Vísbending - 31.03.2000, Side 4

/
V
ISBENDING
Krónískur viðskiptahalli
Nýlega kom út skýrsla Þjóðhags-
stofnunar: Þjóðarbúskapurinn-
Framvindan 1999 oghorfur 2000.
Góðu fréttirnar skv. skýrslunni eru
áframhaldandi hagvöxtur, eða 3,9%, og
lítið atvinnuleysi, eða 1,7%. Vondu
fréttirnar eru hins vegar að spáð er að
verðbólga verði 3,9% frá upphafi til loka
ársins en 5,3% á milli ára. Ekki eru síður
slæmar fréttir að viðskiptahalli síðasta
árs var 43 milljarðar króna, eða 6,7% af
VLF, og spáð er að hann fari yfir 50
milljarða króna á yfirstandandi ári og
verði þar með um 7,2% af VLF.
Viðskiptahallinn varnær sá sami árið
1998 og hann var 1999, þ.e. 6,8% af VLF,
sem er mun meiri halli en hefur verið
undanfarin ár. Ef spá Þjóðhagsstofnunar
gengur eftir, sem hún mun að öllum
líkindum gera, þá er það í fyrsta skipti í
íslenskri hagsögu sem svo mikill halli er
á viðskiptajöfnuði þrjú ár samfleytt. Satt
að segja er fátt sem bendir til þess að
hallinn fari minnkandi því að samkvæmt
framreikningum ÞHS verður viðskipta-
hallinn aðjafnaði 8% af landsframleiðslu
næstu þrjú árin. Mikill viðskiptahalli
virðist vera orðinn innbyggður og
krónískur í íslensku hagkerfi.
Það er hendingu líkast ef að við-
skipajöfnuðurinn stendur á núlli, þ.e.
að útflutningur vöru og þjónustu sé
jafn innflutningi vöru og þjónustu. I
einföldu líkani fyrir opið hagkerfi hefur
viðskiptaafgangur (þegar útflutningur
er meiri en innflutningur) þau áhrif að
þjóðartekjur aukast en viðskiptahalli
(þegar innflutningur er meiri en
útflutningur) þau áhrif að þjóðartekjur
minnka. Viðskiptajöfnuðurinn gefur
einnig mynd af lánastöðu þjóðarbúsins
(Framhald af síðu 1)
haldsfélagið Alþýðubankinn, Nýsköp-
unarsjóður, Uppspretta (Kaupþing), 3P-
fjárhús, Burðarás (Eimskip), Aflvaki og
Islenski hugbúnaðarsjóðurinn (Lands-
bankinn), ásamtfjórum framtakssjóðum
og atvinnuþróunarfélögum. Hægt er að
áætla lauslega að áhættufjárfestingar
hafi numið um og yfir 6 milljörðum á
síðasta ári og að fjáifest hafi verið í 60-
lOOfyrirtækjum.
Vítamínsprauta
Ahættufjármagn hefur án vafa orðið
til þess gera tækniþróunina jafnöra
og hagvaxtarskeiðið jafnlangt og raun
ber vitni. Það er vítamínsprauta þekking-
arþjóðfélagsins. Tilgangur áhættufjár-
festa er þó fyrst og fremst eigin hags-
munir, að veðja á viðskiptahugmynd
og gera hana að veruleika með því að
hlúa að henni þangað til hún er orðin að
fullþroska fyrirtæki og selja þá fyrirtækið
gagnvart útlöndum. Ef þjóð flytur inn
meira en hún flytur út þá kaupir hún
meira af útlendum þjóðum en hún selur
þeim. Einhvem veginn þarf að fjármagna
þennan mismun og það gerist með því
að erlendar skuldir þjóðarbúsins aukast.
Krónískur halli þýðir því endalausa
skuldasöfnun þjóðarbúsins og að öllu
jöfnu þarf einhvern tíma að greiða niður
skuldirnar. Með öðrum orðum, mikil
ney sla núna þýðir minni ney slu í framtíð-
inni, þ.e. komandi kynslóðir þurfa að
bera skaðann. Auðvitað getur við-
skiptahalli þýtt að þjóð sé að fjárfesta til
framtíðar og þ.a.l. sé hann merki um
framþróun en ekki afturför.
Það er reyndar tákn um nýja tíma að
flestir taka lífinu með ró þó að viðskipta-
hallinn sé bæði mikill og viðvarandi. Sú
var tíðin að stjórnvöld miðuðu gengi
krónunnar við viðskiptajöfnuðinn og
felldu það jafnan þegar hallinn fór úr
böndunum. Nú, sennilega til allrar
hamingju, reyna menn að skoða hann í
réttu samhengi. Viðskiptahallinn er í
sjálfu sér ekki vandamál en getur verið
vísbending um að vandamál sé til staðar.
Bjarni Bragi Jónsson, fyrrverandi
aðalhagfræðingur Seðlabankans,
komst vel að orði þegar hann fjallaði um
viðskiptahallann í 18. tbl. 1999,þarsagði
hann: „[Það]... berað virðaað hallinn út
á við er eins konar öryggisventill sem
tekur vindinn úr eftirspurninni svo að
síður mæði á innlendunt framleiðslu-
kröftum og sprengi upp verðbólgu."
Mikill og þrálátur viðskiptahalli getur
þ.a.l. verið ágæt vísbending um að
þensla í hagkerfinu sé óhófleg,
vísbending um að herða þurfi hagstjóm
til að halda þjóðfélagslegu jafnvægi.
og nýta fjármagnið til þess að veðja á
nýjar viðskiptahugmyndir. Vonin er að
geta margfaldað upphaflega fjárfestingu
á sem skemmstum tíma með sem minnst-
um tilkostnaði. Síðustu tvö þrjú ár hafa,
áhættufjárfestingar margfaldast þegar
fyrirtæki fara á hlutabréfamarkað og
tíminn sem það tekur að gera við-
skiptahugmynd að fyrirtæki á hluta-
bréfamarkaði er komin úr tíu árum allt
niður í eitt ár. Gangverkið byggir á því
að hinn almenni fjárfestir sé tilbúinn til
þess að kaupa fyrirtæki sem verðlögð
eru eingöngu út frá væntingum en ekki
árangri. Stundum gefa þau góða ávöxt-
un eins og síðustu þrjú ár, stundum ekki
eins og áhættufjárfestar fengu að reyna
í lok níunda áratugarins. Þeir „bjánar“
(sbr. meiri-bjána-kenninguna) sem eru
bjartsýnastir taka mestu áhættuna og
áhættufjárfestarnir geta glaðir unað við
sitt. Það er nefnilega aðeins þrenns
konar fólk í þessum heimi, þeir sem kunna
að telja og þeir sem kunna það ekki.
Aðrir sálmar
^___________________________________j
F ] N
Að missa af vagninum
Fréttir af sameiningarviðræðum FB A
og íslandsbanka sýna að þar á
bæjum eru stórhuga menn sem átta sig
á því að íslenski markaðurinn er svo lítill
að stækka þarf einingar. Allir sem áhuga-
samir eru um framgang ísiensks við-
skiptalífs hljóta að fagna þessari frétt.
Vonir standa til þess að með þessari
stóru einingu muni myndast banki sem
geti betur keppt við erlenda aðila. Vegna
tæknivæðingarinnar, t.d. vegna aukinna
viðskipta á netinu, er auðvelt að kaupa
og selja erlend verðbréf og ekki mun
líða á löngu að menn geti átt banka-
viðskipti almennt við erlenda aðila. Ekki
er að efa að upp muni koma vangaveltur
um hvert muni verða vægi fulltrúa „hins
uppleysta Orca hóps“ sem svo er nefnd-
ur. Almennt talað verður að telja að við
sameininguna muni menn gæta þess að
setja ekki í framlínuna menn sem ástæða
er til þess að ætla að muni rýra orðstír
hins nýja banka, sem mun verða flagg-
skip íslenskrar fjármálastarfsemi.
Keppinautarnir sitja eftir með sárt
ennið, í bili. Landsbanki og Búnaðar-
banki gjalda þess að vera enn í tjóðri
ríkisins og að Framsóknarflokkurinn
virðist aldrei geta ákveðið hvort hann
vill halda eða sleppa, þegar hann vill
ekki hvort tveggja. Nú hafa þeir misst af
þessum vagni og óvíst er hvenær sá
næsti kemur. Einhver gæti sagt að ekki
er víst hvort hann verði á réttri leið.
Þegar menn vita ekki hvert þeir ætla þá
skiptir ekki öllu hvaða vagn menn taka.
Kaupþing og sparisjóðirnir ættu að
hrifsa til sín frumkvæðið og bjóða öðrum
eða báðurn ríkisbönkunum þegar í stað
til viðræðna. En vandamálin eru miklu
flóknari hjá rfkisbönkunum og ómögu-
legt að gera út urn þau á örfáum dögum
eins og einkafyrirtæki geta gert.
Af þessu verða menn að draga lær-
dóm. Rfldseign er bókstaflega orðin það
mikill fjötur á fyrirtækjum að þau geta
ekki mætt sem jafningjar í viðræður af
því tagi sem nauðsynlegar eru í öllum
nútímaviðskiptum. Framsóknarmenn
munu eflaust ekkert af þessu læra. Áður
var hægt að þekkja góðu málin af því að
framsókn var á móti þeim. Nú eru það
góðu málin sem framsókn vill skoða fram
í rauðan dauðann.
V___________________________________/
^Ritstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri og''
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Simi: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leytis útgefanda.
4