Vísbending - 21.11.2003, Side 3

ISBENDING
Framtíð hlutabréfamarkaðarins
Þórður Friðjónsson
hagfræðingur
Þróun hlutabréfamarkaðar á íslandi
hefur verið hröð að und-anförnu
og um l'lest hagfelld. Viðskiptin
með hlutabréf í Kauphöll íslands hafa
verið mjög lífleg það sem af er ársins og
verðið hefur hækkað rnikið. Þannig eru
viðskiptin þegar orðin um 40% meiri en
á öllu árinu í fyrra og rúmlega þrisvar
sinnum meiri en 2001. Jafnframt hefur
úrvalsvísitalan hækkað um 45% frá árs-
byrjun þegar þetta er skrifað.
En fleira hefur sett svip sinn á þróun
markaðarins en umfang viðskipta og
verð. Þar ber sennilega tvennt hæst.
Annars vegar hafa valdahlutföll í mörg-
um stórfyrirtækjum breyst stórlega og
hins vegar hefur skráðum fyrirtækjum
fækkað verulega. Við þetta bætist að
umhverfi hlutabréfamarkaðar hefur
tekið stakkaskiptum og frekari tíðinda
er að vænta af þeim vettvangi á næstu
misserum, ekki síst vegna nánara sam-
starfs við nágrannakauphallirnar og inn-
leiðingar ýmissa tilskipana frá Evrópu-
sambandinu. Þegar horft er frarn á veg-
inn blasa því við miklar breytingar, e.t.v.
engu minni en þegar litið er um öxl.
Hér á eftir verður fjallað nánar um
stöðu íslenska markaðarins í alþjóðlegu
ljósi og hvernig líklegt er að hann muni
þróast í náinni framtíð.
Full vaxta markaður
Enginn vafi er á því að íslenskur hluta-
bréfamarkaður er orðinn fullvaxta
markaður. I því sambandi nægir í raun
að nefna að hann hefur náð sömu stærð
miðað við þjóðarbúið og algengnt er
erlendis og umhverfi hans líkist því sem
best gerist erlendis.
Eins og fram kemur á mynd 1 er
íslenski hlutabréfamarkaðurinn stór
samanborið við aðra slíka markaði. Til
marks urn það er inarkaðsvirði skráðra
fyrirtækja um 66% af landsfrantleiðslu
samanborið við til að mynda 63% í
Svíþjóð, 38% í Danmörku og 30% í
Noregi. Þá er fjöldi fyrirtækja töluvert
mikill, þótt að undanförnu hafi verið
veruleg fækkun. Þannig eru rétt um 50
fyrirtæki nú skráð í Kauphöll Islands en
nálægt 200 í kauphölluin í Noregi og
Danmörku. Hagkerfin þar eru þó 15-20
sinnum stærri en íslenska hagkerfið.
Einnig má benda á að markaðurinn hér
á landi hefur nýst vel til uppbyggingar
atvinnulífs, m. a. hafa fyrirtæki vaxið og
dafnað sem engan veginn var augljóst
að „ættu heima“ á íslandi.
Unthverfi markaðarins hér á landi er
einnig á við það sem best þekkist annars
staðar. Miklar umbætur hafa verið
gerðar á laga- og reglugerðarumhverfinu
í samræmi við skuldbindingar okkar
vegna aðildarinnar að Evrópska efna-
hagssvæðinu (EES) og fullyrða má að
við stöndum vel að þessu leyti í sam-
félagi þessara þjóða. Kauphöllin notar
mjög fullkomið viðskiptakerfi (S AXESS)
sem er það sama og samstarfskauphall-
irnar á Norðurlöndum nota. Þetta á
einnig við um eftirlitskerfið með við-
skiptum (SMARTs). Þá hefur þekking
markaðsaðila verið að aukast og einnig
hefur upplýsingaskyldan verið aukin
og samræmd í mörgum atriðum því sem
gerist annars staðar. Við bætist að
Norex-samstarfið felur í sér samvinnu
um margvísleg praktísk atriði sem koma
upp frá degi til dags.
Ekki er ástæðatil aðfjallahérílöngu
máli unt þróun og stöðu markaðarins
því nýlega hafa birst í þessu tímariti
ágætar yfirlitsgreinar um þetta efni eftir
Agúst Einarsson prófessor. Eitt er þó
nauðsynlegt að árétta. Eftirlitsþátturinn
eru algerlega í höndum forstjóra Kaup-
hallarinnar, stjómarmenn koma á engan
hátt að slíkum málum gagmnvart einstök-
um aðilum eins og var hér áður. Stjórn
Kauphallarinnar tók ákvörðun í júní árið
2002 að fela forstjóra að taka ákvarðanir
íeftirlitsmálum,þ.m.t.að takaákvarðanir
um beitingu viðurlaga vegna brota á
reglum Kauphallarinnar. 1 þessu sam-
bandi má rifja upp að Kauphöllin hefur
þrisvar sinnum beitt févíti á þessu ári,
þar af í eitt skipti gagnvart aðila sem átti
sæti í stjórn hennar. Einnig er nauðsyn-
legt að rninna á að mörg untdeild eftirlits-
mál snúa fremur að Fjármálaeftirlitinu
en Kauphölljnni.
Framtíðin
Þegar horft er fram á veginn virðist
flest benda til að alþjóðavæðing
muni setja svip sinn á þróun hlutabréfa-
markaðarins og hann muni eflast frekar.
Þessu til stuðnings má nefna nokkur
atriði. Þar ber fyrst að nefna að þegar er
hafinn undirbúningur að nýju átaki sem
rniðar að því að gera norræna markaðinn
að einum markaði - og reyndar einnig
þann baltneska. Unnið er að þessu
verkefni á vegum Norex. Þetta átak ntun
ekki eingöngu snúast um kauphallirnar
á Norðurlöndum heldur einnig urn allt
viðskiptaferlið með uppgjöri og frágangi
verðbréfaviðskipta.
A mynd 2 er umrætt markaðssvæði
sýnt. Myndin sýnir markaðsvirði
skráðra hlutfélaga í þessum löndurn
rniðað við lok október síðastliðins.
Island er ekki stór hluti af þessum
markaði en þó fyllilega í samræmi við
stærð hagkerfisins. Þessi markaður í
heild er með 6-7% af viðskiptum með
hlutabréf í Evrópu. Einingin ætti því að
vera nógu stór til að bjóða upp á öflug
(Framliald á síðu 4)
Mynd 1. Markaðsvirði skráðra
fyrirtœkja sein hlutfall af VLF (%)
Mynd 2. Markaðsvirði skráðra fyrirtœkja á
Norðurlöndunum (milljarðar evra)
250
200
150
3