Vísbending - 26.05.2000, Blaðsíða 2

ISBENDING
Virgin - skotpallur nýrra fyrirtækja
Varla hefur það farið fram hjá
nokkrum manni að frumkvöðull-
inn Richard Branson hefur mark-
að spor sín í viðskiptasöguna. Fréttir af
honum og fyrirtæki hans, Virgin, eru
nær daglegt brauð. Fyrir skemmstu
kynnti hann einn daginn að hann ætlaði
að hefja sölu bifreiða á Netinu sem
myndu verða 40% ódýrari en gengur og
gerist í Bretlandi og annan daginn
tilkynnti hann að farsímadeild Virgin
hefði gert 76 milljarða króna samning
við Singapore Telecommunications um
farsíma- og netþjónustu í Asíu.
Fy rirtækj asmiðj a
Virgin hóf starfsemi sína á áttunda
áratugnum með tímariti fyrir stúd-
enta og póstpöntunarfyrirtæki með
hljómplötur. Það óx smám saman og varð
að risaútgáfu og hljómplötufyrirtæki í
kjölfarið á að hljómplata Mikes Old-
fjelds, Tubular Bells, seldist í tonnavís.
Á níunda áratugnum hefur Virgin-nafnið
verið vörumerki margra nýrra fyrirtækja,
flugfélags, lestafélags, kóladrykkjar,
útvarpsstöðvar, ferðaskrifstofu, fyrir-
tækis sem skipuleggur brúðkaup og svo
mætti lengi telja. Meira að segja fram-
leiddi fyrirtækið um tíma smokka, þó
ekki undir Virgin-vörumerkinu.
Virgin-veldið minnir helst á japanskt
keiretzu þar sem mörg ólík fyrirtæki
vinna saman að sameiginlegum hags-
munum. Undanfarin ár hefur Virgin verið
rekið sem eins konar útungunarstöð
nýrra fyrirtækja þar sem sameinuð eru
undir einum hatti hugmyndasmiðja og
fjárfestingarsjóður. Eftir því sem næst
verður komist tilheyra rúmlega 200 fyrir-
tæki veldinu og veltu þau um 380 millj-
örðum króna á síðasta ári. Eignarhlutur
Bransons er áætlaður vera rúmlega 150
milljarðar króna sem kemur honum í 84.
sæti á lista yftr 400 ríkustu Evrópubúa
síðasta árs (skv. EuroBusiness).
Frumkvöðull frumkvöðla
ichard Branson er einn af þekktustu
frumkvöðlum samtímans og ef mælt
er í nýstofnuðum fyrirtækjum þá er hann
án nokkurs vafa sá afkastamesti. Það
þarf því ekki að koma á óvart að hann
var sleginn til riddara fyrir frumkvöð-
ulsstarfsemi sína í byrjun þessa árs. Snilli
hans sem frumkvöðull er þó sennilega
mest fyrir að búa til fyrirtæki sem er
skotpallur fyrir ný fyrirtæki, þar sem bæði
hugmyndahliðin og fjármálahliðin er að
mestu leyti unnin innan húss. Flonum
hefur tekist að búa til innri markað fyrir
hæfileika, hugmyndir og fjármagn sem
fáum öðrum fyrirtækjum hefur tekist.
Allir starfsmenn eru hvattir til þess að
vera frumkvöðlar, „að búa til viðskipti".
Hann hefur nefnilega skilið það sem
margir aðrir hafa ekki skilið, að verðmæti
verða til með nýjum viðskiptahugmynd-
um, sem koma fr á ólíku fólki og samstarfi
þess á milli og ef jarðvegurinn er réttur
getur nær ótakmarkaður fjöldi frum-
kvöðla blómstrað innan fyrirtækis.
Innri markaður
il að frjósamur jarðvegur geti skap-
ast fyrir frumkvöðla innan fyrirtækis
þarf fólk að hafa aðgang að áhættu-
fjármagni innan fyrirtækis óháð því hver
á í hlut. Upphaflega lék Branson hlut-
verk eins konar „fjárfestingarengils“ og
hann fékk að meðaltali fimm símtöl á dag
frá starfsmönnum með nýjar hugmynd-
ir. í dag fær hann um 50 bréf á dag frá
starfsmönnum með nýjar viðskiptahug-
myndir.
Markaður fyrir hugmyndir er því
einnig fyrir hendi, hver getur sagt að
hann fái fleiri en eina viðskiptahugmynd
frá starfsmönnum sínum á dag, hvað þá
50? Til þess að slíkur markaður sé fyrir
hendi þarf fyrirtæki að vera tilbúið til að
gera starfsmenn sína að milljónamær-
ingum, vera tilbúið til þess að láta þá
uppskera eins og þeir sá. Þeir þurfa að
hafa grundvöll til þess að koma hug-
myndum sínum á framfæri innan
fyrirtækis og fleiri en eina leið til þess.
Það verður að ríkja samkeppnisumhverfi
um nýjar viðskiptahugmyndir. Góð
hugmynd verður einnig að hafa mögu-
leika þó að hún samræmist ekki stefnu
eða hugsjón fyrirtækis, fyrirtæki mun
breytast og það er mun betra að
breytingin komi innan frá en að sam-
keppnisaðili geri fyrirtækið úrelt. Nýjar
viðskiptahugmyndir geta annars vegar
orðið ný fyrirtæki sem eru spunnin út
frá móðurfyrirtækinu eins og t.d.
PalmComputing og flest Virgin-fyrir-
tækin eða að ný fyrirtæki eru spunnin
inn í fyrirtækið þannig að það breytir
fyrirtækinu sjálfu.
Þriðji markaðurinn sem þarf að vera
fyrir hendi innan fyrirtækis er markaður
fyrir hæfileika. Fyrirtæki sem er þekkt
fyrir frumleika og frumkvöðla er miklu
líklegra til að soga til sín efnilegt starfs-
fólk en fyrirtæki sem spilar eftir hefð-
bundnu starfaskipulagi með formlegri
goggunarröð. Möguleikarnir til þess að
gera eitthvað nýtt, skapandi eða
skemmtilegt, verður að vera fyrir hendi
þar sem fólki umbunað fyrir það sem
það gerir. Hugsjónin á þó ekki að vera
prýdd peningum heldur líkust því sem
gerist í félagasamtökum og íþróttaliðum
þegar samstarfið og sigurinn er tilgang-
ur leiksins og markmiðið er að gera
eitthvað nýtt eða nýstárlegt sem nægi-
lega margir eru tilbúnir til að greiða fyrir.
Tækifæri ekki vandamál
Fjórar spurningar eru notaðar hjá
Virgin sem meginforsendur til að
meta hversu álitleg viðskiptahugmynd
er og hversu vel hún hentar Virgin: 1)
Hverjir eru möguleikarnir á að endur-
skipuleggja markaðinn og hver er
hagsbótin fyrir neytendur? 2) Er hug-
myndin nægilega nýstárleg til þess að
hún réttlæti Virgin-vörumerkið? 3) Mun
tækifærið njóta á einhvem hátt góðs af
þeim hæfileikum og reynslu sem Virgin
hefur öðlast í öðrum rekstri fyrirtækis-
ins? 4) Er einhver leið að halda fjárfest-
ingaráhættunni innan hæfilegra marka?
Formúla Virgin til þess að skapa ný
fyrirtæki er þó ekki auðskilin, ef það er
f raun hægt að tala um formúlu þegar
markaðsöfl innri markaðarins em mikil-
vægust. Engin formúla er heldur pott-
þétt, sérstaklega ekki til að búa til ný
fyrirtæki. Þetta vita allir áhættufjárfestar
og þetta veit Branson einnig.
Nokkur af fyrirtækjum hans hafa átt
í miklum erfiðleikum en hefur þó verið
haldið á floti til þess að halda ímynd
Virgin óspilltri. Árið 1992 þurfti Branson
að selja óskabam veldisins Virgin Music
til EMI til þess að fjármagna m.a. flug-
félagið Virgin Atlantic. I aprílmánuði
þurfti hann að selja 49% af flugfélaginu
Virgin Atlantic til Singapore Airlines til
þess að bjarga m.a. Our Price hljóm-
plötukeðjunni frá gjaldþroti. Virgin Cola
hefur heldur ekki skilað miklum auði þar
sem markaðskostnaður er hár en fram-
legðin lítil, þess vegna hefur Virgin reynt
að breikka vömlínuna til þess að auka
arðsemi fyrirtækisins. Árið 1997 keypti
Virgin belgískt flugfélag sem var skírt
Virgin Express og „fleytt“ á hlutabréfa-
markaðinn í Belgíu. Hlutabréfaverðið
hefur lækkað um 2/3 og skipt hefur verið
um stjórn fyrirtækisins. Victory Corp-
oration sem var stofnað 1996 utan um
smásölu á snyrtivörum og tískufötum
hefur tapað rúmlega fjórum milljörðum
króna frá því að það var stofnað og
einbeitir sér núna eingöngu að snyrti-
vörum.
Branson styður við fyrirtæki Virgin
sama hvað á dynur. Stundum er þó
sennilega betra að sætta sig við að við-
skiptahugmynd gengur ekki upp. Of
mikil þrjóska geturreynst Virgin-veldinu
dýrkeypt ef ytri aðstæður eru óhag-
stæðar. Branson mun þó vonandi áfram
gera það sem hann gerir best, og það
sem aðrir hafa lært af honum, að einbeita
sér að tækifæmm en ekki vandamálum.
2