Vísbending - 19.11.1999, Blaðsíða 1
V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
19. nóvember 1999
46. tölublað
17.árgangur
V öxtur íslenskra fyrirtækj a
Þegar rýnt er í ársreikninga stærstu
fyrirtækja landsins virðist sem
vöxtur íslenskra fyrirtækja sé
þónokkur ár frá ári. Tíu stærstu fyrirtæki
landsins, þ.e. þau tíu fyrirtæki sem hafa
mestu veltuna árlega, hafa aukið veltu
sína samanlagt um 70% á síðustu tíu
árum. Það gleymist þó oft að taka með
í reikninginn að hér er um nafnhækkun
að ræða en ekki raunhækkun veltu. Þegar
raunhækkunin er skoðuð kemur svolítið
önnur mynd í ljós.
Lítill vöxtur
Ef undanskilin eru árin 1989 og 1990
þegar Sambandið var enn allt í öllu
hér á landi þá hefur Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna (SH) verið stærsta fyrir-
tæki landsins, miðað við veltu, síðustu
10 árin. Veltuaukning SH, miðað við
raunvirði, hefur þó ekki verið nema rétt
rúmlega33%frá 1989 til 1998,ogerhún
öll tilkomin á síðustu þremur árum.
Þegar ársvelta tíu stærstu fyrirtækja
á íslandi síðustu tíu ár, skv. Frjálsri versl-
un, er lögð saman kemur í ljós að stærstu
fyrirtæki landsins hafa einungis lítillega
aukið ársveltu sína á þessu tímabili,
mestan part áratugarins hefur hún verið
minni en hún var 1989 (sjá mynd 1). Það
er einungis á síðasta ári sem samanlögð
ársvelta fer að raunvirði yfir það sem
hún varárið 1989.Árið 1989 varveltatíu
stærstu fyrirtækja landsins 170,5 mill-
jarðar (á verðlagi ársins 1998) og árið
1998 var samanlögð velta þeirra um 200
milljarðar, raunaukning er einungis
17,1%, sem verður að teljast lítill vöxtur
yfir 10 áratímabil.
Vaxtarbroddamir
Þó að tíu stærstu fyrirtæki íslands
síðasta áratug hafi einungis lítillega
aukið veltu sína hafa önnur fyrirtæki
náð gífurlegum vexti á sama tíma. Þau
fyrirtæki sem oftast eru nefnd í þessu
sambandi eru: útgerðarfyrirtækið Sam-
herji, flugfélagið Atlanta, hátækni-
fyrirtækið Marel og tölvufyrirtækið
Tæknival. Raunaukning veltu þessara
fyrirtækja hefur verið með nokkuð svip-
Mynd 1. Hlutfallsleg veltuaukning m.v. raunvirði hjá stœrstu
fyrirtœkjum landsins frá 1989 til 1998 (árið 1989 = 100)
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
uðu sniði síðustu fimm árin. Að meðal-
tali hafa þau fjórfaldað veltu sína á
síðustu fimm árum. Marel fimmfaldaði
veltu sína á fjórum árum en veltan
minnkaði nokkuð fráárinu 1997 til ársins
1998. Marel og Tæknival hafa aukið
veltu sína um þrjá milljarða og Atlanta
og Samherji hafa aukið veltu sína um
rúmlega sjö milljarða að raunvirði
síðustu fimm ár. Af þessum fjórum
fyrirtækjum jók Atlanta hlutfallslega
minnst veltu sína (339%) en í krónum
talið þó mest eða um 7,2 milljarða. Marel
jók veltu sína hlutfallslega mest (458%)
en í krónum talið hvað minnst af þessurn
fjórum fyrirtækjumeðaum 2,95 milljarða.
I
Risar morgundagsins
slenska þjóðin er fámenn og það leiðir
til þess að markaðurinn fyrir vörur og
þjónustu er tiltölulega lítill. Tæknivali
hefur þó tekist að ná örum vexti á
innanlandsmarkaði en ólíklegt er að
innanlandsmarkaður geti staðið undir
sama vexti áfram. Bæði Marel og Atlanta
hafa fyrst og fremst byggt upp vöxt
sinn á erlendum mörkuðum og ætla má
að vaxtarmöguleikar íslenskra stór-
fyrirtækj a sé fyrst og fremst þar að finna.
Þó aðíslenskumfyrirtækjumhafi ekki
gengið mjög vel erlendis enn sem komið
er gefa fyrirtæki eins og Marel, Össur
og Atlanta fyrirheit um að íslensk
fyrirtæki geti á skömmum tíma orðið
meðal fremstu fyrirtækja á heimsvísu í
sinni grein. Islendingar hafa enn ekki
eignast sitt stórfyrirtæki eins og Svíar
Ericsson, Finnar Nokia eða Danir Lego
en það er aldrei að vita nema einn af
vaxtarbroddum dagsins í dag verði risi
morgundagsins.
Mynd 2. Hlutfallsleg veltuaukning m.v. raunvirði hjá nokkrum
örtvaxandi íslenskum fyrirtœkjum frá 1994 til 1998 (1994 = 100)
1
Stærstu fyrirtæki landsins
hafa einungis lítillega
aukið veltu sína á síðustu
tíu árum.
2
Sigurður Jóhannesson
hagfræðingur fjallar um
verðbólgu og verðbólgu-
spár.
3
Bjami Bragi Jónsson hag-
fræðingur fjallar um skatt-
kerfið. Hann bendir m.a. á
að það beri að taka fjöl-
4
þrepa tekjusköttun til
athugunar á ný. Þetta er fyrri
grein af tveiniur sem Bjami
skrifar um þetta efni.
1