Vísbending - 01.10.1999, Blaðsíða 1
V
Vi k u
ISBENDING
rit u m viðskipti og efnahagsmál
1. október 1999
39. tölublað
17. árgangur
Vatn
Vatnsskortur er ekki vandamál hér
á landi. Eftir að Vatnsveita
Reykjavíkur lagfærði leka, sem
leiddi af sér þó nokkra sóun, er búið að
tryggja Reykjavíkurborg drykkjarvatn
til næstu hundrað ára.
Vatnsskortur
atn er þó ekki alls staðar eins
ríkulega skammtað og hér á landi.
Heimsbankinn hefur áætlað að í um
áttatíu ríkjum, aðallega í Afríku og Mið-
Austurlöndum, verði vatnsskortur
verulegt vandamál árið 2025 (sjá töflu).
Vatnsþörfin hefur aukist verulega á
þessari öld eða um 900%. Á milli áranna
1940 og 1990 fjórfaldaðist vatnsþörfin
og áætlað er að frá 1990 til 2020 muni
vatnsþörfin þrefaldast.
Borgarmenningunni stafar veruleg
hætta af vatnsskorti, t.d. ganga Mexíkó-
borg og fjárhættuspilaborgin mikla Las
Vegas í Bandaríkjunum báðar á
grunnvatnið meira en góðu hófi gegnir.
IbúarMexíkóborgareru ágóðri leið með
að drekka borgina í kaf en borgin hefur
sigið verulega á síðustu árum vegna
þess að gengið hefur verið á grunn-
vatnsbirgðirnar. Svipað er uppi á
teningnum í Las Vegas, borgin stendur
frammi fyrir miklum vanda að afla íbúum
borgarinnar nægilegs vatns þegar fram
líða stundir.
Þó að jörðin sé blá af vatni séð utan
úr geimnum er aðeins lítill hluti þess
vatns nýtanlegur til manneldis. Það er
stundum sagt að ef allt vatn jarðarinnar
kæmistfyriríbaðkeri þámyndi nýtanlegt
vatn á ársgrundvelli rúmast í einni
teskeið.
Ástæðan fyrir aukinni vatnsþörf er
aukinn mannfjöldi: síðustu þrjá áratugi
hefur mannfólkinu fjölgað um þrjá
milljarða og mun það bæta við sig einum
milljarði til hvem áratug næstu áratugi.
Það samsvarar fjölda Þjóðverja á átta
mánaða fresti. Þó er talið að til lengri
tíma, þegar komið er fram undir miðja
næstu öld, muni mannfjöldinn ná
hámarki í um 8-12 milljörðum en eftir
það muni hann fara lækkandi.
Atök um vatn
Inorskri þáttaröð um vatn, sem sýnd
hefur verið að undanförnu í Rfkis-
sjónvarpinu, kom fram að eitt helsta
deiluefni þjóða á 21. öldinni gæti orðið
um vatnsréttindi. Hussein, fyrrverandi
Jórdaníukonungur, sagði að ef Jórdanía
og Israel myndu einhvern tíma fara í
stríð þá yrði það stríð um vatn. Þjóðir
sem ráða yfir upptökum vatnsfalla munu
þurfa að komast að samkomulagi við
nágranna sína um hvernig þessari
auðlind lífsins verður skipt á milli þeirra.
Mið-Austurlönd gætu orðið mikið
átakasvæði um vatn í framtíðinni. I
meðfylgjandi töflu má sjá að mörg þeirra
standa frammi fyrir verulegum vatns-
skorti.
Landbúnaður
s
IEgyptalandi byggðist menningin í
kringum ána Níl og landbúnaður getur
einungis þrifist við ána enda er erfitt að
fá vatn annars staðar frá. Byggð var
stíflan Aswan til þess að beisla Níl en
það hefur leitt til þess að landbúnaðar-
héröð fyrir neðan stífluna hafa átt erfitt
uppdráttar. Hin árlegu flóð í Níl báru
með sér næringarefni fyrir gróður sem
tilbúnum áburði hefurekki tekist að komi
í staðinn fyrir.
Vatnsþörfin er sérstaklega mikil í
landbúnaði. I níu OECD-löndum, Grikk-
landi, Ítalíu, Japan, Kóreu, Mexíkó,
Nýja-Sjálandi, Portúgal, Spáni og Tyrk-
landi, er rúmlega helmingur vatnsins
notaður í landbúnaði. Um þriðjungur
vatnsnotkunar er vegna landbúnaðar í
fimm öðrum löndum OECD, Danmörku,
Ástralíu, Ungverjalandi, Hollandi og
Bandaríkjunum.
Nýtthagkerfi
Umræða um vatn er náskyld umræðu
um náttúruauðæfi almennt.
Tímarnir hafa breyst: í iðnbyltingunni
var það fólk og tækni sem var takmörkuð
auðlind, nú eru það náttúruauðlindir.
Finna þarf leiðir til þess að nýta auðlindir
betur og verðleggja þær og hugsanlega
gera eignarréttinn skýrari þannig að
koma megi í veg fyrir sóun. Það er að
minnsta kosti ljóst að án vatns verður
ekkert líf.
Um nokkurt skeið hafa íslenskir
athafnamenn freistað gæfunnar með
útflutningi á vatni. Fæstir hafa haft erindi
sem erfiði. Það er hins vegar aldrei að
vita nema að um miðja 21. öldina skapist
tækifæri fyrir lönd sem eiga miklar
vatnsbirgðir til að flytja út hluta af
birgðum sínum til annarra landa. Vatn
gæti orðið olía nýrrar aldar.
Tafla 1. Áœtlaðar vatnsbirgðir á mann á ársgrundvelli árið 2025
þegar vatnsþörf á einstakling er lOOOm3.
900-1000m3 600-900m3 300-600m3 <300m3
Ebíónía1 EevDtaland1 Aleería1 Búrúndí
Lesóto j Marokkó Rúanda Diibúti
Níaería1 Sómalía1 Túnis' Kenva'
Tansanía1 Suður-Afríka Israel Líbva
Haítí Óman Barbados
Perú Jórdanía'
íran1 Kúveit'
Líbanon1 Sádí-Arabía'
Katar
SineaDÚr
Jemen
1) Lönd sem búist er við að mannfjöldinn muni tvöfaldast á tímabilinu frá
árinu 1993 til 2025.
Ág Vatn verður dýrmæt Innheijaviðskiptierumikið Þórður Friðjónsson hag- t að hagkerfið geti fengið^
I auðlind á 21. öldinni og J í umræðunni vegna -2 fræðingurfjallarum þenslu /| sem mýksta lendingu
X vatnsskortur gæti orðið ^ viðskipta sem áttu sér stað íríkisfjármálum og hvemig þegar draga þarf úr hraða
tilefni harðra átaka. fyrir samruna ÍS og SIF. eigi að bregðast við svo efnahagslífsins.
1