Vísbending - 26.03.1999, Blaðsíða 3

ISBENDING
Ur draumsvn í framkvæmd
' 1 . Tómas Örn Kristinsson
‘ cSajjP m Rekstrarhagfræðingur

eir voru fáir sem spáðu vel fyrir
þeirri hugmynd að lönd
Evrópusambandsins myndu
sameinast um einn gjaldmiðil þegar hún
kom fyrst fram fyrir nokkrum áratugum.
Flestum fannst óeðlilegt að ætla að lönd
eins og Þýskaland og Frakkland með
virta gjaldmiðla gæfu þá upp á bátinn
fyrir draumsýn sem lítil von væri að
rættist. Draumsýninni hefur nú verið
hrint í framkvæmd og ellefu af fimmtán
ríkjum Evrópusambandsins hófu að feta
sig eftir hinum vandrataða stíg
samvinnu í peningamálum um síðustu
áramót. Margt bendir nú til þess að
væntingar upphafsmannanna um
sterkan sameiginlegan gjaldmiðil, sem
verði þriðji fóturinn í myntkerfi heimsins
ásamt Bandaríkjadal og japönsku jeni,
eigi eftir að rætast.
Sameiginlegar stofnanir
Erfiðasti bitinn sem sumar
aðildarþjóðirnar þurftu að kyngja
var ekki að fá nýjan gjaldmiðil heldur að
þurfa að gangast undir það að
Seðlabanki Evrópu setti og réði
framkvæmd peningamálastefnu fyrir öll
aðildarríkin. Sjálfstæði Seðlabankans
var grundvallarskilyrði fyrir því að
Þjóðverjar tækju þátt í samstarfinu en
um leið var það helsti þyrnirinn í augum
Frakka. Tiltölulega lítil reynsla er
komin á þetta fyrirkomulag en
búast má við deilum og þrýstingi
á Seðlabankann þegar hann
verður að taka ákvarðanir í
gengis- og vaxtamálum sem
kunna að hafa neikvæð áhrif á
efnahagsástand í sumum
aðildarríkjanna. Sú ofuráhersla
sem lögð var á að væntanleg
aðildarríki uppfylltu þau skilyrði
sem sett voru fyrir þátttöku
endurspeglar það álit að
aðildaiTÍkin verði að taka sér tak,
sérstaklega í ríkisfjármálum, til að
samvinnan geti gengið án innbyrðis
togstreitu frá upphafi. Akvarðanir
Seðlabanka Evrópu í vaxta- og gengis-
málum hafa einkennst af varfærni enda
hefur þróun efnahagsástands ríkjanna
ellefu verið nokkuð í takti við væntingar.
Engin mynt er enn komin í umferð en
evran er samt notuð í viðskiptum,
sérslaklega þó verðbréfaviðskiptum.
Greiðslumiðlunarkerfið TARGET hefur
hafið starfsemi og virðist virka vel.
Daglegur fjöldi færslna í TARGET var í
febrúar um 25.000 og voru
heildargreiðslur um 342 milljarðar evra
á dag.
Peningamálastefna
Markmið Seðlabanka Evrópu er að
stuðla að verðstöðugleika þegar
litið er til meðallangs tíma en áhersla er
lögð á að ríkisfjármál einstakra
aðildarríkja séu rekin á ábyrgan hátt.
Ekki er gert ráð fyrir að viðbrögð
Seðlabankans verði ákveðin fyrir frarn
heldur verði brugðist við þeim
aðstæðum sem upp koma með þeirn
aðferðum sem reynsla og hyggjuvit
stjórnenda bankans býður hverju sinni.
Gengisþrýstingur
Gengisþróun evrunnar gagnvart
Bandaríkjadal hefurekki verið alveg
í samræmi við þær væntingar sem menn
höfðu í upphafi. Mynd 1 sýnir að
undanhaldið var nokkuð stöðugt fyrstu
tvo mánuðina en frá marsbyrjun hefur
ákveðinn stöðugleiki náðst þrátt fyrir
að framkvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins hafi öll sagt af sér öll á einu
bretti en slíkur viðburður hefði oft haft
meiri áhrif á gengi gjaldmiðla en þarna
varð. Astæðan fyrir heldur slöku gengi
evrunnar í upphafi má sennilega fremur
rekja til þess ástands sem ríkt hefur í
Bandaríkjunum en í Evrópu en í
Bandaríkjunum hefur uppsveifla
síðustu mánaða náð hámarki og hefur
það endurspeglast á hlutafjármörkuðum
þar. Stríðsótti á Balkanskaga, órói í írak
og bröit olíuríkja hefur sennilega fremur
haft áhrif í Evrópu en í Bandaríkjunum.
Ekki er ósennilegt að hernaðarátök í
Júgóslavíu muni veikja evruna gagnvart
Bandaríkjadal þar sem aukin hernað-
arframleiðsla í Bandaríkjunum mun
væntanlega teygja heldur úr því góðæri
sem þar ríkir og hafa jákvæð áhrif á
efnahagslífið þar.
Seðlabanki Evrópu hefur til þessa
haldið að sér höndum og vextir bankans
á endurlánum hafa verið stöðugir, 3%,
allt frá upphafi enda er verðbólguþróun
í samræmi við væntingar. Innlánsvexlir
í bankanum hafa verið 2% og vextir á
yfirdráttarlánum 4,5%. Vöxtur
peningamagns (M3) hefur verið heldur
meiri en vænst var og er það skýrt með
því að verðstöðugleiki vegna upptöku
evrunnar hafi valdið lágum vöxtum sem
valdi aukinni eftirsókn í fjármagn.
Fleiri þátttakendur
ótt ekki séu liðnir nema tæplega þrír
mánuðir síðan formleg notkun
evrunnar hófst virðist sem efasemdar-
löndin þrjú, Bretland, Danmörk og
Svíþjóð, séu farin að linast í afstöðu
sinni gegn myntbandalaginu. Tony
Blair, forsætisráðherra Bretlands, hefur
t.a.m. lýst þeirri skoðun sinni að Bretland
eigi að taka þátt í myntbandalaginu
fljótlega og sörnu sögu er að segja af
forsvarsmönnum sænskra. Skoðana-
kannanir í Danmörku benda til þess að
afstaða almennings þar hafi breyst og
að Danir kunni að vera því fylgjandi að
taka þátt í samstarfinu innan skamms.
Ekki eru horfur í bráð á að Grikkland
muni ná að uppfylla skilyrðin en viljinn
getur flutt fjöll, jafnvel í Grikklandi.
Er of langt í myntina?
Almenningur í evrulöndununt hefur
tiltölulega lítið orðið var við
breytingarnar í sínu daglega amstri enda
verða sömu peningaseðlarnir í umferð
um nokkurt skeið. Ahrifin koma
einna helst fram á gjaldeyris-
og verðbréfamarkaði. Sú
spurning er áleitin hvort ekki
hefði verið rétt að skipta þegar
í stað á gjaldmiðlum einstakra
landa og evruseðlum og -mynt.
Ef rétt væri staðið að kynningu
fengjust strax fram þau áhrif,
aðallega jákvæð, sem stefnt er
að og almenningur yrði
áþreifanlega var við þá megin-
breytingu sem orðin er. Með
því að draga umskiptin til ársins
2002 er hætt við að almenningur
fái þá mynd að evran sé ekki raunveruleg
heldur einhvers konar staðall eða
hugmynd sern stefnt er að. Drátturinn
kann því að virðast eins og umþótt-
unartími og fólk kann að fá það á
tilfinninguna að hægt verði að hætta
við allt saman ef illa fer, en sú er ekki
raunin.
Helstu heimildir: ECB og Pacific Exchange
Rate Service
Mynd I.Gengievru gagnvart Bandaríkjadal
^^^^cxicIcvicvioScococo
oooooooooooo
3