Vísbending - 09.05.1997, Qupperneq 4

Y
ISBENDING
Framhald afforsíðu
ofangreindar nýframkvæmdir. Helstu leið-
ir sem Seðlabankinn getur farið til að
sporna við þenslunni eru tvær. Önnur
þeirra er að bankinn getur beitt sér fyrir
breytingum á vöxtum. Með lækkun vaxta
væri hugsanlega hægt að draga úr kostn-
aði fyrirtækja og minnka lrkumar á því að
launahækkanir velti beint út í verðlagið en
áhrifin af lágum vöxtum eru einnig minnk-
andi sparnaðurog aukin neyslaalmennings
og síðari áhrifin eru þyngri á metaskálun-
um. Frjálst flæði fjármagns milli landa
dregureinnigúráhrifumeinhliðaaðgerða
sem ætlaðar eru til breytinga á vöxt-
um.Vextir hafa lækkað lítillega á síðustu
vikum en ekki er að sjá að Seðlabankinn
hafi beitt sér fyrir lækkunum.
Stígandi gengi
Hin leiðin er að hækka gengið. Við það
lækkar verð á innfluttri vöru og inn-
lend neysla beinist fremur að henni. Inn-
lend fyrirtæki verða fyrir harðari verðsam-
keppni og verða því tregari til að hækka
verð á vöru. Jafnframt minnka tekjur út-
flytjenda í íslenskum krónum og þannig
eykst halli af viðskiptum við útlönd. I raun
er fjármagn fært út úr landinu til mótvægis
við það fé sem streymir inn vegna fram-
kvæmdanna. Til þessa hafa gengisbreyt-
ingar verið fremur litlar eins og sjá má af
mynd 1. Brotnu línurnar þrjár á línuritinu
eru efri mörk, miðgildi og neðri mörk sem
Seðlabankinn hefur sett sér hvað varðar
sveiilur á gengi íslensku krónunnar gagn-
vart myntum ýmissa viðskiptalanda. Þess-
ar gengisbreytingareru ekki sambærilegar
við þærbreytingar sem urðu á seinni hluta
síðasta árs því að þær urðu vegna mikilla
sviptinga á erlendum gjaldeyrismörkuð-
um. Gjaldeyrirsmarkaðir erlendis hafa
veriðnokkuð stöðugir upp á síðkastið og
það eykur sveigjanleika Seðlabankans
þvíaðsvigrúmiðgæti veriðminnaefjafn-
framt væri verið að glíma við óhagstæða
þróun erlendra mynta. Það á síðan eftir
að koma í ljós h versu langt verður gengið.
Vísbendingin
Hlutabréfamarkaðurinn er nokkuð
„heitur“ um þessar mundir enda
hefur þing vísitala V erðbréfaþings hækk-
að um 100% á síðustu 16 mánuðum.
Búast má við því að sumir fjárfestar muni
„læsa inni“ hagnað sinn með því að selja
bréfin og hverfa af markaði um stundar-
sakir. Þetta er alþekkt á erlendum mörk-
uðum en hefur ekki orðið vart hérlendis.
Nokkurs raunsæis virðist nú gæta í um-
fjöllunum um hlutabréfaverð, hækkanir
sem verða vegna mikillar eftirspurnar
geta ekki staðist til lengdar heldur hljóta
væntingar um arðsemi fyrirtækjanna að
vráða mestu um verð bréfanna._y
Glópagull
Eitt stærsta svikamál í sögu gull-
vinnslu hefur litið dagsins ljós.
Komið hefur fram að sýni úr
Busangnámunni í Indónesíu voru fölsuð
þannig að þau sýndu mikið magn gulls
þar sem í raun var lítið af slíku í jörðu.
Meðal þeirra sem tengjast málinu var
Suharto forseti Indónesíu en hann átti hlut
í námunni án þess að leggja fram þar fram
fé. George Bush, fyrrverandi forseti
Bandaríkjanna, og Brian Mulroney fyrr-
verandi forsætisráðherra Kanada, lögðu
báðir hönd á plóginn við að koma
upplýsingumum námunatil fjárfesta víða
í Norður-Ameríku.
Stærsti gullfundurinn
Samkvæmt þeim fréttum sem upphaf-
lega bárust af tilraunaborunum í
Busang mátti ætla að náman yrði ein sú
gjöfulasta í heiminum. Upphafleg áætlun
benti til að hægt yrði að vinna 30 milljónir
únsa gulls úr námunni. Nokkrum mánuð-
um síðar var þetta mat komið í 200 ntillj-
ónirúnsa. Kanadískafyrirtækið Bre-X stóð
fyrir tilraunaborunum og hugðist vinna úr
námunni. Efasemdir tóku að vakna um
verðmæti námunnar í byrjun árs en þá var
gengi hlutabréfaí Bre-X yfir20 kanadíska
dollara. Dularfullur dauðdagi yfirmanns
tilraunaborananna olli því að gengi hluta-
bréfanna féll niður í 3 kanadíska dollara í
lok mars. Því erhaldiðfram að áðumefndur
yfirmaður hafi fyrirfarið sér með því að
stökkva út úr þyrlu. Hlutabréf fyrirtækisins
hafa nú verið tekin af skrá í kauphöllinni
í Toronto.
Svik og prettir
Svo virðist sem að sýni úr tilraunabor-
unum hafi verið „endurbætf ‘ eftir að
þeim var náðúrjörðu og áðuren þau fóru
á rannsóknarstofu. Venjan er sú að sýni
úr tilraunaborunum eru sett í plastpoka
og send strax á rannsóknarstofu. Jafnan
er haldið eftir um helmingi sýnanna til
að hægt sé að sannreyna þau síðar ef með
þarf. Hjá Bre-X voru sýnin sett í plastpoka
ogfluttívöruskemmu.Iskemmunni voru
pokarnir opnaðir undir því yfirskyni að
verið væri að endurmerkja sýnin. Þar var
bætt við þau ýmsum torkennilegum efn-
um ogengarskýringargefnar. Síðan voru
sýnin sett aftur í plastpoka. Þessu næst
voru sýnin send á rannsóknarstofu. Ekki
er 1 jóst hve miklir fjármunir hafa tapast á
þessu æ vintýri en þegar hafa hafist mála-
ferli og fleiri eru í undirbúningi. Meðal
annars er búist við 4-5 milljarða dollara
lögsókn en það gefur til kynna um h vaða
fjárhæðir kann að vera að tefla.
Heimildir: Economist, FinancialTimes, WallStreet
Journal.
Aðrir sálmar
Valdaafsal í Bretlandi
rátt fyrir að Verkamannaflokkurinn í
Bretlandi hefði í kosningabaráttunni
lagt mikla áherslu á að hann hygðist ekki
snúa af braut frjálslyndrar efnahagsstefnu
þótti full ástæða til þess að vera á verði,
því að loknum stórum sigri er oft freist-
andi að snúa við blaðinu. Það vekur því
athy gli að strax á fyrstu dögum sínum hefur
ríkisstjórn Tonys Blairs gefið Englands-
banka aukin völd í stjómun peningamála.
Bankinn á að gripa til þeirra ráðstafana í
peningamálum sem duga til þess að mæta
fyrirfram ákveðnum markmiðum um verð-
bólgu, án tillits til pólitískra afleiðinga, til
dæmis á tímabundið atvinnuleysi. Þessi
ráðstöfun mun draga úrpólitískum áhrifum
á efnahagslíf Breta og og verður því til
þess að festa efnahagslega velferð beirra í
sessi. Þetta fordæmi Breta leiðir „agann
að íslenskum raun veruleika þar sem stjóm-
málamenn em afar tregir til þess að afsala
sér völdum með samsvarandi hætti. Ekki
er hægt að semja um kaup og kjör á al-
mennurn markaði fyrr en „útspil stjóm-
valda“ sést. Æskilegra væri að ríkisstjómir
ynnu sín góðu verk óháð því hvort kjara-
samningar era í nánd eða ekki. Sjálfstæður
seðlabanki virðist fjarlægur hér á landi
meðan völd stjórnmálamanna yfir honum
eru þau sem raun ber vitni og lítill áhugi á
breytingum.
Háskólinn ber enga
ábyrgð
Fyrir nokkrum árum upphófst mikill
kórsöngur unt tengsl háskóla og at-
vinnulífs.Þaðvitaþóflestiraðeinnafhom-
steinum háskólastarfsins er sjálfstæði vís-
indamanna til óháðra rannsókna. Eftir að
háskólamenn fundu út að hægt væri að
auka eigin tekjur var „stofnunum“ komið
á fót við flestar deildir háskólans. Háskól-
inn gat boðið þjónustu á hagstæðu verði,
enda aðstaðan fyrir hendi. I fyrstu vora
stofnanirnar bornar uppi af kennurunum
sjálfum en þegar frain í sótti voru verkin
unnin af nemendum eða nýútskrifuðum
kandídötum. Engu að síður hafa skýrslur
„stofnana" háskólans verið taldar óháðar
og öraggar. Því vekur það athygli þegar
rektor lýsir því nú sérstaklega yfir að
háskólinn beri ekki ábyrgðáslíkum skýrsl-
vum. Þetta var einmitt aðal sölutrixið. y
Ritstjórn: Tómas Örn Kristinsson ritstjóri og
ábm., Benedikt Jóhannesson. Útg.:
Talnakönnun hf., Borgartúni 23, 105 Rvík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Internetslóð:http://www.strengur.is~talnak/
vief95.html,netfang:talnak@strengur.is
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Háskól-
ans. Prentun: Gutenberg. Upplag: 700
eintök. Öll réttindi áskilin. Ritið má ekki
afrita án leyfis útgefanda.