Vísbending - 30.11.2001, Blaðsíða 4

V
ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
stóran þátt í viðreisn efnahagslífsins
þar og í rrkjum Austur-Evrópu.
Aukið frj álsræði í alþjóðlegum mark-
aðsviðskiptum og efnahagsóáran á
borð við Asíukreppuna 1997 og skulda-
vandann í Rússlandi 1998 hafa leitt til
þess að auknar kröfur eru gerðar til
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um skamm-
tímafjármögnun og efnahagsráðgjöf.
Hefur sjóðurinn haft lykilhlutverki að
gegna í endurreisn efnahagslífsins í
kjölfar slíkra erfiðleika. Markmiðið með
starfi sjóðsins á þessum vettvangi er
ekki síst að forða heimsbúskapnum frá
alvarlegum áföllum sem fylgt geta
efnahagskreppu sem breiðst getur út.
Til þess að sjóðurinn geti innt af hendi
þær skyldur sem á hann eru lagðar þarf
að tryggja honum starfsfé, en ntikil-
vægasta leið sjóðsins í því efni eru
stofnframlög aðildarríkja.
Starfsfé sjóðsins
Starfsfé Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er
aðallega reist á framlögum aðildar-
ríkja. Framlag hvers ríkis, svonefndur
kvóti, er ákveðið með hliðsjón af
þjóðartekjum, utanríkisviðskiptum og
(Framhald af síðu 2)
álversframkvæmdir á Austurlandi muni
hækka þjóðarframleiðsluna um 0,4 til
1,3% til langframa.
Aðgerðir gegn brottkasti
Að óbreyttu kvótakerfi verður líklega
að setja myndatökubúnað í hvert
einasta skip sem fær veiðileyfi og ráða
óheyrilegan fjölda eftirlitsmanna til að
skoða myndirnar og ráða í hvort afli leiti
inn á færibandið sem flytur hann í lestina
eða út fyrir borðstokkinn. Þetta yrði afar
dýrt kerfi, en það væri framkvæmanlegt.
Önnur og ódýrari aðferð fælist í að draga
verðmyndun á kvótaleigu betur frarn í
dagsljósið. Skynsamlegt kann að vera
að endurvekja Kvótaþingið sem lagt
var af síðastliðið vor. A Kvótaþingi
fengust áreiðanlegar upplýsingar um
verð og umfang leigukvótaviðskipta.
Núverandi fyrirkontulag, þar sem Fiski-
stofa fær tilkynningar um þessi við-
skipti, tryggir ekki að stjórnvöld fái réttar
upplýsingar um verð leigukvóta, aðilar
geta hæglega samið sín á milli um að
senda Fiskistofu rangar verðupplýs-
ingar sjái þeir sér hag í því.
Undirritaður minnli á 15 ára gamla
tillögu Þorkels Helgasonar um stærðar-
flokkun úthlutaðs kvóta hér í blaðinu
og annars staðar fyrir ári síðan. Þessum
hugmyndum þarf að gefa betri gaum en
gert hefur verið. Einnig þarf að kanna
kosti þess að úthluta verðmætakvóta
og ekki magnkvóta. Báðar aðferðir hafa
kosti og galla sem þarfnast ítarlegrar
könnunar. Skynsamlegt gæti verið að
nokkrum öðrum þáttum. Heildarkvótar
sjóðsins hafa verið auknir í áranna rás
í núverandi stærð sem er 212 milljarðar
SDR eða 270 milljarðar Bandaríkjadala.
Hækkun á heildarkvóta tekur mið af
vaxandi efnahagsstarfsemi og alþjóða-
viðskiptum í heiminum sem og fjárhags-
stöðu sjóðsins, áætlunum um starfsemi
hans og þörf fyrir aukið starfsfé.
Auk stofnfjár býr sjóðurinn að gull-
eign sem var nýlega metin á 27 milljarða
Bandaríkjadala sem gerir hann einn
stærsta gulleiganda heims. Strangar
reglur gilda um notkun gulls og má ekki
nota það til að fjármagna útlán. Útlána-
geta sjóðsins er minni en stofnfé enda
75% stofnfjár greidd x heimamynt aðild-
arríkja. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
tekur ekki lán á fj ármálamarkaði en hefur
gert samninga við aðildarríki um lán til
sjóðsins, þar á rneðal svonefndan NAB-
samning við 25 lönd að fjárhæð 44 millj-
arðar dala sem hægt er að grípa til við
sérstakar aðstæður.
1. Harry Dexter White varð síðar fyrsti fulltrúi Bandaríkjanna
í framkvæmdastjórn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
2. Sbr. formlegt nafn bankans, International Bank for Recon-
struction and Development.
3. Eiginleg starfsemi sjóðsins hófst 1. mars 1947. Fyrsta lán
sjóðsins var veitt Frakklandi. Nam það 25 milljónum
Bandaríkjadala.
4. Um afnám gullinnlausnar sjá nánar rit de V ries í heimildaskrá.
gera tilraunir með slíkt fyrirkomulag.
Efalítið þarf að samþætta margar
aðferðir ti 1 að koma í veg fyrir að biottkast
verði stundað yfir allan flotann. Fari
hins vegar svo að brottkast festi sig í
sessi er afar lítið hald í öllum tilburðum
til fiskveiðistjórnunar. Þetta helgast
bæði af því að brottkastið slævir stjórn-
tækið sjálft auk þess sem ein tegund
spillingar býður annarri heim. Þannig
heyrast þegar sögur um að brottkastarar
og aðrir sem stunda ekki brottkast leiti
fleiri leiða til að svindla á kvóta. Það
gera þeir meðal annars með því að
tilkynna óslægðan þorsk sem er í raun
slægður fyrir löndun xxflans. Einnig er
tilkynntur of mikill ís í afla þegar því
verður við kontið. Þar að auki er tilkynnt
íöng tegund, þ.e. gefin er upp verðminni
tegund í afla en sú sem er í raun landað.
Þessi atriði hafa þann sameiginlega til-
gang að drýgja veiðiheimildir á ólög-
mætan hátt. Þetta er ekki síðra vandamál
en brottkastið. Hugsanleg lausn á þessu
vandamáli er að krefjast þess að allur
afli fari í gegnum löggilta uppboðs-
markaði.
Fari frarn sem horfir varðandi brott-
kast, tegundasvindl og viktarsvik getur
svo farið að síðasta viðvik íslenskra
fiskifræðinga vei'ði að íeikna út hvenær
stofnar íslenskra nytjafiska hætta að
hafa efnahagslega þýðingu.
Heimildir: Skýrsla brottkastsnefndar, Gallup (2001): Brottkast
fisks á sjó, skýrsla til nefndar til að gera samanburð á
starfsumhverfi sjóvinnslu og landvinnslu (aðgengileg á vef
sjávarútvcgsráðuneytisins). Höfundur vill þakka Benedikt
Valssyni fyrir aðstoð við efnisöflun. Höfundur ber þó einn alla
ábyrgð á efni og túlkun.
Aðrir sálmar
<___________________________________J
- N
Nóbelsskáldskapur
Nóbelsverðlaunahafinn V.S.Naipaul
lætur fyrrum pólitíkus gera upp við
stjórnmálin í skáldsögunni The Mimic
Men:
„Stjórnmálamenn búa sannarlega
eitthvað til úr engu. Þeir hafa fáa
áþreifanlega hæfileika. Þeir eru hvorki
stjórnendur né listamenn né láta hluti
gerast. Þeir nota sér aðra, þeir bjóða
fram krafta sína til að ráðskast með aðra.
Þar sem þeir hafa enga hæfileika vita
þeir sjaldnast hvað þeir vilja. Þeir gætu
sagt að þeir vildu völd. En skilgreining
þeirra á völdurn er óljós og óáreiðanleg.
... Eru það völd til þess að níðast á öðrum,
eða auðmýkja þá eða hefna sín? En þetta
eru skammvinn völd, þau hverfa jafn-
skjótt og þau komu og sannur pólitíkus
villleikaleikinnallaævi.... Hannerdrifinn
áfram af einhverjum sárindum, einhverri
vöntun. Hann vill nota einhvern hæfi-
leika ... sem hann þekkir ekki ... fyrr en
hann fer að nota hann.
Hve oft sjáum við menn, sem ná loks
... settu markmiði eftir að hafa barist og
bruggað launráð árum saman og finna
þá að þeir eru algerlega misheppnaðir.
... Sannur stjórnmálamaður finnur hæfi-
leika sína og fullnægju aðeins þegar
hann nær árangri. Hæfileikainir birtast
skyndilega. Sá, seiu áður var illgjarn,
geðstirður og óákveðinn, sýnir óvænt
örlæti, hófsemi og snarráða grimmd.
Völdin ein sanna hvað býr í stjórn-
málamanni....
En oftar sjáum við sannan pólitíkus
á niðurleið. Hæfileikxunir ... dvína hjá
honum og sá sem byrjaði sem vitur og
örlátur maður sem barðist fyrir réttum
málstað verður veikgeðja og flöktandi.
Hann hverfur frá grundvallarhugsjón-
um sínum, við hvern ósigur verður hann
örvæntingarfyllri, hann tapar hæfileik-
anum til réttrar tímasetningar og skiptir
of snemma eða of seint um stefnu, hann
missir jafnvel skynbragð á virðuleik. ...
Ég man vel að ég voi'kenndi alls kyns
fólki. Allir voru svo langt fyrir neðan
mig... Vertu góður við fólk sem þú hittir
á uppleiðinni, segir máltækið, því þú
hittir það aftur ániðurleiðinni.... Harrn-
leikurinn við völd eins og mín er að það
er engin niðurleið. Það getur bara orðið
útrýming“. - bj
V J
/Tlitstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogN
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvisindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4