðs hérlendis
og vaxtalækkana erlendis. Enn sér þó
þess enginn staður að áhugi á erlendum
lántökum sé að glæðast, en nokkuð
virðist þó hafa dregið úr endurgreiðslum
á erlendum lánum.
Enginn vafi er á því aukin verðbréfa-
útgáfa mun þegar fram í sækir hafa áhrif
á vexti og kjörvaxtakerfi banka og
sparisjóða á þann veg að þrýsta niður
vöxtum á lánum traustari aðila. Slík
þróun væri í samræmi við það vaxtaróf
sem ríkir víðast erlendis, þar sem lán
srnærri aðila með veikari tryggingunt,
sérstaklega einstaklinga, bera mun hærri
vexti en lán til fyrirtækja.
Almenn og lokuð útboð
Athyglisvert er að aukning útboða á
verðbréfamarkaði er að rnestu leyti á
fornti lokaðra útboða. En með því er átt
við útboð sem ekki falla undir skil-
greiningu Iaga urn verðbréfaviðskipti á
almennum útboðum. Svo virðist sem
fjárfestar geri lítinn eða engan
greinarmun á því hvort útboð er almennt
eða lokað, og úlgefendur hafi nánast
engan hag af því að útboð vegna þeirra
séu almenn. Þetta þýðir að fjárfestar
nýta sér ekki það öryggi sent reglur unt
almennt útboð veita, en þar er krafist
ítarlegra upplýsinga um fjárhagsstöðu
útgefanda og framtíðarhorfur. Jafnframt
virðast fjárfestar ekki sækjast eftir því að
verðbréfaflokkar séu skráðirá Verðbréfa-
þingi sem bendir lil þess að fjárfestum sé
ekki í mun að tryggja að bréf sem þeir
kaupa á verðbréfamarkaðinum séu
endurseljanleg.
Öfugþróun
Hér er um öfugþróun að ræða sem
veikirþróun virks verðbréfamarkaðarog
gerir jafnframt markaðinn ógegnsærri,
þar sem ekki eru kvaðir um að lokuð
útboð séu tilkynnt opinberlega. Það er
jafnframt áhyggjuefni að fjárfestar virðast
ekki sækjast eftir að nýta sér það
öryggisnet sem riðið er með löggjöf um
verðbréfaviðskipti.
Ástæður þessa kunna að liggja í
uppbyggingu fjármagnsmarkaðarins, þar
sem lífeyrissjóðir eru langstærsta
uppspretta nýsparnaðar. Lífeyrissjóða-
kerfið hér er enn í uppbyggingu.
Lífey rissjóðir hafa flestir, enn sem kornið
er, litla þörf fyrir að losa þau verðbréf
Almenn og lokuð útboð 1993-1994 (milljónir króna)
1993 1994 Breyting
Almenn Lokuð Samt. Almenn Lokuð Samt. 93-94
Sveitarfélög 0 3.000 3.000 0 5.909 5.909 97%
Lánastofnanir 8.280 200 8.480 3.722 2.804 6.526 -23%
Atvinnufyrirtæki 100 0 100 1.425 1.584 3.009 2.909%
Samtals: 8.380 3.200 11.58 5.147 10.297 15.444 33,4%
v_________________________________________________________/
3