Vísbending - 01.09.2006, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
1. september 2006
33. tölublað
24. árgangur
ISSN 1021-8483
Upplýsingaleki og innherjasvik
Innherjasvik eru eitt alvarlegasta
brotið á hlutabréfamarkaði. Frjáls
markaður byggist á því að allir haft
sömu upplýsingar og enginn geti í krafti
þekkingar átt hagstæðari viðskipti en
aðrir. Þess vegna er þeim sem búa yfir
upplýsingum sem talið er að geti haft
áhrif á verð hlutabréfa og ekki eru á al-
mannavitorði bannað að eiga viðskipti
með bréfin.
Þrátt fyrir þetta er mjög algengt að
skömmu fyrir stórtíðindi af fyrirtækjum
aukist viðskipti með þau mjög mikið.
Stórblaðið New York Times lét nýlega
gera úttekt á viðskiptum með hlutabréf
í stórfyrirtækjum sem sameinuðust. I
mörgum tilfellum hækkaði verð hluta-
bréfanna mjög mikið stuttu fyrir sam-
eininguna þannig að þeir sem keyptu
hlutabréf áður en upplýsingarnar urðu
almenningseign högnuðust vel.
Erlendis
Samkvæmt könnun blaðsins jukust
hlutabréfaviðskipti óeðlilegamikið í
liðlega40% tilvika. Það eralþekkt að oft
rjúka verðbréfasalar af stað vegna þess
að orðrómur kemst af stað, til dæmis
vegna smádálkafrétta í dagblöðum. Ekk-
ert slíkt skýrði þó þessi viðskipti. Þó að
viðskiptin hafi verið óeðlilega mikil er
ekki þar með sagt að allir sem keyptu
bréf hafi vitað að eitthvað var um að
vera. Sumir vakta markaðinn og veðja
á að þegar óvenjulega ntikil viðskipti
verða með einhver bréf sé stórtíðinda
að vænta. Með öðrum orðum eru rnenn
að hagnast á óheiðarleik annarra.
Hagnaðurinn gat oft verið umtals-
verður. I þeim dæmum sem skoðuð
voru hækkuðu bréfin um allt að 40%.
Segjum að einhver kaupi hlutabréf fyrir
milljarð af eigin fé og fái þar á ofan lán
fyrir hlutabréfum upp á þrjá milljarða.
Nokkrum dögum seinna hækka bréffn
um 40% og braskarinn selur þau aftur
á 5,6 milljarða. Hann greiðir upp lánið
með smávægilegum vöxtum og situr
eftir með rúmlega tvöfalt það sem hann
átti stuttu áður. Þegar menn sjá svona
dæmi er erfitt að sannfæra suma unt að
heiðarleikinn borgi sig. (Sjá töflu 1.)
Auðvitað eiga skráðir innherjar
sjaldnast hin vafasömu viðskipti í eig-
in nafni. Þeir láta aðra sjá um þau og
peningarnir enda oft ekki á „réttum”
stað fyrr en löngu seinna. Samkvæmt
áðurnefndri könnun eru fjárfestingar-
bankar í sérstaklega góðri aðstöðu til
þess að miðla upplýsingum vegna þess
að þeir koma að svo mörgum þáttum
viðskiptanna. Bankamir em oft fulltrúar
bæði þeirra fyrirtækja sem á að sameina
og kaupenda eða seljenda hlutabréfa.
Auk þess reka margir þessir bankar verð-
bréfasjóði og hafa því kaupgetu. Þar
sem viðskiptin geta verið ábatasöm á
niarga vegu telur New York Times að
freistingin geti stundum verið of mikil
fyrir ágjarna starfsmenn sem gægjast
yfír Kínamúrinn.
í Taýla 1. Skyndihagnaður af '''
^ innherjaupplýsingum y
Eigið fé fyrir kaup 1.000
Lán 3.000
Alls kaup 4.000
Hækkun bréfa 1.600
- Fjármagnsgjöld -100
- Greitt lán -3.000
Eigið fé eftir kaup 2.500
Bréfin hœkka um 40% þegar samruni er
tilkynntur. Gert er ráðjyrir skömmum
lánstíma. Utreikningar: Visbending.
Hérlendis
Ekki hefur verið mikið um meint inn-
herjasvik hér á landi þar sem talið
er að vitneskja um yfírvofandi samein-
ingu eða yfirtöku haft getað haft áhrif
á kaupin. Nokkur dæmi má þó nefna
sem rannsökuð hafa verið og fjallað
um opinberlega (stuðst er við umfjöllun
Morgunblaðsins um málin):
1. Í febrúar 2002 hætti efnahags-
brotadeild ríkislögreglustjóra rannsókn
á meintum innherjaviðskiptum banka-
stjóra og stjórnenda Búnaðarbankans
með hlutabréf í Pharmaco þar sem mál-
ið þótti ekki líklegt til sakfellis. í bréfi
saksóknara til viðskiptaráðherra sagði
að trúnaðarupplýsingar um Pharmaco
hafí legið fyrir hjá stjórnendum innan
bankans sem önnuðust m.a. ijárfesting-
ar af hálfu hans og að stjórnendur hans
hafí ekki gætt að þeim aðskilnaði á milli
sviða bankans sem gert sé ráð fyrir í
lögum.
2. í desember árið 2002 keyptu tíu
stjórnendur í Kaupþingi bréf í félaginu
að markaðsvirði um480milljónirkróna
en gengi bréfanna varþá 122. Skömmu
síðar var tilkynnt um viljayfirlýsingu um
kaup Kaupþings á sænska fyrirtækinu
Aragon. Eftirathugun Fjármálaeftirlits-
ins gerði það athugasemdir um nokkur atr-
iði en taldi að sögn forstjóra félagsins að
ekki væri um óeðlileg innherjaviðskipti
að ræða. Stjórnarformaður Kaupþings
- banka sagði að aðdragandinn að gerð
starfsmannasamninganna hafí hafist í
apríl 2002. Að undirbúningi þeirra hafí
svo verið unnið síðastliðið haust og frá
þeim gengið 21. desember. Kaupin á
Aragon hafí hins vegar borið brátt að
(Framhald á siðu 4)
1
Erlendis sést að oft aukast
viðskipti með hlutabréf
skömmu áður en tilkynnt er
um samruna eða yfíi töku.
2
Bjöm Ólafsson fjallar um
það hvort íslendingar æltu
að tengj ast e vm með nty nt-
ráði.
3
Ferðamannaþjónusta er oft
hugsuð sem helsta haldreipi
Islendinga í framtíðinni.
Hvar er hagnaður af hótel-
og veitingarekstri?
4
Kosningabaráttan hér á
landi er sífellt að verða
dýrari. Erhætta á að stjórn-
málamenn verði háðir
auðmönnum?