Vísbending - 09.12.2005, Qupperneq 4

V
ISBENDING
(Framhald af síða 2)
verðs landbúnaðarafurða innanlands og
innflutningsverðlags sömu afúrða. I öðru
lagi er NAC-stuðuIlinn reiknaður (nomi-
nal assistance coefficient), sem segir til
um fjárhagslegt virði millifærslna frá
neytendum og skattgreiðendum að tiltölu
við verðmæti innlendrar landbúnaðarfram-
leiðslu á innflutningsverðlagi. Þessartvær
kennitölur hafa Iækkað umtalsvert hér á
landi á seinustu 18 ámm, eðamilli 26-31 %.
Þetta segirmeð öðrum orðum að verðlag á
innlendum landbúnaðarvömm hefur verið
að nálgast heimsmarkaðsverð en báðir þess-
ir stuðlar eru áfram mj ög háir. NPC stendur
í 3,03 (2004) ogNAC í 3,23 sem þýðir að
verðlag á innlendum landbúnaðarafurðum
er um þrefalt hærra en verðlag sömu afúrða
á heimsmarkaði. Þessir tvær kennitölur
em miklu hærri hér en í öðmm löndum,
helmingi hærri en í EB og vemlega hærri
en í Noregi og Sviss sem næst komast
íslandi í þessum samanburði.
Samsetningin
að er vitað að opinber stuðningur og
styrkir til einstakra atvinnugreinar er
efnahagslega skaðlegur. En það skiptir líka
máliíþessusambandihvernigstuðningurinn
er settur saman. Astæðan er sú að eftir
þvi sem framleiðslutengdur stuðningur
er minni (verðuppbætur, beingreiðslur,
niðurgreiðslur, innflutningstakmarkanir,
markaðsvemd) virka markaðsöflin betur
en ella. Samkeppnisáhriffráheimsmarkaði
búvöm á innlenda framleiðslu eykst þegar
dregið er úr framleiðsl utengdum stuðningi.
Það hefúrþví verið keppikefli á alþjóðavísu
að draga sem mest úr slíkum stuðningi.
Víða hefur þetta tekist á seinustu árum
að einhverju marki eins og hjá Evrópu-
bandalaginu.Lítiðhefurmiðaðhérálandií
þessu efni. Enn er um 85% af stuðningnum
framleiðslutengdurogaðeinsJapanogKó-
rea (af samanburðarhæfúm löndum) eru
með hærra hlutfall slíks stuðnings. Það er
því ekki nóg með að stuðningur og styrkir
til landbúnaðar séu hæstir á Islandi heldur
verður samsetning og fyrirkomulag til þess
að stuðningurinn veldur meiri markaðslegri
bjögun og röskun en víðast annars staðar
sem háir landbúnaðarstyrkir tíðkast.
Skipting milli afurðategunda
að skiptir verulegu máli hvernig
heildarstuðningurinn skiptist milli
framleiðslutegunda. Eftir því sem
stuðningurinn skiptist sem jafnast milli
afúrðategunda má búast við minni inn-
byrðis skaðlegri bjögun milli framleiðslu-
greina. Styrkirtil landbúnaðarhérálandi
hafa frá upphafi fallið nær eingöngu á
mjólkur- og kindakjötsframleiðslu auk
þess sem þessar greinar njóta nær fullrar
markaðsvemdar. Aðrarframleiðslugrein-
ar njóta einnig markaðsvemdar en ekki
beinna styrkja. Þetta fyrirkomulag veldur
því verulegri innbyrðis bjögun í íslenskum
landbúnaði. Að þessu leyti til sker ísland
sig úr í alþjóðlegum samanburði, alls
staðar annars staðar, að J apan undanskildu,
en heildarstuðningnum erþar jafnar skipt
milli framleiðslugreina en hér.
Hlutfall afVLF
egarallurstuðningurvið landbúnaðer
mældur kemur fram að hvergi í iðn-
væddum löndum er stuðningurinn jafnhár
sem hlutfall afvergri landsframleiðsluog
hér á landi (Kórea er með 3,4%). A þennan
mælikvarða hefúr reyndar stuðningurinn
minnkað mjög mikið seinustu 2 áratug-
ina eða úr 5,1% árin 1986-88 í um 2,1%
árin 2002-2004. Hér er ísland enn og
aftur á toppnum en til samanburðar er
þetta hlutfall 1,2% í EB, 1,4% í Noregi
og 1,8% í Sviss. í þessu sambandi er
athyglisvert að bera saman annars vegar
hlutfall heildarstuðnings af VLF og þátt
landbúnaðarins í landsframleiðslunni.
Þetta hlutfall er um 1,5% (2003) en
heildarstuðningurinn er snöggtum hærri,
eða 2,1 %. Það á ekki að koma á óvart að
svona sé í ljósi þess að beingreiðslur til
mjólkur-ogkindakjötsfJamleiðendanema
nærri helmingi af tekjum bænda og þar
við bætist næstum alger markaðsvernd.
I þessu sambandi er líka nauðsynlegt að
hafa í huga að greiðslur úr ríkissjóði til
landbúnaðarmála nema um 1,4% af VLF.
Það er því ljóst að beinn og óbeinn kostn-
aður hagkerfisins af landbúnaðinum er
umtalsvert meiri en hlutdeild landbúnaðar
er til landsframleiðslunnar.
Er ekki nóg komið?
Styrkir og annar stuðningur neytenda
og skattgreiðenda til landbúnaðar eru
hvergi hærri enhérá landi. Markaðsvemd-
in er nær alger sem veldur verulegri
viðskipta- og framleiðslubjögun. Nær
alveg er því tekið fyrir samkeppnisáhrif
erlendis frá. N iðurstaðan er sú að íslenskir
neytendur þurfa að búa við mun hærra
verðlag á þeim landbúnaðarvörum sem
framleiddar eru innanlands en almennt
tíðkast hjá iðnvæddum löndum. Þá þurfa
skattgreiðendurað standaundirmunhærri
greiðslum úr ríkissjóði til landbúnaðar-
mála en annars staðar tíðkast. Því hlýtur
sú spuming að vakna hvort ekki sé brýn
nauðsyn að stokka upp í landbúnaðar-
kerfinu og hverfa frá þeirri stefnu sem
fylgt hefúr verið um mjög langt skeið.
1. Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring and
Evaluation 2005.
2. Hér cr miðað við Total support estimatc (TSE) = verðbæt-
ur og markaðsverðsstuðningur, greiðslur úr ríkissjóði, opin-
ber stuðningur vegna fræðslu, menntunar, rannsókna, eftirlits
o.s.frv. Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring
and Evaluation 2005
3. ThePoliticalEconomyofEnvironmentallyHarmfulSubsidies,
OECD 2005
Aðrir sálmar
v___________________________________J
f N
Gengisfellingin góða
Fyrir nokkmm árum var stöðugleiki
helsta hrósyrði í íslenskum efnahags-
málum. Andstæðu stöðugleikans, koll-
steypu, vildu menn með öllum ráðum
forðast. Fastur liður i þjóðlífinu var geng-
isfelling, „með tilheyrandi kollsteypu",
eins og sagt var. Verðlag hækkaði, menn
heimtuðu hærra kaup og gengið féll á ný.
Að undanfömu hefur þetta verið öfúgt. Sá
semheföi skuldað milljarð í íslenskum krón-
um 1. desember árið 1999 og hefði breytt
skuldinni í dollara þann dag hefði skuldað
nærri einn og hálfan milljarð tveimur ámm
seinna. Árið 2003 hefði skuldin verið farin
að nálgast milljarðinn aftur og nú væri hún
komin í 887 milljónirþegarþetta er skrifað.
H ún hefur vaxið um óOmilljónirá nokkmm
vikum. Fyrir nokkmm árum hefði þetta
þótt skelfilegt, en nú bregður engum. Þvert
á móti er lækkandi gengi krónunnar talið
vísbending um að hagstjóm Seðlabankans
virki rétt því að nú telja flestir að gengi
krónunnar sé of hátt skráð. Kostnaður við
rekstur fyrirtækja hér á landi er mun meiri
en víða annars staðar vegna þess hve sterk
krónan er. Samthækkalaun um tugi prósenta
ífrjálsumsamningum,enaðvísuánokkrum
ámm. Menn em famir að treysta því að hér
verði kollsteypa í framtíðinni.
Meginástæðan fyrir þessu er að gjald-
miðillinn, okkar ástkæra króna, flýtur og
sekkur á víxl samkvæmt lögmálum sem
venjulegur framkvæmdastjóri ræður
ekkert við. Sá sem fær tekjur sínar í doll-
urunum sem fyrr em nefndir var glaður
árið 2001 og taldi sig býsna snjallan í
rekstri en árið2005 er sá hinn sami hins veg-
ar fómarlamb utanaðkomandi aðstæðna.
Reyndartelur hann sig líklega á sama tíma
klókan að stýra skuldum fyrirtækisins í
erlendri mynt. Sannleikurinn erhins vegar
sá að það em ekki nema örfáir sem geta
raunvemlega spilað á þetta kerfi. Slíkir
menn voru í gamla daga kallaðir spákaup-
menn og þótti sú nafngi ft ekki sérstakt hól.
Með magnkaupum geta þeir haft áhrif á
gengið og ef marka má fréttir er austur-
ríska ríkisstjómin í fararbroddi þeirra hér
á landi. Það sem kæmi íslendingum best
væri að hætta að nota krónuna og taka
upp alþjóðlega mynt. - bj
V___________________________________J
'\^itstjóri og ábyrgöarmaður: N
Eyþór ivar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Simi: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráögjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
Jeyfis útgefanda. ______
4