Alþýðublaðið - 25.06.1975, Blaðsíða 6

Sir William Stephenson, einhver stórbrotnasti afreksmaður
af íslenskum ættum, sem uppi hefur verið
H. MoBtfoniní Hytío
I þýðlagi Hirslliis Pilssour
DULARFULU 71
KANADAMAÐURINN
þetta ekki sjálfur, fyrr en fáeinum dögum áður en honum var hafnað
af þingi demókrataflokksins, sem haldið var fimm mánuðum síðar.
Keppinautur Roosevelts af hálfu repúblikana í kosningunum 1944,
Thomas Dewey, lét allmjög stjómast af kosningakönnimum, sem fram-
kvæmdar voru víða um land af skoðanakönnunarstofnuninni American
Institute of Public Opinion, eða Gallup-stofnuninni, eins og hún er
venjulega kölluð. Vafalaust hefur það ýtt undir hann, að dr. George
Gallup, sem stjórnaði þessu fyrirtæki, var sjálfur starfandi repúblikani.
En það var leitt Deweys vegna, að Gallupkannanimar reyndust ekki áreið-
anlegur leiðarvísir í þetta skipti, að minnsta kosti ekki í upphafi kosn-
inganna, því að Dewey var á undan næstum fram á síðustu minútu. Síðar
var látið að því liggja, að Gallup hefði af ásettu ráði hagrætt tölum sín-
um Dewey í hag, í von um að geta haft áhrif á kjósenduma með því
móti. En þetta var alrangt. Villan stafaði af hreinni reikningsskekkju.
Forsætisráðherra Breta hafði að sjálfsögðu mikinn áhuga fyrir úr-
slitum kosninganna, sem fram fóra á þessu síðasta, afdrifaríka stigi styrj-
aldarinnar. Stephenson var þess vegna beðinn um óháða spá, og hann
leitaði aðstoðar Donovans við að útbúa ,,klíníska“ könnun á kosninga-
horfum. Donovan leitaði samþykkis forsetans, sem hafði einnig áhuga
fyrir úrslitunum, en síðan var málið fengið David Seiferheld, tölvísinda-
manni, sem var einnig einna mesti gáfumaður í þjónustu O.S.S., og var
hann beðinn að segja álit sitt á spám Gallups. Skoðun hans var sú, að
niðurstöðum Gallups skakkaði um fjóra af hundraði. Svo fór, að Seifer-
held spáði rétt um úrslit í hverju fylki, að einu undanteknu.
Ráðgjafi forsetans, Eraest Cuneo, sem einnig var meðalgöngumaður
milh O.S.S. og stofnunar Stephensons, skýrði Stephenson frá þessum
furðulegu niðurstöðum.
„Það er ótrúlegt,“ sagði Cuneo við Stephenson, „það verða bráðum
einhverjir piltar hér í landi fölir á vangann....Dewey hringir svo
oft til Gallups, að þeir verða að hafa sérstakan mann til að svara hon-
um. Að hugsa sér, að slíkur skjálfti skuli vera í nokkrum manni!“
„Og Gallup reynir að veita Dewey þjónustu, geri ég ráð fyrir?“
„Vitanlega, hann er einn helzti viðskiptavinur Gallups.“
Viku fyrir kosningamar sendi Stephenson eftirfarandi skeyti til
London, og sagði um leið hlæjandi við Cuneo, að hann „mundi verða
stimplaður annað hvort sem fífl eða snillingur.“
Áætlanir mínar hafa alltaf farið mjög í bága við niðurstöður
Gallups og annarra skoðunarkönnunarmanna og pólitískra spekinga
....og sýna nú jafnvel meira frávik frá hinni almennu skoðun en
áður......
Suiasta könnun mín sýnir sigur fyrir FDR í að minnsta kosti
endurtek að minnsta kosti 32 fylkjum með 370 kjörmenn og í mesta
lagi 40 fylkjum með 487 kjörmenn.......
Lágmark Deweys nær til Norður-Dakota, Suður-Dakota, Neb-
raska, Colorado, Kansas, Wyoming, Vermont og Iowa......Hámark-
ið nær til fyrmefndra fylkja auk Maine, Idaho, Wisconsin, Indiana,
Michigan, Ohio, Minnesota og Hlinois........ Síðustu fjögur eru
vafasömustu fylki Deweys og ekki er ósennilegt, að hann tapi þrem-
ur eða öllum fjórum.
Úrslit kosninganna urðu nákvæmlega eins og Stephenson hafði spáð.
Dewey vann öll átta fylkin, sem talin voru lágmark hans, auk f jögurra af
þeim, sem talin voru möguleg. Roosevelt vann í 36 fylkjum, hlaut 432
kjörmannaatkvæði, þótt kjósendafylgi hans hefði minnkað talsvert, því
að meirihlutinn var aðeins 3 milljónir atkvæða, hinn minnsti í nokkurri
forsetakosningu síðan 1916.
önnur spá Stephensons fjallaði um hina mikilvægu kosningu í New
York, þar sem kosið var um borgarstjórann. Snemma árs 1944 spáði
hann, að Fiorello LaGuardia mundi ekki bjóða sig fram aftur og yrði
næsti borgarstjóri William O’Dwyer. Um þær mundir var yfirleitt talið
líklegt, að LaGuardia byði sig fram á ný, og blöðin voru nær viss um
það. Átján mánuðum síðar var O’Dwyer kjörinn borgarstjóri með stærsta
meirihluta í sögu borgarinnar.
Hvað Gallup-kannanimir snerti, verður að geta þess, að þrátt fyrir
skekkjur, sem stundum komu fram, eins og varðandi síðustu kosningu
Roosevelts, hafði Stephenson talsvert álit á þeim og áleit niðurstöður
þeirra oftast mjög nákvæmar. Hann gerði sér einnig grein fyrir því, að
Rooseveltstjórain notfærði sér þær á laun. I þeim tilgangi var Gallup-
stofnunin fengin til að afla svara um ákveðin mál, og voru þau oft af-
hent ræðuhöfundi forseta, Samuel Rosenman dómara, sem lét þau ganga
áfram til forsetans. Ekki leikur á tveim tungum, að kannanimar höfðu
veruleg áhrif á stefnu stjómarinnar. Mikið af upplýsingum þeim, sem

Myndin var tekin að loknu Reykjavikurmótinu 1964, hinu fyrsta i röð sex slikra aiþjóðlegra skákmi
sem hafa verið haldin annað hvert ár.
Sitjandi: Xngi R. Jóhannsson alþjóðl. meistari, S. Gligoric stórmeistari frá Júgóslaviu, Friðrik óls
son stórmeistari, Mikhail Tai fyrrum heimsmeistari, Nona Gaprindashviii heimsmeistari kvenna,
Wade alþjóðl. meistari frá Bretlandi og Svein Johannessen alþjóðl. meistari frá Noregi.
Standandi: Eiður Á. Gunnarsson, Aki Pétursson (nú látinn), Magnús Sólmundarson, Trausti Bjöi
son, Geirlaugur Magnússon, Ásgeir Þór Ásgeirsson þáv. forseti skáksambandsins, Arinbj
Guðmundsson, GisliR. tsleifsson, Jón Kristinsson, Guðmundur Pálmason, Guðlaugur Guðjónsson, t
ir óiafsson, Þorvaldur Jóhannesson Ingvar Ásmundssoh, Jóhann örn Sigurjónsson, Hilmar Viggóss
Jónas Þorvaidsson, Baldur Páimason og Jóhann Þórir Jónsson ritstj. Skákar.
Skákfélag Akureyrar hafði for-
ustu að stofnun Skáksambands
íslands, gerði uppkast að sam-
bandslögum og kaus bráða-
birgöastjórn haustið 1924. í undir-
búningsumræðum skákmanna á
Akureyri tengdist þetta mál út-
gáfufyrirætlunum, og svo fór að
þessi tvö hugsjóna- og áhugamál
urðu nær samferða fram i veru-
leikann. „íslenskt skákblað” hóf
göngu sina i maimánuði 1925, og
var Skáksamband Islands Utgef-
andi þess. Það var svo stofnað að
fullu og öllu mánuði síðar með
samþykkt laga fyrir samtökin og
kosningu allsherjarstjórnar. Rit-
stjóri tslenzks skákblaðs var Þor-
steinn Þ. Thorlacius bóksali á
Akureyri, einn aðalhvatamaður
að stofnun Skákfélags Akureyrar
árið 1919. Nokkru fyrir dauða sinn
tók Þorsteinn saman þátt um að-
draganda og stofnun Skáksam-
bands íslands, og fara hér á eftir
nokkrir drættir úr honum.
.... Um þessar mundir voru
allmörg starfandi skákfélög viðs-
vegar um land, og einnig höfðu
allmörg ný skákfélög risið upp að
undanförnu þar sem þau voru
ekki áður fyrir. Mun skáklif i
landinu hafa örfast allmjög við
þaö nýmæli, þegar teknar voru
upp um fastur liður simaskákir
milli Taflfélags Reykjavikur og
Skákfélags Akureyrar 1920 og
nokkur ár þar á eftir. Fyrst og
fremst töldu forsvarsmenn þessa
máls að stofnun sambands starf-
andi skákfélaga mundi hafa i för
með sér alveg nýja, sterka öldu,
sem vekja mundi mikinn áhuga
fyrir skákiþróttinni.
...Um og upp úr áramótunum
1923-24 var i Skákfélagi Akureyr-
ar hafist handa um framkvæmd
til stofnunar skáksambandsins.
Þeir. sem fremstir stóðu að þessu
máli, voru fyrst og fremst þáver-
andi stjómendur félagsins: Sig-
uröur E. Hliðar dýralæknir og
siðar aiþm., Ari Guðmundsson
bankaritari, Þorsteinn Thor-
lacius siðar bóksali. Jón Sigurðs-
son litunarmeistari hjá klæða-
verksmiðjunni Gefjun og fieiri.
....Skákfélögin, sem stóðu að
stofnun skáksambandsins og
samþykk voru lagasetningunni
fyrir það, voru: Skákfélag
Hvammstanga, Skákfélag
Blönduóss, Taflfélag Sauðár-
króks, Skákfélag Siglufjarðar,
Skákfélag Hörgdæla og svo Skák-
félag Akureyrar. Taflfélag
Reykjavikur hafði svarað mála-
leitun Skákfélags Akureyrar með
þvi að senda þvi nýtt frumvarp til
laga fyrir sambandið, allmjög
breytt.
...Fyrsti aðalfundur Skáksam-
bands Islands var haldinn á
Blönduósi 23. júni 1925 i húsi
Kristjáns Arinbjarnar héraðs-
læknis. Fulltrúar voru þar frá
Skákfélagi Blönduóss, Kristján
læknir, Taflfélagi Sauðárkróks,
Sigurður A. Björnsson frá Veðra-
móti, Skákfélagi Hörgdæia,
Skafti Guðmundsson, Skákfélagi
Akureyrar, Ingvar Guðjónsson
útgerðarm. Halldór Arnórsson
ljósm. og Sigurður E. Hliðar
dýralæknir. Til skrifara fundar-
ins var kosinn Jón Sigurðsson frá
Akureyri.
....Stjórn sambandsins fyrir
næsta starfsár var kosin: Forseti
Ari Guðmundsson, Akureyri, rit-
ari Kristján Arinbjarnar, Blöndu-
ósi, gjaldkeri Jóhann Havsteen,
Akureyri.”
Þorsteinn Thorlacius ritstýrði
Islenzku skákblaði um tveggja
ára skeið. Komu alls út 7 hefti af
ritinu.
Á þriðja aðalfundi skáksam-
bandsins um sumarmál 1927 gekk
Taflfélag Reykjavikur I samtök-
in, og fluttist þá sambandsstjórn-
in suður til Reykjavikur. Mun hún
hafa ætlað að haida þar áfram út-
gáfu málgagns sins, en svo fór þó
ekki, og varð sambandið ekki
beinn aðili að útgáfu skákblaðs
fyrr en löngu siðar og þá um
skamma hrið. Hins vegar hefur
það lagt fram f járstyrk til útgef-
enda að skákritum, mörg undan-
farandi ár.
Byrjað var að tefla um titilinn
skákmeistari íslands árið 1913, og
hafði Taflfélag Reykjavikur veg
og vanda af þeirri keppni allt þar
til Skáksamband Islands tók að
skipuleggja skákþing Islands.
Fyrsti Islandsmeistari var Pétur
Zóphóniasson ættfræðingur. Hann
hélt titlinum i 5 ár. (Pétur var rit-
stjóri fyrsta isl. skákritsins ,,I
uppnámi”, sem Willard Fiske
prófessor við Corneil-háskóla i
Bandarikjunum gaf út fyrir Tafl-
félag Reykjavikurl90l—02). A eft-
ir Pétri kom til sögunnar Eggert
Gilfer, mesta skákkempa Islend-
inga um langt skeið. Hann varð
fyrst íslandsmeistari i sk
1918 og sex sinnum siðar
1942. Baldur Möller núv
neytisstjóri hefur einnig
skákmeistaratitil Islands
um á árunum 1938-50. Ni
árafjölda koma Asmum
geirsson (1931-46) og
Olafsson (1952-69) 6 sinnu
Ingi R. Jóhannsson (191
sinnum, Stefán 0
(1919—22), Jón Guðmu
(1932-37) og Guðmundur
jónsson (1965-72) 3 sinnui
Fimm menn hafa borið
sæmdartitil 2 ár hver
menn 1 ár, þ.á.m. Bjöi
steinsson, sem er nýbi
sigra I úrslitakeppni og t
meistari íslands öðru sin
afmælisári.
Fyrsta skákferðalag Isl
til útlanda (a.m.k. eftir
skáksambandsins) var föi
Zóphónfassonar og I
Gilfers til Öslóar 1928
verða ólympiumótin ai
vangur fyrir kapptefli Isl
við erlenda skákmeistars
sambandið sendir fyrst
ólympfuskákmótið, sem
var i Hamborg 1930. Ská
varþannig skipuð: Egger
Asmundur Ásgeirsson,
Þorvaldsson og Jón GuÉ
son. Fararstjóri var Garf
steinsson siðar alþm. Islai
aði þá i 15. sæti meðal 18 þ
þjóða, hlaut 22 vinninga i
um. Neðar voru Spánn, F
og Noregur, en Pólverjar
með 48 1/2 vinninga.
Siðan hafa Islendinga
þátt i 15 ólympiumótum
bættu móti i Múnchen 19
Alþjóðasamband skák
F.I.D.E. stóð ekki að, en :
eru haldin annað hvert
striðshléið, sem stóð til lí
ólympíumótin orðin 21 að
þvi vantaði Islendinga
fimm sinnum i þessa
Ári Guftmundsson og Jón Sigurðsson, heiftursfélagar Skáksa
tslands kjörnir 1965. Ari var fyrsti forseti sambandsins og vai
alls sex ár. Jón var ritari stofnfundar.
0
Miövikudagur 25. júní 1975.