Vísbending - 18.10.2002, Page 3

ISBENDING
Hagvaxtarhorfur
i Þórður Friðjónsson
TL i hagfræðingur
7*______________________
Islenskur þjóðarbúskapur hefur
verið í nokkurri lægð að undanfömu.
Lægðin kom í kjölfar þensluskeiðs
sem í aðalatriðum var knúið áfram af
vexti þjóðarútgjalda umfram þjóðar-
tekjur. Þessi hagsveifla hefur því verið
óvenjuleg að því leyti að hún á ekki
upptök sín í breytingum á ytri skilyrðum,
eins og oftast hefur verið raunin, heldur
stafar hún einfaldlega af því að við fórum
of hratt í sakirnar og fyrir vikið höfum
við þurft að staldra við og kasta mæð-
inni. Þetta birtist meðal annars í miklum
viðskiptahalla á uppgangsárunum og
verðbólguskoti, einkum á síðasta ári,
en nú virðist sem betra jafnvægi hafi
komist á í þjóðarbúskapnum. Forsendur
virðast því vera að skapast fyrir nýju
hagvaxtarskeiði. Þetta er mikilvægt því
við eigum mikið undir því að ná að
minnsta kosti jafnmiklum hagvaxtar-
árangri og aðrar þjóðir í okkar heims-
hluta.
Flestir virðast sammála um þessa
mynd af hagsveiflunni og horfunum.
Þettakemurfram íþeim gögnum og spám
sem hafa verið að birtast undanfarnar
vikur á þessum annatíma „spámanna"
um efnahagsmál, meðal annars vegna
vinnu við gerð fjárlagafrumvarps og
mótun stefnunnar í efnahagsmálum sem
að venju fer fram um þetta leyti árs.
Þjóðmálaumræðan um efnahagsmál
verður þó ef til vill fyrirferðarmeiri nú en
oft áður því að í hönd fer kosningaár.
Ymsir hafa þegar lagt spáspil sín á
borðið og greint frá því hvað þeir lesa
úrþeim umþað sem við eigum í vændum.
Þar ber fyrst að nefna fjármálaráðuneyt-
ið sem kynnt hefur spá sína í fjárlaga-
frumvarpi og tengdum gögnunt en jafn-
framthafagreiningardeildirþriggjafjár-
málastofnana gefið út spár sínar. Þessar
spár eru einnig mjög keimlíkar spá Þjóð-
hagsstofnunar frá því í júní síðast-
liðnum.
s
Aþekkar spár
Lítum nánar á umræddar spár. A mynd
sem fylgir hér með eru sýndar
hagvaxtarspár fimm aðila fyrir árin 2002
og 2003. Þessir aðilar eru Þjóðhags-
stofnun (júníspá), fjármálaráðuneyti og
greiningardeildir Islandsbanka, Lands-
banka og Búnaðarbanka. Eins og sést
á myndinni eru spárnar mjög áþekkar.
Til marks um það er búist við kyrrstöðu
á þessu ári en hagvexti á bilinu I/2-
2/2% á árinu 2003. Er þá ekki tekið tillit
til hugsanlegrar stóriðju. Þjóðhags-
stofnun, sem reyndar gerði spá sína í
júní, reiknaði þó með nokkrum samdrætti
á líðandi ári, eða 0,8%, samanborið við
nánast núllvöxt í spám annarra aðila. Ef
árin 2002 og 2003 eru hins vegar tekin
saman fæst að heita má sami hagvöxtur
og í spá fjármálaráðuneytisins því Þjóð-
hagsstofnun spáði 2,4% vexti 2003 en
ráðuneytið aðeins 1,5% vexti. Greining-
ardeildirnar eru ívið bjartsýnni með allt
að '/2% meiri hagvöxt samanlagt fyrir
árin tvö. Þessi munur er þó tvímælalaust
vel innan skekkjumarka í spám af þessu
tagi. Það á því varla við að tala um bjart-
sýni eða svartsýni í þessu samhengi;
þetta eru í aðalatriðum söntu spárnar.
Þegar litið er frant yfir næsta ár, til
áranna 2004-2007 eða svo, virðist einn-
ig vera samhljómur í hagvaxtarspám eftir
því sem hægt er að lesa í það sem um-
ræddir aðilar hafa látið frá sér fara um
horfurnartil lengri tímalitið. Flestir virð-
ast reikna með að hagvöxtur verði að
jafnaði 2-3% á ári, ef stóriðjuáformum
verður ekki hrint í framkvæmd, en með
slíkum áformum megi gera ráð fyrir 3-
4% vexti á ári.
Erlendur samanburður
agsveiílan hér heima hefur um
margt verið sviplík hagsveiflunni í
öðrum vestrænum Iöndum, þótt það
virðist að þessu sinni fremur vera til-
viljun en að skýrt orsakasamband sé
þar á milli. Niðursveiflan var að vísu
hálfu til einu ári áundan íBandaríkjunum
og lægðin hefur verið grynnri í Evrópu
en á móti hefur hún dregist nokkuð á
langinn. Lítill hagvöxtur var í Bandaríkj-
unum í fyrra en gert er ráð fyrir rúmlega
2% vexti á þessu ári. Um þetta eru þó
skiptar skoðanir. I Evrópusambandinu
er áætlaður hagvöxtur um U/2% hvort
árið 2002 og 2003. Alþjóðaefnahags-
stofnanir spá því að hagvöxtur í þessum
löndum nái sér á strik eftir því sem líður
á næsta ár og nálgist 21/2-3% á ári sem
er talinn vera eðlilegur jafnaðarvöxtur
til lengri tíma litið.
Þegar horft er um öxl hefur hagvöxtur
einnig verið svipaður og í öðrum sam-
bærilegum löndum. Þannig hefur hag-
vöxtur á Islandi að meðaltali verið sá
sami og í OECD á síðustu tólf árum, eða
rétt um 2/2% á ári, og svipaða sögu er
að segja af áratugnum þar á undan.
Meðalvöxturinn hefur verið nokkru
meiri í Bandaríkjunum frá 1990 en ívið
minni í Evrópu. A seinni hluta síðasta
áratugar var vöxturinn á hinn bóginn
tiltölulega mikill hér á landi en á móti var
hann tiltölulega hægur á fyrri hlutanum.
Til þess að halda okkur áfram í hópi
fremstu þjóða heims í lífskjörum þurfum
við að minnsta kosti að ná jafngóðum
árangri og á síðustu tólf árum. Flestir
telja að sjálfbær hagvöxtur í okkar
heimshluta sé á bilinu 2/2-3% á ári en
þar sem fólksfjölgunin er meiri á Islandi
en víðast hvar þarf vöxturinn að vera
um eða yfir efri mörkunum á þessu bili
til að tryggja að lífskjörin haldi í við það
sem gerist best annars staðar. Það er
engan veginn sjálfgefið að við náum
þessum árangri. En spár stjórnvalda og
greiningardeilda fjármálastofnana falla
(Framhald á síðu 4)
3