Vísbending - 06.03.1998, Blaðsíða 4
ISBENDING
Rafeyrir
Aðrir sálmar
Internetið er ekki enn orðin sú féþúfa
sem sumir héldu fyrir nokkrum árum.
Sá möguleiki sem flestir gældu við
fyrirnokkrum árum varað Internetiðyrði
ofurmarkaður framtíðarinnar. Þelta átti
að verða svo einfalt. Þú ferð inn á netið
skoðar í búðir í rólegheitum og berð
sarnan verð og þjónustu. Þegar þú erl
síðan tilbúinn getur þú pantað vöruna og
hún ersend tii þín um hæl. Reyndin hefur
verið sú að margir skoða en fáir kaupa.
Fjölmargar verslanir eru á netinu og þar
er hægt að kaupa vörur, allt frá bókum og
geisladiskum upp í bifreiðar. Vandamál-
ið er það hvernig á að greiða fyrir vöruna.
Til skamrns tíma var talið ótryggt að
senda númer á greiðslukorli yfir netið.
Þetta á nú að vera komið í lag en
viðskiptavinirnir hafa verið tregir til.
Rafeyrir
Verið er að þróa aðferðir lil að leysa
þetta vandamál. Þær felast í notkun
svokaliaðs rafeyris. Með rafeyri erhægt
að taka út fé annað hvort af korti (snjöllu
korti) eða beint af hörðum diski. En áður
þarl' að vera búið að leggja inn á viðkom-
andi miðla. Þegarþessi greiðsluþjónusta
verður fullbúin mun hún fara fram á eftir-
farandi hátt. Tölva kaupandans heimilar
tölvu seljandans að færa fé af reikningi
kaupanda yfir á reikning seljanda. Boðin
eru á dulmáli og báðir aðilar verða að
gefa lykilorð til að færslan eigi sér stað.
Talið er að eftir átta ár muni rafeyrir að
verðmæti 8,6 milljarða Bandaríkjadala
verða í umferð í heiminum og viðskiptin
muni verða um 150 milljarðar dala á ári.
Talið er að heildarkostnaðurinn við notk-
un seðla og rnyntar nemi frá tveimur til
ljórum prósentum af landsframleiðslu
þróaðri ríkja. Ef hægt er að draga úr
þessum kostnaði þó ekki væri nema urn
1 % þá væri það gríðarlegur sparnaður.
Það er því augljóst að ávinningurinn af
rafeyri getur verið mikill.
Svik og prettir
Þ:egar nýjir greiðslumiðlar koma til
sögunnar koma ný vandamál. Meðal
þess sem menn óttast eru svik og prettir
af ýmsu tagi. Rafeyrir mun flæðayl'ir
landamæri á mun fljótlegri hátt en
venjulegar peningasendingar.
Auðkenni greiðandans mun ekki
fylgja sendingunni (það er allt á
dulmáli). Hættan á peningaþvætti
er því til staðar og einnig óttast
menn skattsvik af ýmsum toga.
Unnið er að því á vegum
opinberra stofnana í ýmsum
löndum að þróa varnir.
Helstu varnirnar eru þær
að íjárhæðir verða
væntaniega frernur
lágar á þessu formi
og því er minni
akkur í því l'yrir
atvinnuglæpa-
menn að nota þennan greiðslumiðil.
Fölsun á greiðslumiðlinum er hins vegar
vandamál sem menn óttast. Ef slíkarfals-
anir tækjust myndi trúin á greiðslumiðil-
inn bíða hnekki.
Tekur tíma
Rafeyrir kann að leiða ti 1 nýrra tækifæra
í viðskiptum. Því má þó ekki gleyma
að útbreiðslan kann að taka tíma, sem
dæmi mánefnaaðgreiðslukortvorukynnt
til sögunnar fyrir 30 árum en notkun þeirra
er aðeins um 10% í almennum viðskipt-
Vísbendingin
Einstaklingar og fyrirtæki hafa á undan-
fömum fimm árurn keypt meira af hluta-
bréfum en áður. Stundum virðast kaupin
ekki vera gerð af mikilli yfirvegun.
Einstaklingar kaupa hlutabréf vegna
skattaafsláttar en fyrirtæki hal'a stundum
litið á aðra viðskiptahagsmuni þegar
lilutabréf eru keypt. Menn ættu að gera
sér það að reglu áður en farið er út í
hlutabréfakaup að meta bæði áhættu og
arðsemisvon af viðskiptunum. Heilbrigði
hlutafélaga ræðst af því að hluthafar hafi
arðsemi af rekstri að leiðarljósi.
Samsæri
þagnarinnar?
Viðskiptaráðherra neitaði Alþingi
nýlega um upplýsingar unt hlutabréfa-
eign ríkisbankanna og dótturfélaga
þeirra. Þessi viðbrögð eru óskiljanlcg og
ekki síst þær viðbárur að um viðskipta-
leyndarmál sé að ræða. Þrennt er
aðfinnsluvert við málið:
a) Ríkisbankarnir eru eign almennings
og hann á því fullkominn rétt á að fá að
vita í hvaða hlutafélögum bankamir eiga.
b) Opinber stefna stjórnvalda er að selja
bankana og kaupendur verða að vita hvað
þeir eru að fá.
c) Bankar eru þjónustustofnanir við
atvinnurekstur og því er mjög óeðlilegt
aðþeirmismuni viðskiptavinum meðþví
að eiga í sumum þeirra en öðrum ekki.
Víða erlendis er þetta ólöglegt.
Mikilvægt er að upplýsa hvort slík
mismunun er í gangi og þá hve mikil og
hvar hún er. Þetta kann að vera það sem
viðskiptaráðherra óttast.
Allt að einu ber viðskiptaráðherra að
upplýsa fyrirspyrjanda á Alþingi um
hlutafjáreignina. Benda má á að fyrirtæki
á Verðbréfaþingi tíunda nákvæmlega
hlutabréfaeign sína í ársreikningi.
Fákeppni
Þegar boðin voru út 7% hlutabréfa í
Islandsbanka fyrir skömmu kont það í
ljós sem margir hafa óltast að kaupendur
að svo stórum skammti af hlutabréfum
cru ekki rnargir. A næstu misserum liggur
fyrir ríkisvaldinu að selja stóra hluti í
ríkisbönkunum þrernur og Landsíma
Islands. Ef ekki koma til erlendir
kaupendur þá virðist víst að þessi
fyrirtæki muni að stærstum hluta lenda
í eign lífeyrissjóða. Lífeyrissjóðir eru
ekki slæmir eigendur en hitt er
varhugaverðara þegar þeir eiga að verða
driffjaðrir í rekstri margra fyrirtækja.
Miklu æskilegra er að hlutafé
fyrirtækjanna fái raunverulega hirða, en
það verður erfitt vegna þess að hér á landi
eru einfaldlega of fáir aðilar sem hafa
fjármuni til þess að standa í svo stórum
innkaupum.
f Ritstjórn: Tómas Örn Kristinsson ritstjóri "ög'
ábyrgðarmaður., Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Háskólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
l^leyfis útgefanda.___________
4