Vísbending - 08.03.2002, Blaðsíða 4

ISBENDING
Stálvernd
Þriðjudaginn 5. mars tilkynnli Bush
BandaríXjaforseti að lagður yrði
allt að 30% tollur á stál. Aðgerð-
irnar hafa vakið upp sterka andstöðu
um heim allan enda er hætt við að vernd-
arstefna af þessu tagi geti leitt til alvar-
legs viðskiptastríðs, sérstaklega í ljósi
þess að efnahagsástand heimsbúsins
stendur völtum fótum um þessar rnundir.
Þörf fyrir uppstokkun
Það er ekkert nýtt að stáliðnaðurinn
í Bandaríkjunum leiti á náðir ríkis-
stjórnarinnar eftir vernd fyrir erlendum
keppinautum. Fyrstu samtök verndar-
sinna voru t.d. stofnuð af stálframieið-
endum í Pennsylvaníu-fylki árið 1820.
Upp frá 1980 voru settar hömlur á stál-
innflutning frá Evrópu og Japan sem
áætlað er að hafi kostað bandaríska
hagkerfið 6,8 milljarða Bandaríkjadoll-
ara á ári.
Árið 1999 lá við að innflutnings-
kvótar yrðu settir á stál en öldunga-
deildin henti frumvarpinu út á síðustu
stundu. Upphafið má rekja aftur til 1997
þegar Asíukreppan gerði það að verkum
að eftirspurnin hrundi í Ásíu og vegna
hagstæðara gengis var ódýrara fyrir
stálframleiðendur í Asíu og Rússlandi
að selja inn á Bandaríkjamarkað. Þrátt
fyrir þetta var framboð bandarískrar
stálframleiðslu meira árið 1998 en það
hafði verið í 25 ár og markaðshlutdeild
þeirra jókst á heimsmarkaði. Síðan þá
hefur innflutningur á stáli til Bandaríkj-
anna dregist saman um rúmlega fjórð-
ung.
Stálframleiðendur kvarta hins vegar
yfir því að fyrirtæki sem standa að baki
30% af heildarframleiðslunni í Banda-
ríkjunum hafi farið á hausinn síðan 1998
og meðal þeirra LTV og Bethlehem,
önnur og þriðja stærsta verksmiðjan.
Jafnframt hafi þúsundir starfa í stál-
iðnaði tapast.
Störfum hefur hins vegar jafnt og
þétt verið að fækka um langt skeið í
gömlum og vinnuaflsfrekum atvinnu-
greinum, aðallega vegna vélvæðingar
og tækninýjunga. Frá 1980 hefur störf-
um í stáliðnaði fækkað um 60%. En á
sama tíma hafa eitthvað um 250 störf
verið sköpuð fyrir hvert starf sem tapast
hefur í stáliðnaðinum. Stáliðnaðurinn í
Bandaríkjunum er eiginlega tvískiptur,
annars vegar eru það risaverksmiðjur
frá fyrri tíð, sent eru fjármagns- og
vinnuaflsfrekar og eiga erfitt með að
gera breytingar, og hins vegar litlar
skilvirkar verksmiðjur sem eru stöðugt
að auka markaðshlutdeild sína. Engu
að síður hafa umskiptin verið hæg í
greininni þar sem m.a. kostnaður vegna
lífeyrisgreiðslna og verkalýðssamninga
stendur í vegi fyrir uppkaupum á mark-
aðinum. En það er uppstokkun sem
greinin þarf en ekki sérstök vernd.
Sértækirhagsmunir
Þegar tilkynnt var um verndartollana
var ástæðan sögð sú að greinin
þyrfti pásu til þess að rétta úr kútnum.
Ekki fylgdi sögunni hversu löng sú pása
þyrfti að vera.
Verndartollareruekkilíklegirtilþess
að breyta þeirri þróun sem á sér stað í
stáliðnaðinum í Bandaríkjunum, og
reyndar um heim allan, heldur geta þeir
í besta falli frestað hinu óumflýjanlega.
Um leið er líka verið að hl iðra vandamál-
inu og gera það mun erfiðara viður-
eignar. Tollarnir munu hafa þau áhrif að
stálverð í Bandaríkjunum hækkar sem
hefur áhrif á aðrar greinar sem nota stál
sem hráefni, eins og t.d. við framleiðslu
ýmiss konar farartækja, við gerð mann-
virkja og við framleiðslu iðnaðartækja
en þessar greinar eiga ekki síður í
vandræðum en stáliðnaðurinn. Þar er
hlutfall starfsmanna líka 40 á hvem einn
í stáliðnaði og þvf ólíklegt að verið sé að
bjarga einhverjum störfum. Tollarnir
munu einnig fara út í verðlagið í Banda-
ríkjunum og geta hugsanlega dregið úr
eftirspurn og þar af leiðandi hægt á
mögulegum viðsnúningi bandaríska
hagkerfisins.
Hitt er þó alvarlegra að verndarstefna
Bandaríkjanna getur auðveldlega komið
af stað hrinu verndaraðgerða um allan
heirn. Það hefur verið áætlað að þessar
aðgerðir Bandaríkjastjórnar geti kostað
aðra stálframleiðendur en þá bandarísku
um9milljarðaBandaríkjadalatekjutapá
ári og aðgerðirnar munu koma verst nið-
ur á evrópskum og japönskum stálfram-
leiðendum. Einnigerhugsanlegt, efflæði
stálsins sem annars færi til Bandaríkj-
anna færi til Evrópu, að verulegar verð-
lækkanir yrðu á Evrópumarkaði og um
leið yrðu afleiðingarnar enn alvarlegri
fyrir iðnaðinn en ella. Þess vegna er
ólíklegt annað en að Evrópusambandið
muni einnig loka fyrir stálinnflutning til
Evrópu.
Það er einnig líklegt að aðrar þjóðir
muni ekki taka aðgerðum Bandaríkja-
manna þegjandi og hljóðalaust heldur
svara í sömu ntynl og loka fyrir einhvern
innflutning til Evrópu sent Bandaríkj-
unum er þóknanlegur. Og allt setur þetta
næstu samningaviðræður Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar (WTO) í upplausn
þar sem sértækir hagsmunir sem þessir
eru fljótir að smitast út.
1 upphafi tuttugustu aldarinnar urðu
verndarstefnusjónarmið m.a. til þess að
það tók næstum hundrað ár fyrir
alþjóðavæðingu að ná sér á strik á ný.
Vissulega er hætta á slíku bakslagi aftur
þegar stálin stinn mætast.
Litli Baugsmaðurinn
Fyrirspurn: Virðulegi forseti.
Alþjóðasamfélagið hefur smám
saman verið að átta sig á því hve
mikilvægir starfsmenn einstakra fyrir-
tækja geta verið í baráttu gegn lögbrot-
um og spillingu í samfélögum, hvort
heldur þeir eru opinberir eða starfa hjá
einkafyrirtækjum. Tilefni þessarar fyrir-
spurnar er brottrekstur [starfsmanns
Baugs] hf. vegna upplýsinga sem hann
[leitaði að á skrifborði yfirmanns fyrir-
tækisins til þess að koma í fjölmiðla].
Það er alvarlegt ef skilaboðin til sam-
félagsins verða þau ein að hver sá sem
treystir sér til að upplýsa um lögbrot,
treystir sér til að upplýsa um spillingu,
geti átt það á hættu að missa starf sitt.
Það er með öllu ólíðandi að sendiboði
válegra tíðinda skuli hengdur. I þessu
tilviki á fyrst og fremst að meta upplýs-
ingarnar sjálfar, efni þeirra og eðli, en
ekki beina sjónum að uppljóstraranum
sjálfum eins og fyrirtækið hefur gert.
Það getur ekki ríkt sérstakur trúnaður
um ólögmætar aðgerðir og spillingu
yfirmanna fyrirtækisins. [Það má ekki
telja starfsmanninum til lasts að honurn
gafst ekki tími til að l'inna slík mál eða
koma þeim á framfæri.] Því beini ég
eftirfarandi fyrirspurn til leiðtoga [Sam-
fylkingarinnar], hvort hann hyggist
beita sér í þessu máli vegna brottvikn-
ingar starfsmanns [Baugs]. Svar: Það
er trúnaðarmál. Andsvar: Það er létt-
vægur útúrsnúningur að beina ummæl-
um sínum til formanns Samlýlkingar-
innar. Kjarni málsins er sá, og það hefur
komið fram, að hér var um að ræða
aðgerðir sem fá ekki staðist. Þetta liggur
fyrir og er algerlega kristaltært í þessari
umræðu. Það er búið að beina þeirri
fyrirspurn til [leiðtoga Samfylkingar-
innar], sí og æ héðan úr þessurn ræðustól
um það hvort hann hyggist beita sér
eitthvað vegna þessa. Svar: I guðs friði.
Andsvar: Hæstvirtur [leiðtogi] kýs, í
stað þess að svara íyrirspurninni, að
gera lítið úrþeim upplýsingum sem þama
komu [ekki] fram sem að mínu mati eru
grundvallarupplýsingar og forsendur
þess að við getum rekið öflugt samfélag
og veitt forustumönnum í hvívetna
nægilegt aðhald.
[Þessa umrœðu vantar í gerðabók
Alþingis.] - bj____________________
ýRitstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogý
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heintur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4