Vísbending - 14.02.2003, Qupperneq 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
14. febrúar 2003
7. tölublað
21. árgangur
S viptingar krónunnar
Sennilega hefur enginn gjaldeyrir
hækkað meira gagnvart banda-
ríkjadollara síðastliðið ár en
íslenska krónan. Er nærri lagi að hækk-
uninnemi35%,hæstfórdollarinní 110,4
krónur23. nóvember2001 en hefur verið
um 77 krónur nú í febrúar. Gengi krón-
unnar virðist því hafa styrkst gagnvart
bandaríkjadoliara á jafnskömmum tíma
og það veiktist en gengi dollarans var
71,6 krónur í byrjun árs 2000. Þegar litið
er yfir tímabilið frá 1990 þá virðist það
líka vera nálægt því að vera meðaltalið
en krónan var sett á flot í lok mars árið
2001.
Inngrip í lækkun
Fæstir gerðu sér grein fyrir því að
krónan stefndi í að taka verulega
niðursveiflu árið 2000 þó að margt í
spilunum benti til þess (sjá 18. tbl. 2000,
„Þegar krónan feílur“). A seinni hluta
ársins fóru þó ráðamenn að hafa vaxandi
áhyggjur af lækkun krónunnar sem þá
var í farveginum. I grein eftir Þórarin G.
Pétursson og Gerði ísberg í nýjustu
Peningamálum um inngrip Seðlabank-
ans á gjaldeyrismarkaði kemur fram að
á tímabilinu frá 15. júní árið 2000 til 12.
október 2001 reyndi Seðlabankinn
ítrekað að koma í veg fyrir lækkun krón-
unnar. Alls keypti bankinn íslenskar
krónur í 27 skipti á þessu tímabili og
lætur nærri að upphæð þessara við-
skipta hafi nurnið um 42 inilljörðum
króna. Taugaveiklunin kemur best fram
þegar haft er í huga að flestar rannsóknir
benda til þess að slíkar aðgerðir séu
ekki líklegar til þess að bera árangur.
Enda er jtað einnig niðurstaða greinar-
innar: „Ahrif inngripa bankans á gengi
krónunnar hafa verið frekar takmörkuð.
Ekki tókst að stöðva eða snúa við veik-
ingu krónunnar nema í injög skamman
tíma“. Hvorki stjórnvöld né Seðlabank-
inn gátu komið í veg fyrir snögga veik-
ingu krónunnar.
H
Gengisvísitalan og gengi krónunnar gagnvart
bandaríkjadollara frá byrjun árs 2000
Gengisvísitalan
Umsnúningurinn
ækkun krónunnar gagnvart banda-
nkjadollara frá því í lok árs 2001
Heimild: Seðlabankinn
gefur kannski ekki alveg rétta mynd af
hækkandi gengi krónunnar þar sem
dollarinn hefur verið að lækka en evran
hefur t.d. hækkað um rúm 20% gagnvart
honum. Hins vegar má sjá að gengis-
vísitala krónunnar hefur lækkað úr
rúmlega 150 frá því í lok 2001 í 120 sem
er um 20% breyting. Hækkun vísitöl-
unnar frá því í byrjun árs 2000 hefur því
að mestu leyti gengið til baka. Greinilegt
er að verulegar sviptingar hafa átt sér
stað. Styrkingu krónunnar má að ein-
hverju leyti útskýra með því að gengi
krónunnar var orðið mjög lágt undir lok
árs 2001, viðskiptahallinn dróst þá
saman á mettíma og el'nahagsútlitið varð
almennt mun bjartara þegar dró úr þensl-
unni. Að miklu leyti má þó ætla að
væntingar um stóriðjuframkvæmdir hafi
spilað hvað stærstu rulluna í styrkingu
krónunnar og það er sennilega eitthvað
til í því að áhrif framkvæmdanna séu
þegar að miklu leyti komin fram í gengi
hennar.
Áhrif
Það er í sjálfu sér afstætt að tala um
„rétt“ gengi íslensku krónunnar en
það hefur þó æði oft verið hressilegur
ágreiningur um hvort að gengi krón-
unnar sé of hátt. I viðtali í síðasta jóla-
blaði Vísbendingar sagði Þorvaldur
Gylfason prófessor: „Gengislækkunin
mikla 2001 var ekki yfirskot frá mínum
bæjardyrum séð, heldur tíma-
bundið daður gengisins við
raunhæft langtímajafnvægi."
Sennilega eru flestir útflytj-
endur sammála Þorvaldi um að
hátt gengi krónunnar hefur
haldið aftur af útflutningi lands-
manna. Því hærra sem raun-
gengið er því verri er sam-
keppnisstaða útflytjenda og því
hefur verið kennt um að útflutn-
ingurerekki fjölbreyttari enraun
ber vitni. Spurningin er þá hve
mikið ofmatið sé. Ef miðað er
við hamborgaragengi The
Economist sem er skemmtilega
umdeilt hér á landi, en er hins
vegar ekki svo vitlaus vís-
bending, þá er krónan ofmetnasti gjald-
miðill í heimi hamborgaralanda McDon-
alds, ofmetin um rúmlega 100% gagn-
vart dollaranum. Það er heldur ýkt ofmat
en er engu að síður ágæt vísbending um
að hækkunarhrina krónunnar er tíma-
bundin og að öllu óbreyttu eru líkur á
því að hún eigi eftir að lækka eitthvað á
ný þegar fram líða stundir.
Þrýstingur
Samtök atvinnulífsins hafa þrýst
mikið á að vextir verði lækkaðir
hressilega, m.a. til þess að hafa áhrif til
lækkunar á gengi krónunnar. Á sama
tíma hafa stjórnvöld hins vegar flýtt
opinberum framkvæmdum til að spoma
við atvinnuleysi og í tilefni kosninga,
pakki upp á 6,3 ntilljarða króna, en það
hefur í för með sér hækkunarþrýsting á
vexti og gengi. Utflytjendur virðast því
enn um sinn þurfa að éta það sem úti
frýs. Þó er ekki öll nótt úti enn. Forsæt-
isráðherra sagði á viðskiptaþingi Versl-
unarráðs 12. febrúar síðastliðinn: „Að-
gerðir og ákvarðanir á markaði, ákvarð-
anir hins opinbera og sérstaklega fram-
angreindur atbeini Seðlabanka íslands
ættu að geta haft úrslitaáhrif á að líf-
vænlegt jafnvægi gengis náist sem
fyrst. Það er afar þýðingarmikið að allir
þeir sem að ákvörðunum koma skynji
mikilvægi málsins fyrir hag útflutnings-
atvinnugreinanna."
1
Margir hafa kvartað yfir
því að undanfömu að
gengi krónunnar sé orðið
allt of hátt.
2
Reynir Ragnarsson, lög-
gilturendurskoðandi, ijall-
ar um hvernig mætti eyða
fátækt á íslandi.
3
Gylft Magnússon hag-
fræðingur ljallar um áhrif
lýðfræði á hlutabréfaverð.
Hann skoðar rannsóknir
4sem benda til þess að eftm
spurn stórra aldurshópa
leiði til hækkana á hluta-
bréfaverði til langs tíma litið.