Vísbending - 21.01.2000, Síða 4

(Framhald af síðu 3)
Fyrstu tvö tímabilin sýna vergan
sparnað um 32% af vergri landsfram-
leiðslu (VLF), hið þriðja undir 30%, en
síðustu tvö á bilinu 21 -22%, en meðaltal
alls tímabilsins 1960-98 var nær 28%.
Þar sem metnar afskriftir eru föst stærð
í hvoru tilviki, sveiflast hreinn þjóð-
hagssparnaður langtum meira, úr 20%
í 8% um 14,6% meðaltal alls. Mótvægi
við þessum breytingum kemur fram í 4.
línu töflunnar, ávöxtun innlends láns-
fjár, sem fellurtil án beinnar viljaathafnar
til nýs sparnaðar. Var hún neikvæð
fyrstu þrjú tímabilin, mest um 4,4% af
VLF 1969-75, enjákvæð um tæp 5% og
rúm 8% síðustu tvö tímabilin, og þar
með um aðeins 0,7% yfir tímabilið í heild.
Þarna koma fram umskipti um allt upp í
12,5%afVLFmillilægstaog hæstagildis,
er mótsvara að mestu eða öllu lækkun
þjóðhagssparnaðar yfir allan tímann.
Þrátt fyrir svo neikvæða raunávöxt-
un fram til 1984, vel fram yfir gildistöku
almennrarverðtryggingar 1979, reyndist
fjársparnaður í heild allnokkur skv. 5.
línu eða á bilinu 2-3,4% af VLF. Nýr
fjársparnaður, umfram ávöxtun af stofni,
reyndist þá 2,8%, 7,8% og 5,5% fyrstu
þrjú tímabilin (munur á línum 4 og 5).
Árin 1969-75 skýrist svo mikill sparnaður
bæði af því, að gengisfellingarnar 1967-
68 voru afstaðnar og að mikil tekju-
þensla tók við, en miklu minni fjársparn-
aður 1976-84 bar hins vegar uppgjöf
fyrir verðbólgunni vitni. Öll þrjú tíma-
bilin lyfti opinber sparnaður, í kringum
8%afVLF, undirbæðifjár-ogþjóðhags-
sparnað. Upp frá því gerðust slfk
umskipti, að jafna má til meiri háttar
eðlisbreytingar. Ávöxtun lánsfjár hækk-
aði í 4,9% og 8,1% af VLF og varð
meginuppistaða fjárspamaðar, sem nam
8,8% bæði síðustu tímabilin, en nýr
fjársparnaður vék undan í 3,9% og 0,7%
af VLF, sem er greinilegt merki um
auðgun og nálgun að mettunarmarki
fjáreignarþarfar. Jafnframt var unnt að
slaka á opinberum sparnaði, í 4,4% og
2,9% sömu tímabil. Lánþegar hlutu að
sæta fullum raunkostnaði fjármagns og
fyrirtækin aðhaldi og aga að gildi
fjárfestinga og árangri rekstrar. Kostun
fjárfestingar fór þannig að miklum hluta
fram um rekstur fyrirtækja í mynd
aukinnar framlegðar, öðru nafni vergrar
hlutdeildar fjármagns, í stað þess að
kalla sem áður á opinberan stuðning til
eyðufyllingar hjá lánasjóðum og á
stöðuga skuldasöfnun erlendis.
Ályktun
Meginályktunin er þannig sú, að
varðveisluáhrif ávöxtunar, nei-
kvæð eða jákvæð, hafa vegið á móti
misháum þjóðhagssparnaði, sem er í
eðli sínu nýsparnaður, og sparnaðar-
aðgerðum til að halda honum uppi.
Lætur nærri, að þau vegi upp lækkun
ISBENDING
hlutfallsins frá fyrsta skeiðinu 1960-68
til hins síðasta 1993-98, en meira vantar
upp á til að jafna upp lægð tímabilsins
á undan, þegar vaxandi ávöxtun fór
saman við miklar sviptingar í
efnahagsmálum. Leiðir það glöggt í ljós,
að nýr þjóðhagssparnaður þarf að vera
mishár, eftirþví hve vel lánakerfinu helst
á því fjármagni, sem áður hefur verið
sparað, og af því ræðst hvort og í
hverjum mæli reynist auðið að slaka á
fyrra hlutfalli opinbers og þjóðhagslegs
sparnaðar, þegar spariféð ávaxtast vel
í stað þess að rýrna. Um leið og þetta
gildir um sparnaðinn, sem liggur að baki
efnislegrar fjárfestingar, breiðast áhrifin
einnig út til hennar fyrir sakir vandaðra
vals og undirbúnings verkefna og
bættrar nýtingar fjármagns í rekstri.
Slíkur samanburður þykir þó ekki gefa
tilefni til að leggja ávöxtunina við þjóð-
hagssparnaðinn, sem gæti valdið
hugtakaruglingi. Hins vegar getur verið
ástæða til að útvíkka hugtakið til
starfstengdrar menntunar, rannsókna
og hugverka og varanlegra, dýrra
neyslumuna, sem allt felur í sér eigna-
myndun og spamaði er varið til, en ætla
má, að slfkir þættir fari vaxandi, samhliða
því að æ minna fari fyrir hinni þungu,
efnislegu fjárfestingu, sem hafa verið
alls ráðandi í þessu efni.
Þessi greining framvindunnar er
vfsbendandi, en sker þó ekki úr um, hvért
stig þjóðhagssparnaðar ntuni full-
nægjandi til tímabundins jafnvægisjafnt
sem framþróunar. Y fir nokkur ár fram til
1997 virtist stefnaframtil slíksjafnvægis-
stigs, en nokkurt bakslag hefur orðið
síðan, er gefur tilefni til að herða á
sparnaðarhvöt og hemja þensluöfl.
Hvert veramuni stig langtímajafnvægis,
sem skammtíma efnahagsástand muni
sveiflast um, kallar á dýpri rannsóknir
að skera úr um, en verður þó ætíð háð
breytingum til skamms og langs tíma,
ásamt að sjálfsögðu mati virkra markaðs-
aðila.
f N
Sameining
Akveðið heí'ur verið að sameina tvö
rit Talnakönnunar hf„ Vísbendingu
og Islenskt atvinnulíf. Vísbending hefur
kontið út frá árinu 1983 og var í upphafi
með ýmsunt tölulegum fróðleik og
grunnupplýsingum en breyttist smám
saman í það horf að í því birtust almennar
greinar um viðskipti og efnahagsmál.
Islenskt atvinnulíf hóf göngu sína árið
1988 og í því birtast ýmsar lykilupp-
lýsingar um stöðu og rekstur fyrirtækja.
Þessar upplýsingar verða á ný sendar
í nokkuð breyttu formi í sérstökum
fylgiritum með Vísbendingu. Möppur
fyrir sameinað rit verða sendar
áskrifendum á næstu dögum. Það er von
útgefenda að sameinað blað þjóni les-
endum enn betur en fyrirrennarar þcss.
Aðrir sálmar
\____________________________________/
( |
Oft veltir lítil féþúfa þungu
hlassi
réttir af leynisjóðum Kristilegra
demókrata í Þýskalandi hafa vakið
upp umræðu um fjármál stjórnmála-
flokka víða um lönd. Ekki er að efa að
mörgum þykir mjög miður að hinn
stæðilegi fyrrverandi kanslari endi feril
sinn á máli af þessu tagi. Að vísu eru
íslendingar vanir því að fréttamönnum
ríkisútvarpsins sé mikið í nöp við Kohl
og Kristilega demókrata (CDU). En nú
ergreinilegt að ekki er við RÚV að sakast,
Kohl hefur lent í slæmum málum og hefur
orðið að segja af sér embætti sem heið-
ursformaður CDU. Forsætisráðherra
Islands hefur bent á að upphæðirnar
eru ekki mjög háar ef miðað er við tölur
í landi sem telur rúmlega 82 milljónir
íbúa. En þótt tilefnið sé e.t.v. ekki stórt
eru afleiðingarnarleiðindamál. Kanslar-
inn fyrrverandi lendir í því eins og svo
margir á undan honum að gera ekki strax
hreint fyrir sínum dyrum. Hvert smá-
atriðið á fætur öðru lekur út og verðui'
þannig að stórfrétt. Dæmin sanna að
almenningur er viljugur að fyrirgefa
iðrandi syndurum ef ekki bætist sífellt
við syndaflóðið.
í ljós kemur að kostnaður við forseta-
framboð Olafs Ragnars Grímssonar er á
fimmta tug milljóna, fyrst og fremst
greiddur af fyrirtækjum. Ekkert liggur
fyrir um það hver þau eru, enda kannski
engin ástæða til þess nema í ljós kæmi
að þau krefðust þess að fá eitthvað fyrir
sinn snúð. Æ sér gjöf til gjalda, og þau
gætu óskað eftir heimboðum frá forset-
anunt fyrir viðskiptavini sína, auk þess
að sjást á myndum með forsetanum og
að þiggja frá honum veislur. Nýlega
hefur verið talað um stórar gjafir til
ákveðinna stjórnmálaflokka frá Islenskri
erfðagreiningu en því er staðfastlega
neitað enda bæði flokkunum og
fyrirtækinu til hnjóðs ef svo hefði verið.
Einu óupplýstu fjármál stjórnmála-
flokks hér á landi eru því fjármál Alþýðu-
bandalagsins frá 1995. Hvorki núver-
andi né fyrrverandi formaður hafa viljað
svara alvarlegum ásökunum um misferli
í þeim efnum. Reynslan frá Þýskalandi
er sú að slík mál geta verið jarðsprengja
sem springur þegar minnst varir.
V____________________________________/
Gáitstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4