Helgarpósturinn - 11.05.1995, Blaðsíða 5

IFIMMT-BBWGUIFWq1
GRILL

Er það kariahkitverk
að 5 i m í (ri a* fyrir
firaman grillið?
f Nú njóta ) \ þeir sín! ) ^Hrátt kjöt?| ^ Grillkjöt! j
^ 7
m -íxi.
Ásþór Ragnarsson, sálfræðing-
ur í Borgarnesi, er kunnur fyrir
sérfræðiþekkingu á hlutverki
karla í samfélaginu. Við báðum
Ásþór að svara spurningunni,
hvort það að grilla væri karla-
hlutverk og ef svo væri, hvaða
ástæður kynnu að liggja fyrir
því. Og: Hvaða áhrif hefur úti-
grillið haft á fjölskyldulífið?
„Það þarf ekki miklar kannanir
til að komast að raun um það, að
það eru karlarnir, sem sjá um að
stjórna eldamennskunni þegar
grillað er úti. Nærtækasta sál-
fræðilega skýringin á þessu er
sú að í fyrsta lagi dragi opni eld-
urinn karlinn til sín; eldur er
tákn hættu og það hefur ætíð
verið hlutverk fjölskylduföður-
ins að beita sér þar sem fjöl-
skyldunni kann að stafa hætta.
Hættulaus rafmagnseldavél vek-
ur ekki sömu viðbrögð í undir-
meðvitund karlsins. I öðru lagi
er það hráa kjötið, sem með-
höndlað er undir berum himni
yfir opnum eldi þegar grillað er.
Þetta hráa kjöt vekur upp frum-
eðlið í karlmanninum: Hann ber
hráa veiðibráðina heim í búið og
steikir yfir eldi til að fæða fjöl-
skyldu sína með. Hann er þarna
að uppfylla táknrænt hlutverk
„skaffarans".
En það er eftirtektarvert að
margir karlar sem hafa yndi af
að grilia elda annars aldrei. Þeir
koma ekki nálægt hinni hvers-
dagslegu eldamennsku; hún er
jafnan hlutverk konunnar.
Ástæðan fyrir þessu kann að
liggja í því að það er hátíðlegra
að grilla: Grillveislur fara fram
við bestu skilyrði á sumrin; karl-
inn, sem stendur við grillið með
fjölskylduna og vini í kring er í
meira aðalhlutverki en þegar
hversdagsmatur er borinn á
borð inni á heimilinu. Hitt er þó
líka rétt, að griliið hefur opnað
mörgum körlum leið inn í mat-
seldina: Þeir hafa tekið upp á því
að elda líka sunnudagssteikina
og jafnvel fært sig lengra inn á
hið hefðbundna svið konunnar
og eldað oftar. En það breytir
því ekki að þegar karlmaðurinn
tekur sér stöðu við útigrillið
gegnir hann sígildu karlhlut-
verki.“ ■
Gómsætar
grilluppskriftir
Okkur er sagt að þessi sósa sé alveg skelfilega góð
með grilluðum fiski:
1 dós sýrður rjómi
1 peii þeyttur rjómi
3 matskeiðar súrmjólk
sietta af sítrónusafa
1 matskeið púðursykur
saxaðar döðiur
Öllu hrært saman og sósan er klár. Einfalt og gott.
HUIUAIUGSGUÁÐ
lUAUTALUIUD
í kryddblönduna þarf:
2 teskeiðar söxuð ferst steinselja
2 teskeiðar oregano
1/2 teskeið rósmarín
1/2 teskeið timian (blóðberg)
1 teskeið pressaður hvítlaukur
1 1/2 teskeið salt (eða eftir smekk)
1 1/2 teskeið svartur pipar (eða eftir smekk)
1 teskeið cayenne-pipar (eða eftir smekk)
Blandið öllu vel saman í skál.
Nuddið kryddblönduna inn í kjötið og látið standa
við stofuhita í hálfa klukkustund.
Meðan kjötið er að grillast berum við á það hun-
angsblöndu. í hana þarf:
2 teskeiðar Dijon-sinnep
2 teskeiðar púðursykur
5 teskeiðar hunang
Setjið í pott og hitið þangað tii púðursykurinn er
bráðnaður.
Stillið grillið á tiltölulega lágan hita, þá brennur síð-
ur. Penslið grillgrindina með matarolíu og setjið kjöt-
ið á griliið og grillið eftir smekk.
Bakaðar kartöflur og hrásalat eru kjörið meðlæti.
APRIKOSU- QG
Sin|IUEP$GUAÐAR
GRISAKOTILETTUR
í marineringuna þarf:
1 bolla ferskar eða niðursoðnar apríkósur
1/2 bolli Dijon-sinnep
1/4 bolli hunang
1/4 bolli púðursykur
1/4 bolli eplacider
Blandið öllu saman á pönnu og hitið við vægan hita
þar til sykurinn er bráðnaður. Hrærið í af og til. Þetta
gefur ykkur tvo bolla af marineringu og er nóg til að
marinera kjöt fyrir um það bil fjóra. Eins og sjá má er
minnsta mál að auka við uppskriftina, ef þarf.
Leggið kjötið í marineringuna og hafið við stofuhita
í tvær klukkustundir eða ísskáp í 6-8 tíma. Leyfið
kjötinu að ná stofuhita áður en það er eldað. Gott er
að snúa kjötinu nokkrum sinnum meðan það er að
marinerast.
Penslið grillgrindina með matarolíu. Takið kjötið
úr marineringunni og setjið á grillið. Grillið kjötið
eins lengi og þurfa þykir, berið marineringuna á það
öðru hverju. Kartöflugratín, til dæmis, er kjörið með-
læti.
LAMBAKJÖT Á TEIIUI
í laukmarineringu þarf:
3/4 bolli olía, helst extra-virgin
1 1/2 teskeið timian (blóðberg)
4 lárviðarlauf söxuð
3 bollar smátt saxaður laukur
3-4 hvítlauksgeirar smátt saxaðir
1/2 bolii sítrónusafi
salt
svartur pipar
Tabasco-sósa
Skerið lambakjötið í hæfilega bita og látið mariner-
ast við stofuhita í 3 til 5 klukkustundir.
Þræðið kjötið og grænmetið á teina. Til dæmis
púrrulauk, papriku, tómata, sveppi og rauðan pipar.
Setjið hverja grænmetistegund á sér tein. Penslið
grillgrindina með matarolíu áður en þið setjið tein-
ana á griilið. Penslið kjötið og grænmetið með marin-
eringunni á meðan það grillast. Kjötið þarf heldur
lengri tíma á grillinu en grænmetið.
Hrísgrjón og agúrkusalat er kjörið meðlæti.
Verði ykkur að góðu!
Jónas Þór, kjötverkandi, gefur góð ráð um hráefniskaup.
”Eina reglu má nefna um það
kjöt sem á boðstólum er á ís-
landl. Framleiðsla á lamba- og
svinakjöti er alveg til fyrir-
myndar. Þar er um að ræða
framleiðslu af óhemju jöfnum
gæðum, sem eru vafalaust með
þeim hæstu í heiminum. Oftar
gerist það hins vegar, því mið-
ur, að menn kaupi köttinn í
sekknum þegar keypt er nauta-
kjöt. Það helgast af því að fram-
leiðsla nautakjöts hefur í gegn-
um tíðina í flestum tilfellum
verið aukabúgrein. Það eru tii
framieiðendur, sem skila mjög
góðu nautakjöti, en þeir eru því
miður mun færri en hinir, sem
skila framleiðslu, sem er ekki
nógu jöfn og traust að gæðum.
Til að auðvelda fólki valið,
sem vill kaupa sér nautakjöt á
grillið, vil ég nefna eftirfarandi
atriði:
Það er hægt að lesa í gæði
kjötsins með því að skoða fit-
una í því. Nautakjötsfita á að
vera stinn, Ijós og falleg - ekki
gul, iin og ljót. I fallegu, Ijós-
rauðu nautakjöti á líka að vera
hægt að sjá það sem kallað er
innfita. Hún myndar fíngert
mynstur í kjötvöðvann. Sjáist
innfita, eru það ótvíræð merki
um mjúka og bragðmikla steik.
Þetta er því miður allt of sjald-
gæft að sjá í íslensku nauta-
kjöti.
Auk ferfætlinganna er mjög
gott að grilla fuglakjöt. Kjúk-
lingurinn er mjög góður grillað-
ur, best er að griila hann sund-
urhlutaðan í stykkjum. Enn-
fremur er sjófuglakjöt tilvalið á
grillið; grillaðar svartfugla-
bringur eru til dæmis lostæti.
En auk kjöts er líka gott að
grilla allt meðlæti, grænmeti,
kartöflur og svo framvegis.
Ennfremur má grilla ávexti í eft-
irmat.” ■
Hvaðan er
grillið upp-
runnið?
Samkvæmt
Orðabók Menn-
ingarsjóðs merkir
orðið „grill“ ann-
að hvort „rist til
að steikja á, grilli“
eða „(málm)um-
gjörð (krómhúð-
uð) t.d. utan um
ljósker framan á
bifreið“. Þessa
skýringu á merk-
ingu orðsins grill
má kalla allgamla,
ef ekki nærri úr-
elta. Þessi skýring
bendir okkur þó
á, að í sjálfu sér er
orðið grill aðeins
heiti á grindinni,
ristinni, sem grill-
matur er steiktur
á. Upprunalega er
orðið komið úr
enskri tungu.
En það orð, sem
að minnsta kosti
enskumælandi
þjóðir nota yfir
grill — í þeirri
merkingu, sem
við leggjum í það
núna — er orðið
barbecue (eða
barbeque). Þetta
orð er upprunnið
úr gömlu indíána-
máli og þýddi
upprunalega við-
arbretti eða tré-
grind; þegar hvíti
maðurinn í Amer-
íku hóf að nota
orðið var það not-
að yfir járngrind,
á hverri heil dýr
(svín, kindur og
fleiri) voru steikt
yfir eldi úti í nátt-
úrunni. Með
þessu orði (eða
styttingunni „Bar-
B-Q“) lýsa nú
Bandaríkjamenn
(og fleiri ensku-
mælandi þjóðir)
annars vegar
garðveislu, þar
sem annað hvort
heil dýr eða kjöt-
sneiðar eru steikt-
ar á grind (grilli)
úti við. Hins vegar
á orðið við kjöt
það, sem steikt er
á þennan hátt og
framreitt er með
sérstakri krydd-
sósu („barbeque-
sósu“=grillsósu).
Grillmenningin
á sem sagt rætur
sínar að rekja ekki
síst til indíána
Ameríku og siða
landnemanna sem
stálu af þeim land-
inu. íslendingar
hafa löngum (að
minnsta kosti á
tuttugustu öld)
leitað fyrirmynda
hjá nefndum land-
nemum og afkom-
endum þeirra, svo
að segja má að ís-
lensk grillmenn-
ing eigi sér sögu-
lega stoð vestan-
hafs. ■