Vísbending - 18.02.2005, Side 4

ISBENDING
Peningapáíinn
Alan Greenspan, seðlabankastjóri
Bandaríkjanna, sat íyrir svörum
hjá bankanefnd Bandaríkjaþings
16. febrúar síðastliðinn. Viðburða með
Greenspan i hringiðunni er venjulega
beðið með eftirvæntingu um allan heim
enda nægja stundum svipbrigði hans til
þess að hreyfa við verðbréfamarkaðinum.
I nærri tvo áratugi, eða frá árinu 1987,
hefúr Greenspan verið valdamesti maður
efnahagslífs heimsins og að vissu leyti
verið settur á stall eins og páfinn í Róm.
Greenspan verður áttræður 6. mars á næsta
ári, en þá lætur hann að öllum líkindum
af störfum. Fjármálamönnum væri þó
sennilega rórra ef hann yrði merkisberi
peningastefnunnar allt til hins síðasta.
í orði
Samlíkingin við páfann í Róm býður
upp á vangaveltur um það hversu
mikið peningapólitík á sameiginlegt
með trúarbrögðum. Eitt helsta einkenni
Greenspans er að hann gerir sér grein
íýrir því hve orð hans hafa mikið vægi.
Osjaldan heldur hann frekar ræður en
að taka ákvarðanir um vexti. Orð hans
nægja oft til að stýra markaðinum í réttan
farveg og ræður hans hafa haft gríðarleg
stefnumótandi áhrifámarkaðinn. Umræða
hans um „nýja hagkerfið" og „óraunhæf-
ar væntingar“ mörkuðu t.d. tímamót í
efnahagsumræðunni. Hann er spámaður
peningamarkaðarins og orð hans eru sem
lögmál trúaðra. Einn brandari er eitthvað
á þessa leið: Spurning: „Hve marga seðla-
bankastjóra þarf til að festa ljósaperu?"
Svar: „Greenspan heldur perunni og heim-
urinn snýst um hann.“ Þetta er ekki fjarri
lagi um hvemig ímynd hans hefur mótast.
Menn hafa trúað því að hann hefði efna-
hagsmál heimsins í höndum sér. Hann er
frelsarinn sem kom og frelsaði heiminn
úr höndum verðbólgunnar. Hann er tákn
þeirra tíma þegar hin styrka hönd hins
alvitra stýrði enn efnahagsmálum heims-
ins. Hann framkvæmdi kraftaverk þegar
heimurinn stefndi í krísu. Að vissu leyti
hefúr þessari ímynd verið haldið á lofti
með því að gera Greenspan að dularfullum
gúrú sem menn þrá að læra af og skilja.
Orðræða hans er stór hluti afþessari ímynd
en hann getur haldið heilu ræðurnar um
ákveðin málefni þar sem það lítur út fyrir
að hann hafi sagt allt sem segja þarf þegar
hann hefúr í raun ekki sagt neitt, eins og
Milton Friedman benti einu sinni á. Green-
span skilur þennan hæfileika sinn betur en
nokkur annar enda svaraði hann einu sinni
spumingu bandarískrar þingnefndar með
eftirfarandi hætti: „Ég er að reyna að hugsa
upp leið til að s vara þessari spurningu með
því að setja fleiri orð í færri hugmyndir
en ég geri venjulega."
Spunameistari
Fáir vita að Alan Greenspan var
liðtækur tónlistarmaður á sínum
yngri árum, stundaði nám við Juilliard-
tónlistarháskólann og þráði að verða
djassgeggjari. Klarínettið var þá hans
töfrastafur. í rúmt ár, frá 1944 til 1945,
starfaði hann sem tónlistarmaður í sveiflu-
sveit Henrys Jeromes og ferðaðist víða.
I bók Justins Martins The man behind
the tnoney er viðtal við Jerome þar sem
hann segir að Greenspan hafi verið
fínn hljómsveitarmaður en hann notaði
Greenspan ekki í sólóum eða spuna. Það
var líkabebop-tímabilið sem gekk afsveit-
inni dauðri og endaði feril Greenspans
sem djassara. Djassinn var önnur ástríða
Greenspans, hin var tölur og hagfræði.
Þó að Greenspan hafi ekki verið góður
í djass-spunanum leikur lítill vafi á að
hann lærði að leika affingrum fram þegar
kom til talna og hagspeki. Hugsanlega
má skilja Greenspap betur þegar horft
er á hann sem djassara frekar en he-
fðbundinn bankamann eða hagfræðing.
Rétt eins og djassarinn þá hlustar hann
á hagkerfið og spilar undir á meðan tón-
listin flýtur en tekur svo frumkvæðið og
spinnur af fingrum fram þegar þörf er á
að breyta um stefnu. Ræður hans minna
líka á sóló djassistans ffekar en fyrirlestur
hagfræðingsins, þar sem flottir frasar og
skemmtileg uppbygging er einkennandi en
boðskapurinn erekki alltafljós. Túlkunin
er hlustandans.
Ef Greenspan stígur loks af stalli á
næsta ári er spurning hvort hann verði
hylltur sem spunameistari aldarinnar eða
trúarleiðtogi markaðarins, nema að hans
verði minnst sem eins allra snjallasta
hagfræðings og bankamanns síðastliðinn-
ar aldar.
[ Vísbendingin )
'TTingað til hefur það verið aðals-^
TTmerki Íslendinga og þeirra mesta
gæfa hversu þeir eru úrræðagóðir þegar
á hólminn er komið þannig að ástæða er
til bjartsýni um framtíð lands og lýðs. A
móti kemur að íslendingar eru einstakir
í því að fara of geyst í hlutina og fagna
ríkidæmi sínu þegarþeirstandaeinungis
á mykjuhaugnum. Sjaldan hefur verið
meiri þörf fyrir skynsemi og skipulag
í íslenskum þjóðarbúskap en nú en það
ereinmitt í þeim efnum sem Islendingar
veru veikastir fyrir. _________
Aðrir sálmar
f |
Harmsagan
Jóhannes Birkiland skrifaði eftirminni-
lega bók sem nefnist Harmsaga œfi
minnar. Hann segir frá því að hann hafi
orðið draumórum og auðnuleysi að bráð en
beturheföi getað farið: „[Ejfeinhver, sem
les þessar línur, hefði boðið mér að veita
stóru verzlunar- eða iðnfyrirtæki forstöðu,
myndi það hafa valdið straumhvörfum í
lífi mínu. Ég hefi að mínum dómi ástæðu
til þess að ætla, að ég hafi haft hæfni til
slíks. En vantraust Islendinga á hæfi leikum
mínum varð þess valdandi, að mín dýrlega
þrá að verða forstjóri gat ekki rætzt. Það
var ógurleg yfirsjón af íslendingum að
gefa mér ekki kost á því að veita stóru
verzlunar- eða iðnfyrirtæki forstöðu.
Islendingar hafa misst af því lækifæri að
vita með hvílíkum ágætum ég hefði getað
framkvæmt ábyrgðarmikil störf. I stað
forstjóra er ég mesta olnbogabarn íslensk-
ar þjóðar. „Lengi býr að fyrstu gerð“ er
málsháttur, sem felur í sér sígild sannindi,
því að þessi stónnerku orð eru jafnframt
spakmæli. Sannað er, að ég er fæddur
líkamlega heilbrigður. Ég læt óútrætt,
hve víðtækum andlegum hæfileikum ég
kann að hafa verið gæddur í upphafi, því
að um það veit ég ekki og — enginn.
En þó er hægt að staðhæfa, að dugandi
verkamaður til sveita og sjávar hefði ég
getað orðið. Þó hefði það ekki orðið að
ólíkindum, að ég hefði kvongazt ungur,
eignast heimili í stað þess að berast sem
rekald um tvær heimsálfur. Þá er það og
viðurkennt af mönnum, sem skynbærir
eru um slíka hluti, að bam vel í meðallagi
í vitsmunum — það hlýt ég að hafa verið
— geti orðið margt, allt eftir því hvers
konar áhrifúm það verður fyrir. A þessu
byggist fullvissa mín um hæfni mína fyrir
forstjórastöðu, t.d., og auk þess bendir
ýmislegt mér á það, að ég hefði getað orðið
stjómmálamaðurmeðþjóðhollumárangri,
því að ég er samvizkusamur; en bygging
vara minna og tungu vitnar ótvírætt um
mælsku, sem ekki hefir notið sín frekar
en annað gott, sem náttúran lét mér í té.
Aleinn hefi ég stundum flutt ræður, sem
vom svo þmngnar mælsku, að vakið heföu
furðu og aðdáun, hefði nokkur hlýtt á þær.
í viðurvist annarra hefur mér vafizt tunga
yum tönn sakir feimni.“ - bj______J
^Ritstjóri og ábyrgðarmaöur: A
Eyþór Ivar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Simi: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda._______________
4