Helgarpósturinn - 06.06.1996, Blaðsíða 12

12
FlMIVmJDAGUR 6. JÚNÍ1996
Hann er umdeildur fyrir skoðanir sínar en hefur komið
víða við í viðskiptum þó að tvær síðustu tilraunir hans
til að reka fyrirtæki hafi runnið útí sandinn. Hilmar
Kristjánsson fluttist til íslands ásamt fjölskyldu sinni
fyrir 4 árum. Hér spjallar hann um viðskiptaferil sinn
við Þóru Kristínu Ásgeirsdóttur.
Bingóferðir lækn
mig af flugdelluni
Hilmar Kristjánsson
hefur mikið verið í
fréttum undanfarið vegna
fyrirtækisins Bingóferða
sem bauð íslendingum
hagstætt flug til Kaup-
mannahafnar fyrir tilstilli
dönsku ferðaskrifstofunn-
ar Wihlborg rejser. Það
fór hins vegar forgörðum,
eins og fólk hefur fengið
að kynnast af fréttum und-
anfarið, og ber ekki öllum
saman um hvað olli. „Við
ætluðum aldrei að reka
söluskrifstofu hér,“ sagði
Hilmar en samgönguráðu-
neytið setti það sem skil-
yrði og fjárhagslega setti
það strik í reikninginn.“
Hilmar er mikill ævintýra-
maður á sviði viðskipta og
var til dæmis umfangsmik-
ill í blaðaútgáfu á sjötta
áratugnum og í byrjun
þess sjöunda en fluttist
síðan til Suður-Afríku og
stofnaði þar fjölskyldu og
rak nokkur fyrirtæki
ásamt því að vera ólaun-
aður ræðismaður íslands í
25 ár.
„Við settum inn nauðsynleg-
ar tryggingar, eins og ráðuneyt-
ið krafðist, vegna þess að þeir
viðurkenna ekki lögmæti
danskra ferðaskrifstofa,“ segir
Hilmar þegar við höfðum sest
niður á skrifstofu hans í fyrir-
tækinu Kvótamarkaðnum við
Bíldshöfða. „Reglur um sölu á
farmiðum eru afar mismunandi
milli landa og þegar við gátum
sannað að við mættum Ienda á
íslandi — sem gekk nú ekki
átakalaust — var komið með þá
röksemd á móti að við mættum
ekki setja farþega af hér eða
taka þá með nema þeir keyptu
farmiðana hérna og þá gátum
við ekki annað en opnað sölu-
skrifstofu. Við reiknuðum dæm-
ið þannig að við gætum fengið
farþega á leiðina London-Kaup-
mannahöfn og til baka með
millilendingu á íslandi og það
hefði þurft lengri tíma til að
koma þessum áætlunum í fram-
kvæmd. En það var allt komið á
suðupunkt hérna heima svo við
ákváðum að hætta við þetta áð-
ur en verr færi.“
Harmar óþægindin
En finnurðu ekki til ábyrgð-
ar gagnvart farþegunum sem
urðu strandaglópar? Finnst
þér sú röksemd réttmcet að
danska ferðaskrifstofan beri
þar ábyrgð?
„Jú, vissulega, en það var bú-
ið að leggja fram tryggingar
hérna heima og samkvæmt ís-
Ienskum lögum eiga þær trygg-
ingar að vera fyrir þá farþega
sem verða strandaglópar svo
og ógreidda miða, hvað sem
það nú þýðir. Danska ferða-
skrifstofan er aðili að einhverj-
um sameiginlegum trygginga-
sjóði þar í landi og ég þekki ekki
hvernig það gengur fyrir sig, en
sjálfsagt eiga þeir þá að dekka
þá farmiða sem seldir voru þar.
Eg held að allir sem greiddu sín
fargjöld fái endurgreitt eftir
þessum leiðum, en ég harma
samt þau óþægindi sem hafa
hlotist af þessu. Það er þó bót í
máli að margir sem fögnuðu
þessari samkeppni þegar fyrir-
tækið fór af stað hafa hringt í
mig og látið í ljós vonbrigði sín
yfir þessum málalokum. I þeim
hópi er líka fólk sem hafði
óþægindi af þessu. Fólk vill
eðlilega að það sé samkeppni í
þessum geira. Það er nefnilega
svo að þegar fleiri hafa efni á að
kaupa þjónustuna þá stækkar
líka hópurinn og ég held að í
þeim hópi sem ætlaði að eiga
viðskipti við okkur hafi verið
margir sem annars hefðu ekki
ákveðið að fljúga á þessari leið.
Til dæmis fólk sem býr í Skand-
inavíu en vildi nota tækifærið
til að heimsækja ættingja sína á
ódýran hátt.“
En hefurðu ekkert nýtt á
prjónunum?
„Neeeei, ætli ég taki það ekki
bara rólega í smátíma," segir
Hilmar og brosir, en hann situr
þó langt í frá auðum höndum
heldur rekur Kvótamarkaðinn
ásamt syni sínum. Hilmar hóf
viðskiptaferil sinn i blaðaútgáfu
og var aðeins nítján ára þegar
hann hleypti af stað tímaritinu
Flugmálum.
„Eg var í Verslunarskólanum
og gekk með ólæknandi flugd-
ellu og lagði fyrir mig svifflug í
frístundum. Tímaritið Flugmál
gekk vel og kom út í mörg ár og
að því komu margir ungir en
síðar merkir menn.“
Ertu enn með ólœknandi
flugdellu?
„Nei, ég held að Bingóferðir
hafi læknað mig af flugdell-
unni.“
Fjórfaldaði upplagið
Hvað er það skemmtileg-
asta sem þú hefur fengist við
um œvina?
„Það var þegar ég keypti
tímaritið Vikuna, sem var þá í
miklum erfiðleikum. Ég man að
upplagið var 2.500 eintök og
hvert og eitt kostaði fimm krón-
ur. Ég prentaði tíu þúsund ein-
tök af fyrsta tölublaðinu eftir að
ég tók við og það seldist upp á
nokkrum klukkutímum. Prent-
smiðjan Edda prentaði kápuna
en það kom upp sú staða að fyr-
irtækið átti ekki nægan farva og
við vorum á hlaupum út um all-
an bæ til að útvega hann. En
blaðið óx og óx, enda var önd-
vegis ritstjórn á blaðinu og allt
annað starfsfólk líka fyrsta
flokks. Skömmu seinna var ég
farinn að gefa út tímaritið Úrval
og Landbúnaðarblaðið, sem
dreift var með Vikunni á öll
sveitaheimili á landinu. Þá
keypti ég einnig prentsmiðjuna
Hilmi hf., en það fyrirtæki er
rekið enn þann dag í dag þó að
það sé með öðru sniði, enda
aðrir eigendur."
En árið 1962 byrjarðu svo
með dagblaðið Mynd?
„Já, þetta var fyrsta óháða
dagblaðið og átti að verða síð-
degisblað en mislukkaðist, þó
að vel tækist til á flestum svið-
um og úrvalsblaðamenn stæðu
að baki mér. Prentvélarnar ollu
okkur erfiðleikum og síðan
skall á prentaraverkfall meðan
við vorum enn að byrja og það
kálaði blaðinu. Mynd hafði
þrátt fyrir allt mikil áhrif á
blaðamennsku á íslandi. Ég dró
mig út úr blaðaútgáfu skömmu
seinna, en pabbi minn keypti
minn hluta í fyrirtækinu. Arið
1964 fluttist ég síðan til Suður-
Afríku til að njóta þess að vera í
frjálsu efnahagskerfi og þar
eyddi ég 28 árum af ævinni.
Fyrst þegar ég kom þangað
keypti ég hjúkrunarkonumiðl-
un.“
Kalvínistar og ritskoðun
Það gengu þá þœr trölla-
sögur á íslandi að þetta vœri
þjónusta með vœndiskonur.
Þetta var eitthvert algerlega
óþekkt fyrirbœri og fólk átti
erfitt með að skilja tilgang-
inn...
„Já, ég hló mikið að þeim
sögum, enda greinilegt að
sögumennirnir þekktu ekki til í
Suður-Afríku, því þar mátti ekki
einu sinni selja blöð eins og
Playboy. Yfirhöfuð var mjög
ströng ritskoðun á öllu efni
meðan fyrri stjórn var við völd.
Búarnir eru strangtrúaðir kal-
vínistar og það það labbaði sig
enginn inn í Iandið og fór að
reka vændismiðlun fyrir opn-
um tjöldum. Enda var mitt fyr-
irtæki undir ströngu eftirliti
eins og önnur fyrirtæki þarna.
Þetta var mjög lítið fyrirtæki
þegar ég tók við en það er
hörgull á hjúkrunarkonum í
landinu og við auglýstum í
blöðum bæði í Ástralíu, á Nýja-
Sjálandi og Bretlandi og á þess-
um árum voru um 5.000 hjúkr-
unarkonur starfandi á mínum
vegum. Hjúkrunarkonumiðlun-
in er enn til og sú stærsta þar-
lendis.“
Villtasta Afríka
Nú varstu ungur pipar-
sveinn í góðum efnum, hvern-
ig varðirðu tíma þínum?
„Ég átti flugvél og flaug henni
um nágrannaríkin. Það var
ógleymanlegt að fljúga inn í
miðja Botswana í villtustu Afr-
íku, en þangað liggja engir veg-
ir. Við vorum oft nokkrir sam-
an og það var gaman að sjá
þennan kúltúr hjá svertingjun-
um, sem er byggður á svo allt
öðrum grundvelli en við þekkj-
um að maður spyr sig hvor
leiðin sé sú rétta. Eg keypti svo
annað fyrirtæki, sem var útgáfa
á dagbókum, og í kringum það
byggði ég litla prentsmiðju, en
við gáfum út um 400.000 þús-
und dagbækur á ári. Það fyrir-
tæki rak ég í samtals fimmtán
ár þar til ég seldi og keypti
gluggaverksmiðju, en síðustu
árin í landinu rak ég hana og
verslun til hliðar. Yfirgnæfandi
meirihluti glugga í Suður-Afríku
er stálgluggar og við framleidd-
um fyrir 1.800 til 2.000 hús á
ári, sem er álíka mikið og er
byggt á íslandi."
■e
I
.1
I
„Það er hroðalegt að halda sig vera með réttu lausnirnar en mistakast og valda fólki tjóni,“ segir Hilmar
meðal annars í viðtalinu. „Kjör fólks á íslandi eru sérlega léleg og svertingjarnir sem unnu í gluggaverksmiðj-
unni hjá mér höfðu betri afkomu en verkamenn á íslandi. Þeir höfðu ekki sömu krónutölu en kaupmáttur
þeirra var mun meiri.“
Hvernig kynntistu konunni
þinni?
„Það vill þannig til að konan
sem seldi mér miðlunina er
systir konunnar minnar og hún
kynnti okkur. Við eigum fjögur
börn og sú elsta var að gifta sig
um daginn úti í Ameríku. Hin
búa á Islandi. Konan mín er af
Búaættum og börnin okkar
fóru í afríkanska skóla og við
bjuggum lengst af í Jóhannes-
arborg og síðar í Alberton, sem
er rétt fyrir utan borgina."
Nú varstu mjög hlynntur
stjórnarfarinu í Suður-Afr-
íku á tíma hvítu minnihluta-
stjórnarinnar, ekki satt?
„Mér finnst margir á Vestur-
löndum ekki hafa skilið hvað
Búarnir voru að reyna að gera.
Þeir stjórnuðust ekki af mann-
vonsku í gerðum sínum, enda
er þetta strangtrúað fólk sem
vitnar endalaust í Biblíuna og
trúir að það sé að gera rétt.
Svertingjar í Suður-Afríku til-
heyra sjö ættbálkum sem allir
hafa sitt eigið tungumál og hat-
ast sín á milli. Þar af eru Súlúar
og Xosar langstærstu bálkarn-
ir. Súlúmenn eru herská þjóð
sem vill meira sjálfræði til
handa ættbálkasamfélögunum
en Xosarnir eru ættbálkur
Mandela, sem vill sameina
þjóðina undir eina stjórn. Tvö
síðustu ár hafa 14.000 þúsund
manns fallið í bardaga milli
Xosa og Súlúa. Súlúmenn hafa
sinn eigin kóng og hjá þeim er
fjölkvæni, þeir ætla ekki að
breyta neinu í sínu samfélagi.
Þegar ég var með gluggaverk-
smiðjuna hafði ég bara Súlú-
menn í vinnu vegna þess að ef
að einhver annar bættist í hóp-
inn hvarf hann næsta dag.
Þetta vandamál er enn óleyst.
Búarnir voru búnir að skipta
landinu upp og hjálpa þeim að
koma sér fyrir sem vildu fara.“
Þetta voru mestmegnis
nauðungaflutningar fólks til
þessara svokölluðu heima-
héraða?
„Það var bara lítill hluti af
þessu öllu, sem var blásinn
upp á Vesturlöndum. Búarnir
litu á þá sem útlendinga og fólk
var ánægt í sínum heimahéruð-
um og snöggtum hamingjusam-
ara en þeir sem fluttust rétt-
indalausir í einhvern hunda-
kofa til að geta unnið í borg-
inni.“
En dugðu þá launin rétt til
að borga yfir þá hundakofa?
„Til dæmis eru tekjurnar í
námunum svo miklar á þeirra
mælikvarða að þeir streymdu
alls staðar að úr Afríku til að
vinna. Og þetta er frumstætt
fólk. Það þurfti að kenna því að
tjá sig á einu tungumáli sem all-
ir í námunni skildu. Það þurfti
að kenna því að nota skóflu og
alla einfalda hluti sem við telj-
um sjálfsagða. Eftirvænting
svertingjanna var svo mikil að
þeir héldu að þeir myndu fá
hús og bíla um leið og þeirra
menn héldu um stjórnartaum-
ana. Sumir höfðu sagt við kon-
ur sem unnu sem vinnukonur á
heimilum hvítra að þær fengju
húsin þar sem þær ynnu um
leið og svertingjar kæmust til
valda. Á einu heimili kom
vinnukonan að frúnni þar sem
hún var að mála og sagði
móðguð: „Heyrðu. ertu að mála
herbergið grænt. Ég vil ekki að
það sé grænt þegar ég tek við
því.“ Nú eru komnar reglur um
að það þurfi að ráða níu svarta
starfsmenn að fyrirtækjum fyr-
ir hvern hvítan, algerlega án til-
lits til þess hvað þeir kunna til
verka. Þetta bakar ekkert nema
vandræði að mínum dómi.
Meðan Búarnir réðu gátu svert-
ingjar heldur ekki flust til borg-
arinnar nema geta sýnt fram á
að þeir hefðu vinnu og hús-
næði. Svertingjarnir hafa nú af-
numið þessar reglur og fólk
streymir inn í borgirnar og þar
geisar glæpaalda sem aldrei
fyrr. Það eru framin fimmtíu
morð á dag í Jóhannesarborg
einni. Það hefur ekki tekist að
hafa lýðræðisríki í neinu sjálf-
stæðu landi í Afríku."
Já, nú erum við komin
langt út í pólitík, en hana
œtluðum við reyndar alls
ekki að rœða...
„Já, það er enginn samþykk-
ur mér í pólitík á íslandi,
hvorki hægri- né vinstrimenn.“
En þú ákvaðst að selja allt
þitt og flytja heim til ís-
lands?
„Já, við fluttum heim til Is-
lands í desember 1992. Ég verð
að segja að það er þúsund
sinnum verra að vera í bissniss
á íslandi en í Suður-Afríku og
það er jafnvel skárra að eiga
við svertingjana! Það er allt
bannað á íslandi nema þú getir
sannað annað.“
Krónan og kaupmátturinn
Sonur þinn byrjaði með
Kvótamarkaðinn áður en þú
komst til landsins en þú fórst
afstað með ansi nýstárleg bí-
la-uppboð...
„Já, ég byrjaði með bílaupp-
boðið Krónu, en fyrirmyndin
virkar mjög vel í Suður-Áfríku.
Fólk selur á uppboðum og fær
þannig borgað út í hönd.“
Nema hér á enginn reiðu-
fé...
„Já, ég fann út úr því og það
var dýr reynsla. Við höfðum
reyndar gert ráðstafanir til að
vera með lánastarfsemi til hlið-
ar við uppboðsmarkaðinn, en
það kerfi var ekki komið í gagn-
ið þegar við fórum af stað. Það
var kannski hlekkurinn sem
vantaði.“
Þið hélduð mörg uppboð og
selduð ekki einn einasta bíl!
„Upphaflega var fyrirtækið
bannað með tilvísun í lög frá
árinu 1692, en þegar ég hafði
farið nokkra hringi milli lög-
reglustjóra, sýslumanns og
ráðuneyta tókst mér loks að
koma mönnum í skilning um
að þetta væri heimilt sam-
kvæmt lögum frá 1992. Það
fengust loksins öll tilskilin leyfi
þegar fyrirtækið var að hætta.
Á Islandi hafa opinberir aðilar
einfaldlega skapað fjandsam-
legt umhverfi gagnvart við-
skiptum."
Hefur þetta verið leiðinleg-
asta tímabilið á ferli þínum?
„Já, og það erfiðasta. Það er
hroðalegt að halda sig vera
með réttu lausnirnar en mis-
takast pg valda fólki tjóni. Kjör
fólks á íslandi eru sérlega léieg
og svertingjarnir sem unnu í
gluggaverksmiðjunni hjá mér
höfðu betri afkomu en verka-
menn á íslandi. Þeir höfðu ekki
sömu krónutölu en kaupmátt-
ur þeirra var mun rneiri."