Vísbending - 16.10.1998, Blaðsíða 3

ISBENDING
Mikilvægi fjármálastofnana
Ií
Mikilvægi
ijármálastofnana
' öllu krepputalinu hefur óttinn
við gjaldþrot fjármála-
.stofnana og alvarlegar
afleiðingar af slíkum atburðum
fengið byr undir báða vængi með
nýlegum ummælum seðlabanka-
stjóra Bandaríkjanna, Alans
Greenspans. Hann sagði að
aðalhættan sem steðjaði að
bandarísku efnahagslífi væri
ijármálageirinn. Þótt ekki væri
enn komið að lánakreppu væri
auglj óst að fyrirtæki ættu erfiðara
með að útvega sér lánsfé nú en
áður þar sem bankar og aðrir
lánardrottnar tækju nú mun meira
mið af áhættu við lánveitingar en
áður. Fjárfestar leituðu í
áhættuminni valkosti og gerðu
mun meiri kröfúr til lántaka en áður. Þetta
ætti ekki bara við um lánveitingar ti!
erlendra fyrirtækja heldur drægi einnig
úr áhuga á lánveitingum til innlendra
fyrirtækja. Greenspan sagði einnig:
„Þessi miklu umskipti í þá átt að vilja
halda í lausafé eru ekki markaðsfyrirbæri.
Þetta eru óttaviðbrögð af sálrænum toga.“
Eignir banka
Heildareignir banka i heiminum eru
mjög miklar. í Bandaríkjunum
einum er áætlað að þær hafi verið um
5.000 milljarðar Bandaríkjadala árið
1994. Tafla 1 sýnir eignir banka í
nokkrum löndum, ásamt verðmæti
hlutabréfa á markaði og verðmæti
útgefmna skuldabréfa. I Bandaríkjunum
nálgast verðmæti heildareigna banka það
að vera 70% af landsframleiðslu.
Bankakerfið getur verið viðkvæmt fyrir
áföllum því að oft er eiginfjárhlutfall
undir 10%. Viðskipti milli banka eru
einnig mjög mikil og ef einn banki lendir
í þroti er mikil hætta á að það hafi mjög
víðtækar afleiðingar um allt
ijármálakerfið. í flestum löndum
ábyrgjast stjómvöld sparifé einstaklinga
með einum eða öðrum hætti. Stundum er
seðlabanki viðkomandi lands
örþrifalánveitandi og stundum taka
stjómvöld beina ábyrgð á öllum
innstæðum einstaklinga í bönkum en
sums staðar er þessi ábyrgð takmörkuð á
einhvem hátt.
Bönkum hefur fækkað
r
Asíðustu áratugum hefur bönkum
fækkað í flestum löndum. Tafla 2
sýnir fjölda banka 1995 og fækkun frá
því ári þegarbankarvoru flestireftir 1980.
1 löndunum sem talin eru upp í töflunni
urðu rúmlega 7.400 samrunar eða
yfírtökur bankastofnana á ámnum 1989
Lausafjárkreppa
Lausafjárkreppa eins og lýst er í
upphafi greinarinnar gelur haft mjög
Tafla 1. Verðmæti verðbréfa og eignir banka í
nokkrum löndum
Hlutafjár-! Skulda- Eignir Alls % af
markaður bréf banka VLF
Bandaríkin 6.858 11.051 5.000 22.908 315,8
Japan 3.667 5.325 7.382 16.374 318,9
Þýskaland 577 2.178 3.752 6.508 269,8
Frakkland 522 1.483 2.923 4.928 320,3
Bretland 1.408 826 2.424 4.658 421,5
Ítalía 210 1.619 1.514 3.342 307,4
Kanada 366 674 516 1.556 275,1
Holland 357 387 808 1.552 392,4
Spánn 198 364 840 1.402 250,6
Belgía 105 471 734 1.310 486,6
Svíþjóö 178 418 203 799 346,5
Lúxemborg 30 17 555 602 3.125,1
Tafla 2. Fjöldi banka í nokkrun
löndwn
r Flestar (eftir 1980) ^
1995 Ár % br.
Belgía 150 163 1992 -8,0
Finnland 352 631 1985 -44,2
Frakkland 593 1.033 1984 -42,6
Þýskaland 3.487 5.355 1980 -34,9
Ítalía 941 1.109 1987 -15,1
Holland 174 200 1980 -13,0
Spánn 318 378 1982 -15,9
Sviþjóð 112 598 1980 -81,3
Bretland 560 796 1983 -29,6
Bandaríkin 23.854 35.875 1980 -33,5
Japan 571 618 1980 -7,6
Kanada 1.030 1.617 1984 -36,3
Ástralía 370 812 1980 -54,4
Noregur 148 346 1980 -57,2
,Sviss 415 499 1980 -16,8j
til 1996 og af þeim urðu þrír afhverjum
íjórum samrunum í Bandaríkjunum.
Verðmætaaukning vegna þessara
samruna er metin á um 430 milljarða
Bandaríkjadala á þessum átta ámm.
neikvæð áhrif á efhahagskerfíð.
Vaxtamunur eykst og fýrirtæki
sem áður gátu aflað sér lánsljár
með einföldum yfirdrætti horfa
fram á að yfirdrátturinn er
afnuminn eða skertur og önnur
lántaka er jafnframt orðin dýrari
og erfiðari. Vextir hækka og í
eðlilegu árferði myndi slíkt draga
að fjárfesta sem vilja nýta sér
hagstæðari kjör en þessir sömu
ljárfestar greina hræðsluna hjá
bönkunum og færa sig í enn
öruggari spamað, ríkisskuldabréf
og áþekk gæðabréf, og þar með
er lausafjárkreppan orðin að
veruleika. Til að höggva á
þennan hnút lækka seðlabankar
vexti og reyna þannig að þrýsta
á bankana að gera slikt hið sama en vegna
þess að gæðaflokkun á lántakendum er
orðin mun stífari en áðurgetur verið erfitt
að brjótast út úr hringnum. Búist er við
að bandaríski seðlabankinn muni lækka
vexti frekar en orðið er en hann hefur
þótt vera heldur seinn til og sumir telja
hann hafa átt sinn þátt í því að auka á þau
vandræði sem nú steðja að í
efnahagsmálum heimsins. Osennilegt er
að einn seðlabanki hafi slík áhrif.
Vandinn er af öðmm toga og á meðan
ekki er ráðist að vandanum sem steðjar
að fjármálastofnunum í Japan vofir þar
yfir hrun sem gæti haft víðtækar
afleiðingar.
Heimildir: Financial Times, Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn, Wall Street Journal.
Tafla 3. Fimmtán stœrstu bankar
heimsins
Stærstu bankarnir
r
Inokkur ár röðuðu japanskir bankar sér
í efslu sætin á listanum yfir stærstu
banka heimsins. Nú er öldin önnur.
Japönsku bankarnir víkja fyrir bönkunt
frá öðrum löndum og virðast svissneskir
bankar vera á mikilli siglingu upp listann
í kjölfar samruna stórra banka þar í landi.
Tafla 3 sýnir 15 stærstu bankaheimsins.
Sá banki sem féll mesl á listanum yfir
100 stærstu banka heimsins var Toyo í
Japan en hann hrapaði úr 48. sæti í það
90. frá árinu 1996 til ársins 1997.
97 96 Banki (land) Eignir m rð.$)
117/28 UBS (Sviss) 742.673
2 1 Tokyo-Mitsubishi (Japan) 665.627
3 2 Deutsche Bank (Þýskal.) 586.440
4 10 Iðnaðar og verslb. Kína 489.110
5 11 HSBC Holdings (Bretl.) 473.434
6 3 Sumitomobanki (Japan) 471.798
7 40 Crédit Suisse (Sviss) 471.389
8 5 Dai-Ichi Kangyo (Japan) 423.884
9 7 Sanwabanki (Japan) 420.633
10 4 Crédit Agricole (Frakkl.) 418.092
11 8 ABN Amro (Holland) 412.853
12 16 Société Générale (Frakkl.) 409.217
13 6 Fujibanki (Japan) 404.341
14 12 Norinchukinbanki (Japan) 394.816
15 9 Sakurabanki (Japan) 392.032
3