Vísbending - 05.07.1996, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
5.
júlí
1996
24. tbl. 14. árg.
Hafa erlendar hagsveiflur áhrif ?
Vöxtur landsframleiðslu á íslandi og í Evrópusambandinu' 1979-96.
%
Heimild: OECD economic Outlook júní 1996
'Hér eru tekin með öll aðildarlönd í ESB 1996
Vöxtur landsframleiöslu á íslandi og í Norður-Ameríku 1979-96.
%
Heimild: OECD economic Outlook júní 1996
Islenskt efnahagslíf er smátt í
sniðum og íslendingar hljóta að
byggja afkomu sína á því að flytja
út til landanna í kring. Því er auðvell að
ímy nda sér að erlendar hagsveiflur hljóti
að leiða beint hingað til lands og hræra
við málum. Það er í samræmi við
kenningar alþjóðahagfræðinnar um að
sveiflur í stórum löndum ráði miklu um
hagsæld í þeim minni, líkt og gerðist t.d.
1929 þegar hlutabréfamarkaðurinn í
Bandaríkjunum hrundi og kreppa skall á
í öllum heiminum í kjölfarið. En hver
eru þessi áhrif í raun? Hvernig leiða
erlendar sveiflur inn í íslenskt hagkerfi?
Evróputaktur?
Á mynd hér til hliðar er hagvöxtur á
Islandi og Evrópusantbandinu borinn
saman. Tölurnar frá Evrópu eru saman-
safn frá mörgum löndum og því er
sveil’lan þar jafnari. Hins vegar verður
vart séð við fyrstu sýn að sterkt samband
sé á milli atburða þar og á Islandi (fylgni
14%). En ef leitnilínur eru teiknaðar
gætum við með góðum vilja fundið
evrópskan grunntón í íslensku s veiflunni,
þ.e. ef sveiflan er vaxandi ytra þá er hún
einnig vaxandi hér.
Þetta gæti sumum þótt ofrausn, og bent
á að útflutningur frá íslandi sé einhæfur
og skorðist við fáa markaði þar sem eftir-
spurn ræðst af öðru en almennu efna-
hagsástandi. T.d. skiptirhitastig íÞýska-
landi geysilega miklu fyrir sölu á karfa
þar um slóðir. Þá er framboð á téðum
mörkuðum brey tilegt og fer eftir veiðum
og markaðsaðgerðum annarra fiskveiði-
þjóða. Ef tekið er tillit til slíkra þátta
verður lítið eftir sem almennt efnahags-
ástand ytra gæti skýrt hvað varðar út-
flutningsverðmæti frá Islandi.
Loks virðast íslendingar vera fullfærir
um að skapa sínar eigin sveiflur eða
a.m.k. magna upp þær sendingar sem
hingað koma að utan eins og sést af hinum
öfgafulla öldugangi í íslenska hagkerfinu
1987-88.
Horft vestur
Á neðri mynd sjást hagsveiflur í
Norður-Ameríku. Ef ameríska hag-
sveiflan er tafin um eitt ár kemur fremur
sterk fylgni í Ijós (45%). Það þýðir í
raun að ári eftir að straumhvörf verða í
Ameríku gerist það sama hér. T.d. fer
hagkerfið í lægð ytra 1982 og 1991, en
hér 1983 og 1992.Þannigvirðistíslenskt
hagkerfi vera miklu tengdara Norður-
Ameríku en Evrópu. Margar skýringar
gætu verið á þessu. Fyrsta tilgátan gæti
verið sú að hér sé um hreina tilviljun að
ræða og það er ekki hægt að útiloka sl íkt.
Þá gæti bandaríkjadalur verið nefndur til
sem mikilvægur orsakavaldur. Vægi
þeirrar myntar er mikið í gengi íslensku
krónunnar og ef dalurinn styrkist, t.d. í
kjölfar uppsveiflu í Bandaríkjunum, þá
lækkar gengi krónunnar og útílutningur
héðan styrkist til muna. Gildir einu til
hvaða lands verið er að flytja vörur. Þá
má einnig geta þess að um 70% af
viðskiplum og 50% af fjárfestingum
heimsins eru í dölum. Þess vegna hlýtur
íslenska hagkerfið að vera næmt fyrir því
sem gerist vestra. Þá eru unt 20% af
heimsframleiðslu upprunnin í Banda-
ríkjunum og uppsveifla þar hlýtur að
skipta máli fyrir allan heiminn.
Bandaríska sveiflan gæti því borist til
Islands í gegnum önnur lönd.
Þriðja ástæðan gæti verið sú að
bandarískir fiskmarkaðir séu nærnir fyrir
almennu efnahagsástandi, enda fiskur
fæða sem þarlendir neyta nær eingöngu
á veitingahúsum.
Efni blaðsins
I forsíðugrein er fjallað um erlendar
hagsveiflur og áhrif þeirra á íslenska
hagkerfið. Birtur er samanburður á
breytileik (staðalfráviki) hagvaxtar á
Islandi miðað viðnokkurönnurlönd. Þá
er einnig ljallað um áreiðanleik
skoðannakannanna sem gerðar voru fyrir
síðustu forsetakosningar. Loks er á
baksíðu slult yfirlit um efnahagsleg
vandamál Evrópu í dag.