Alþýðublaðið - 02.08.1975, Blaðsíða 6

Sir Wllliam Stephenson, einhver stórbrotnasti atreksmaður
af íslenskum ættum, seitf uppi hefur verið
N. MHttnir) Hjd« I þýltata NirsUin Pilssiur
DULARFULLI75
KANADAMAÐURINN
Dewey, sem brátt varð forsetaefni repúblikana, og Stephenson sendi eftir-
farandi skeyti til Lundúna:
Aftöku Lepkes frestað 48 stundir........Dewey á við flókinn
vanda að stríða við persónulega ákvörðun. Það er næstum víst, að
hann verður forsetaefni repúblikana.......Yfirlýsing Lepkes (sem
Dewey gætir með mestu launung) flækir mikilvægan New York-
demókrata í lögbrot.......Ef það er þess virði, mun Dewey fresta
aftöku Lepkes aftur til að draga hina endanlegu, miklu uppljóstun,
þar til rétt fyrir kosningar, svo að liann geti greitt forsetanum rot-
högg á mikilvægasta andartaki.
En að líkindum hafði allra þeirra upplýsinga verið aflað hjá Lepke,
sem hjá honum var að fá, því að þetta reyndist síðasti frestur. Hinn 2.
marz 1944 dó hann i rafmagnsstólnum í Sing Sing-fangelsi.
Þegar Winchell var gestur Roosevelts forseta í Hvíta húsinu, hóf
forsetinn samræðurnar, að sögn Winchells, með þessum orðum: „Walter,
héma er frétt handa þér.“ Stuðningsmenn Bund-samtakanna, America
First, Coughlins og allir hinir liálf-vitskertu einangrunarsinnar landsins
hötuðust að líkindum meira við Winchell hinn hæruskotna en nokkura
annan mann. Rétt er að hafa í huga, að margir þeirra lentu í fangelsi
eða voru ákærðir fyrir landráðastarfsemi vegna uppljóstana hans. Naum-
ast þarf að geta þess, að tekjur hans voru stórkostlegar — hann gortaði
sjálfur af því, að hann hefði „saltað tvær milijónirw — eða að hann
óttaðist sífellt um líf sitt. Hann svaf um daga á sveitasetri, og þar úði og
grúði af aðvönmarvælum, rafeindaaugum og öðrum nýtízku tækjum til
að koma upp um ferðir óboðinna gesta.
En Winchell var samt alltaf eindreginn föðurlandsvinur, og hann
gerði allt sem í hans valdi stóð, til að treysta styrjaldarátak Breta og
Bandaríkjamanna. 1 þeim tilgangi bað hann sameiginlegan vin að útvega
sér við og við öruggar upplýsingar þar að lútandi. Upplýsingar þær, sem
hann óskaði eftir, voru raunar fengnar í skrifstofu Stepliensons, er gat
því ekki aðeins komið klausum að hjá Winchell, heldur stundum lagt
honum í té efni, sem nægði í verulegan hluta eða allan dálk hans. Þetta
gerðist til dæmis í október 1943, þegar Argentínustjóm lét milli 30 og
40 sjóliða af þýzka orustuskipinu Graf Spee lausa gegn drengskaparheiti,
en menn þessir liöfðu verið kyrrsettir, og var þetta brot á samningi um
málið.
Var þá skrifaður mcira en 1000 orða dálkur, sem hófst þannig:
Eftirfarandi uppljóstun hefur hvergi birzt nema hér og er um
tilraun Argentínustjóraar til að senda kafbátaflota nazista liðveizlu.
.....Hægt er að sanna hvert atriði.....Ég er viss um þessar stað-
reyndir......
Þetta er skýrsla, sem enginn annar getur í té látið, til hinna
sameinuðu þjóða — um svikamynztur — um GERHUGSUÐ AL-
ÞJÓÐLEG SVIK — sem hafa þegar leitt til þess, að rýtingurinn
hefur verið keyrður í kakið á góðum granna — og ógnar lífæðum
allra þjóða, sem berjast gegn möndulveldunum. Foraarlambið:
Brazilía.....Glæpamennirair: Stjóm Argentínu.......
Þetta er í annað skipti, sem Ramirez-stjómin hefur gengið á bak
orða 8Ínna......Við getum ekki tekizt í hendur við menn, sem
hjálpa við að senda fána okkar á bafsbotn, meðan aðrir Bandaríkja-
menn deyja við að balda honum á loft.......
Winchell barst grein þessi frá sameiginlegum vini, og hún var birt
í heild. Auk þess vakti Winchell athygli á henni í venjulegum útvarps-
þætti sínum á sunnudagskvöld. Þegar sendiherra Argentínu hafði borið
þetta til baka opinberlega, barst Winchell önnur grein frá sama heim-
ildarmanni og var hún einnig birt í heild. 1 henni stóð meðal annars
þetta:
„Óþolandi og siZlaus“ eru þau orð, sem argentínska sendiráðið
viðhefur um útvarpsþátt minn og blaðadálk.........Þessi setning er
of dýrmæt, til þess að hún sé látin liggja í þagnargildi — af því að
„óþolandi og siðlausu lýsir nákvæmlega forseta Argentínu. Hér eru
staðreyndiraar......
Útvarpsstöðvar í Suður-Ameríku hlustuðu á útvarpsþátt Winchells og
fréttiraar birtust hvarvetna í álfunni. Árangurinn varð sá, að Ramirez
forseti gaf út tilskipun um, að áliöfnin á Graf Spee skyldi „geymd í fá-
mennum hópum, sem verða undir umsjá hers og flota.“
Við annað tækifæri, þegar Roosevelt forseti hafði beðið Winchell
persónulega að veita aðstoð við að búa almenningsálitið undir, að hjúkr-
unarkonur yrðu skyldaðar til starfa í hernurn, var heill dálkur sarninn
í skrifstofu Stepben6ons um styrjaldarátak brezkra kvenna, sem fordæmi
fyrir bandarískar systur þeirra. Greinin hófst þannig:
Brezkar konur — blóm handa hugrökkum konum.
Bretland er EINA landið, sem hefur skyldað konur til herstarfa.
.....Af um 16 milljónum brezkra kvenna á aldrinum 14—59 ára,
eru meira en 7 milljónir í berþjónustu eða launaðri vinnu......Af
einhleypum konum milli 18 og 40 ára eru 9 af hverjum 10 við nauð-
synleg styrjaldarstörf; binar eru annaðhvort öryrkjar eða gæta yngri
bræðra og systra eða aldraðra foreldra......Um 467 þúsund eru í
berþjónustu; 56 þúsund eru við almannavamir, ö1/^ milljón starfar
í iðnaðinum.
Winchell birti greinina óstytta, og daginn, sem hún birtist á prenti,
kom Stephenson því svo fyrir með samböndum sínum, að Emanuel Celler,
fulltrúadeildarþingmaður frá New York, bað heimildar á þingi til að
láta fella hana inn í þingtíðindi. Forseti heimilaði það. Þetta var góð
auglýsing fyrir framlag Breta til styrjaldarinnar, því að oft var það van-
metið í Bandaríkjunum.
1 desember 1944, þegar almenningsálitið í Bandaríkjunum var farið
að hallast að vægum friði við Þýzkaland, lagði Stephenson aftur til fróð-
lega grein, sem kölluð var „Mannúð og þýzka þjóðin“. Var þetta ger-
hugsuð röksemd gegn vægum friðarsamningum, byggð á staðreyndum og
blóðugum ferli Hitlers. Aftur birti Winchell greinina óstytta, og þó var
það mikilvægara, að hann fylgdi henni eftir með þrem greinum um
sama efni, samdar af starfsmanni Stephensons. Ásakanir þessar höfðu
mikil áhrif á marga Bandaríkjamenn, og eftir það heyrðist fátt talað
um, að Þjóðverjar fengju „væga“ friðarskilmála.
f janúar 1945 bað forsetinn svo um aðstoð við að undirbúa jarð-
veginn — almenningsálitið — vegna væntanlegs frumvarps um þegn-
ekylduvinnu. Enn einu sinni var hentug grein skrifuð handa Winchell.
Hún hófst þannig:
Ýmislegt, sem cg vissi aldrei
(um þegnskylduvinnulögin í Bretlandi),
að brezka þjóðin, sem metur persónufrelsi sitt eigi minna en við ger-
um, og var ekkert að tvínóna við að treysta ríkisstjóm sinni, þegar
þjóðin var í hættu stödd.
1 greininni var síðan lýst, hvernig lögin verkuðu í Englandi, og und-
anfarið hálft fimmta ár hefði atvinnumálaráðherrann haft vald til að
skylda hvern sem væri til að vinna hver þau störf, sem þörf væri og gilti
einu, hvort viðkomandi menn væru ríkir eða fátækir.
Að líkindum hefur enginn maður verið nákomnari forsetanum á
stríðsárunum en Harry Hopkins, og það átti vel við, að hann bæri verð-
skuldað lof á Winchell, þegar styrjöldinni var lokið, og var Stephenson
þar innilega sammála. „Ég þekki engan mann í hálf-opinberu lífi, sem
studdi Roosevelt af eins mikilli tryggð og þér,“ skrifaði Hopkins honum
í júlí 1945. „Þér börðuzt sannarlega gegn Hitler, þegar það var ekki of
vinsælt, og ég held, að þér verðskuldið alla þá viðurkenningu, sem í té
verður látin. Hugdeigari maður hefði hopað á hæli í því efni.“
5.
í augum þeirra, sem þekktu Andrew Russell Pearson á stríðsárun-
um, var hann hávaxinn maður með einbeittan munnsvip, óþægilega lík-
ur hrossi í útliti, og jók á þá líkingu, að hann hafði fyrir sið að „frísa“,
þegar hann talaði. Hann var kvekari frá Illinois, sem stundum þúaði fjöl-
skyldu sína. Hann hafði hlotið meiri skólamenntun en Winchell, því að
hann hafði útskrifazt úr Swartlimoremenntaskóla (og verið í ýmsum skóla-
félögum) og ferðazt víða, áður en hann settist að í höfuðborginni, til að
skrifa hinn fræga rabbdálk sinn, Washington-hringekjuna, „Daily Was-
hington Merry-Go-Round“ — en áður hafði hann verið landafræðikenn-
ari og fréttaritari erlendra blaða, og þótti vel takast í því starfi. Fyrri
kona hans var pólsk greifafrú. Tjörn í garðinum við hús hans við Dumbar-
ton Avenue í Washington var full af gullfiskum, sem skírðir voru manna-
nöfnum eins og Harry Hopkins og Ilarold Ickes. Kýmar á búgarði hans
í Maryland voru einnig skírðar mannanöfnum — Cordell IIull, Henry
Morgenthau, Ed Stettinius og Eleanor Roosevelt. Cordell Hull var slátr-
að vorið 1943, og átu Pearson og fjölskylda hans hann með góðri lyst.
Washington var starfssvið Drews Pearsons. Ráðherrar og þingmenn
úr fulltrúadeild og öldungadeild voru þjónar hans. Aðferðir hans við að
afla upplýsinga og launa þcim, er létu honum upplýsingar í té, voru
svipaðar þeim, sem Winchell notaði, þótt Pearson teldi sig miklu virðu-
legri blaðamann en stéttarbróðurinn, því að hann skrifaði minna um
vanfærar konur, hjónaskilnaði og lauslæti. Sannleikurinn er sá, að hann
var ekki eins gáfaður og Winchell, þrátt fyrir betri menntun, og engan
veginn eins áreiðanlegur. Hann hirti ekki frekar um tilfinningar annarra
en geitin, og kærði sig kollóttan, þótt vinur eða kunningi missti starf sitt
vegna einhverrar uppljóstunar hans.
Pearson viðaði að sér öllu, sem fjallaði um misferli mikilvægra,
opinberra manna, einkum stjórnmálamanna, í Washington, og geymdi
sumt í huganum, en liafði annað á spjaldskrámu Hann vissi, hvaða öld-
ungadeildarþingmenn og fulltrúadeildarþingmenn höfðu þegið fjárhags-
legan stuðning manna þeirra, er unnu við að koma áhugamálum stór-
iðju gegnum þingið, svo og hverjir höfðu verið ótryggir eiginkonum sín-
um. Auk þess var hann sagður leikinn í að láta að því liggja, að liann
mundi ekki nota slíkar upplýsingar, ef menn gættu þess að segja hon-
um við og við frá því, sem gerðist í skrifstofum þeirra eða stjómardeild-
um. Til dæmis var hann sagður hafa í fórum sínum undirritaða yfirlýs-
ingu umsjónarmanns járabrautarsvefnvagns, þar sem vottuð var kynvilla
vel þekkts stjóramálamanns í Washington.
Fyrir styrjöldina hafði Pearson haft samstarfsmann, Robert S. Allen.
Þegar Allen var genginn í herinn, hélt Pearson starfinu áfram einn. Þeir
félagar hófu rabbdálk sinn árið 1932, skömmu eftir að þeir höfðu gefið
út bók sína, Washington Merry-Go-Round. Af bók þessari seldust um 90
þúsund eintök, og fyrirfólkið í Washington hrökk illa við af því, sem
höfundar höfðu að segja um einkalíf helztu borgara. Bókinni var svo vel
tekið, að Pearson og Allen ákváðu að skrifa daglega dálk um svipað efni
og með sömu fyrirsögn. Dálkur þessi varð enn vinsælli, og innan skamms
birtist hann í meira en 600 blöðum með yfir 20 milljónum lesenda. Hann
gekk raimar næstur dálki Winchells, hvað snerti áhrif á almenningsálitið.
Á styrjaldarárunum skrifaði Pearson dálk þenna einn, en hann glataði
engu af vinsældum sínum, og að auki flutti Pearson útvarpsþátt á hverju
sunnudagskvöldi, tveim stundum á undan Winchell, og var áætlað, að
áheyrendur hans væru um 15 milljónir.
Þrátt fyrir breytingar þær, sem forsetinn gerði við og við á stjóra
sinni, tókst Pearson að hafa samband við að minnsta kosti þrjá ráðherra
á liverjum tima. Til dæmis gat hann alltaf hringt eða skroppið til Ickes,
Morgenthaus eða Biddlcs. Hjá þeim og öðrum heimildarmönnum fékk
hann nánustu upplýsingar um alla ríkisstjóraarfundi, og stundum gat
hann vitnað í dálki sínum í ummæli forsetans eða jafnvel orðaskipti ráð-
herra á Blíkum fundi.
1 Bretlandi hefði hann að sjálfsögðu verið lögsóttur tafarlaust fyrir
brot á lögunum um ríkisleyndarmál. 1 Bandaríkjunum var hann frið-
helgur, ef liann gerði sig þá ekki sekan um að birta upplýsingar, er gætu
bakað manntjón. Hann gætti þess að eiga vingott við Edgar Hoover, eins
og Winchell, svo og að hrósa honum með hæfilegu millibili. Þau hygg-
indi hans komu sér vel. Einu sinni reiddist Cordell Hull Pearson svo, að
hann vann eið að því að fletta bæði ofan af honum og heimildarmönn-
um hans. Hoover fékk því skipun frá Hvíta húsinu um að grafast fyrir
um upplýsingaþjónustu Pearsons. „Vitanlega,“ sagði Pearson hinn róleg-
asti síðar, Jcom Hoover til mín og sagði mér frá þessu. Ég gat því gert
nauðsynlegar ráðstafanir.“
Þótt Pearson væri traustur stuðningsmaður New Deal-stefnunnar og
aðdáandi Roosevelts forseta, féll forsetanum ekki við skrif hans. Smá-
munimir, sem Pearson tíndi upp, vöktu bersýnilega gremju forsetans í
eins ríkum mæli og hinar tætingslegu sögur um ráðherra hans. Einu sinni
þegar forsetinn fór til Warm Springs, var sagt frá því í dálki Pearsons,
að föst pöntim á vínarbrauðum, sem forsetinn var sagður mjög sólginn
í, hefði ekki verið afturkölluð fyrir brottför hans, og fyrir bragðið söfn-
uðust nú vínarbrauðin í lirauka í Hvíta húsinu. Sólarhring síðar höfðu
þrír háttsettir embættismenn komið hver í sínu lagi heim til Pearsons.
„1 guðs nafni,“ sögðu þeir, „láttu karlinn í friði! Hvers vegna ertu alltaf
að ráðast á hann?“ Og síðan bættu þeir því við, að forsetinn væri hvort
sem er ekkert sólginn í vínarbrauð. Við annað tækifæri skýrði Pearson
evo frá, að Roosevelt hefði mikið dálæti á laginu „Home on the Range“.
Mánuðum saman eftir þetta varð forsetinn alltaf að hlusta á „Home on
the Rangeþegar liann var í grennd við hljómsveit. Til allrar óham-
ingju var það ekki forsetinn beldur ritari hans, Marvin Mclntyre, sem
hafði gaman af laginu. Roosevelt hafði mestu skömm á því.
Alvarlegri var ákæra um ósannsögli, sem forsetinn bar á Pearson eftir
útvarpsfyrirlestur, þar sem Pearson sagði, að Hull óskaði þess, að Rúss-
um „blæddi út“. Bæði forsetinn og utanríkisráðherrann sögðu, að Pearson
hefði algerlega á röngu að standa og aðvöruðu hann um, að slíkar full-
yrðingar gætu verið hættuleg móðgun við bandamenn. Pearson svaraði,
að Rússar hefðu lengi vitað um „afdráttarlausa Rússaandúð“ IIulls, og
bætti við: „Ég var ekki lengi að segja þeim frá henni. En ef forsetinn
þarfnast nú einhvers, sem hægt er að skella skuldinni á, þá er ég feginn,
ef eitthvað, sem ég hef nú sagt, hjálpar ríkisstjórainni til að gera það
Ijóst með orðum, sem áreiðanlega varð ekki ljóst áður af athöfnum.“ Eftir
mótmæli forsetans lét Pearson prenta stór spjöld, þar sem sýndur var
vangasvipur sjálfs hans og undir voru orðin: „Maðurinn, sem forsetinn
kallaði lygara.“ Þetta var góð auglýsing fyrir Drew Pearson.
En jafnvel Roosevelt viðurkenndi mikilvægi Pearsons í kosningum,
og árið 1944 sendi hann Harry Ilopkins og formann landsnefndar demó-
Það borgar sig að
- örfáar leiðbeinin
YFIRFARIÐ
Þaö er vist óhætt að fullyrða, að
flestir bileigendur eru furðulega
hirðulausir meö bilana sina og
hugsa litiö um það reglulega
viðhald, sem nausynlegt er til
þess að full not verði af þessu
dýra tæki. Og reglulegt viðhald
sparar auk þess stórfé þar sem
það kemur i veg fyrir stórvið-
gerðir á verkstæði eftir að hlut-
irnir hafa verið látnir drasla vik-
um eða jafnvel mánuðum saman.
Viðbára draslaranna er oftast
sii, að þeir hafi ekkert vit á bilum,
hafi enga aðstöðu til viðgerða,
eða þeir hafi jafnvel engan áhuga
á bilum sem slikum — þeir eigi
bara bil af illri nauðsyn. Engin
þessara viðbára er góð og gild, I
fyrsta lagi vegna þess, að hver
maður getur lært einföldustu
atriði i viðhaldi bifreiða, annað-
hvort úr bókum, blöðum eða með
þvi að fá góð ráð og leiðbeiningar
hjá kunnáttumönnum. 1 öðru lagi
er bill það dýrt tæki, að þeir eru
fáir, sem hafa efni á að láta þá
hrynja niður „fyrir aldur fram”,
bæði vegna hinna dýru viögerða,
sem leiða af þvi, og eins vegna
þess að illa farinn bfll rýrnar að
verðgildi og það veröur erfitt að
selja hann. Þrautarlendingin er
svo alltaf að fela verkstæðunum
þetta nauðsynlega viðhald, og er
það að sjálfsögðu ódýrara en að
setja bilinn á verkstæði, fyrst
þegar allt er komið i óefni.
Aldrei er nauösynlegra að hafa
bflinn I lagi en þegar farið er i
langferð. Þegar fjölskyldan er að
undirbúa sumarfriið kemur sér
vel að hafa haldið bflnum vel við,
þannig að maður veit upp á sina
tiu fingur I hvaða ástandi hann er
og hvað þarf hugsanlega að lag-
færa eða endurnýja áður en lagt
er af stað. Draslarinn á hinsvegar
á hættu að komast ekki langt frá
heimabyggðinni áður en eitthvað
fer að láta sig, og það eru ekki
einungis viftureimin og pústkerf-
ið, sem geta gert mönnum lífiö
leitt — bókstaflega hvað sem er
getur bilað og jafnvel sett
endapunktinn á ferðj^agið áður
en það er hafið fyrir alvöru, eða
að minnsta kosti tafið það. En það
er heldur ekki alltaf ástæða til að
örvænta þótt billinn segi stopp,
það er að minnsta kosti ástæða til
að reyija að klóra i bakkann. En
að þvi komum við seinna.
Fyrst er það undirbúningurinn
undir ferðalagið, og llklega er rétt
að byrja á þvi, sem æskilegt er að
hafa með. Það er nefnilega elcki
nóg að hafa „tjakk”, felgulykil og
viftureimj til þess að vera við öllu
búinn er nauðsynlegt að hafa
nánast litið „vasaverkstæði” þar
sem i eru allra nauðsynlegustu
verkfæri til skyndiviðgerða og
þeir varahlutir, sem liklegast er
aö þurfi að gripa til.
Það sem alltaf ætti að vera I
bflnum er eftirfarandi: 2 skrúf-
járn (stórt og lltiö), stjörnuskrúf-
járn, 2—3 stjörnulyklar af þeim
stærðum, sem algengastir eru,
skiptilykill, töng og flatkjafta,
kertalykill, hnifur, einangrunar-
band, rafmagnsleiðsla, siöngbút-
ur I benslnkerfið, vinnuljós,
„tjakkur” og felgulykill, klútur
eöa tvistur, handþvottakrem,
leiðbeiningabók. 1 langferðum
þarf eftirfarandi að vera með-
ferðis: Kerti, platlnur, þéttir (á
kveikju), kveikjulok, kveikju-
hamar, kol I rafalinn, öryggi,
viftureim, Ijósaperur (að minnsta
kosti I aðalljósin), ,,hedd”pakkn-
ing, ven tla Iokspa kkning, út-
blásturspakkning, slöngur I kæli-
kerfiö, segulstál, nokkrar skrúf-
ur, boltar og rær, mótorolla, ilát
undir vatn, Ilát undir bensin,
frostlögur (I kæiikerfi sumra blla
er alltaf hafður óblandaður frost-
lögur), viðgerðarbók.
Að sjálfsögðu er best, að engin
not verði fyrir þessa hluti
þvi sem billinn er betur
inn fyrir ferðina er ólik
svo verði.
Það er ráðlegt að byr
búninginn timanlega, hí
ina áður en lagt er af stal
að örugglega verði tlmi
vega nauðsynlega varahl
kemur. Mikilvægast er í
úr skugga um, að allt s
að öryggisbúnaði, sér:
hemlumog stýrisbúnaði
Auðvelt er að athuga hvi
arnir taka jafnt i mef
snögghemla á malarvegi
km. hraða og athuga sið
Þau eiga að vera greinih
ir framhjólin, en öll hjó
marka vel i mölina —
jafnt, og billinn á litið sei
að breyta stefnu eftir i
hafa læst. Algengt er á
bflum, að diskahemlar
framan og þarf þá ekki i
taka framhjólin af til
ganga úrskugga um, að
ir séu I lagi. Ef þeir ei
mjög slitnir er vissara í
um þá, en það er tiltöluh
legt. Erfiðara er að athug
hemlaborðunum, þar e
hemlar eru huldir með
inni. En oft má finna ú
þeirra nokkurnveginn ir
handbremsunnar. Ef húi
slök og tekur illa I, jafnve
sé strekkt á öllum vlru
það bent til slitinna borf
nauðsynlegt að athuga h
ur vökvi sé á hemlake:
það er einfaldlega gert m
skrúfa lokið af vökvage
sem vanalega er aftast
rúminu, sömu megin og s
hemlapedalarnir). Sé y
farið að lækka bendir þal
að einhversstaðar sé lel
inu, og ætti pedalinn þá
farinn að taka neðar er
getur talist, þegar stij
hann. Þá er ráð að lyft;
upp með aðstoð „tjí
skriða undir og reyna að
öll rör og samskeyti. Fi
unin ekki er óráölegt að
angarn
0
Laugardagur 2. ágúst 1975