Alþýðublaðið - 13.06.1976, Blaðsíða 2

12
Sunnudagur 13. júni 1976 jliaSið''
Rætt við aldna sjómenn
Sjómannadagssamtök-
in voru stofnuð í nóvem-
ber 1937 af fulltrúum 10
stéttarfélaga í Reykjavík
og Hafnarfirði enn fyrsti
sjómannadagurinn var
haldinn i Reykjavík á
annan Hvítasunnudag
1938. Segja má að þessi
dagur hafi strax orðið al-
mennur hátíðisdagur, og
svo varð úti á landi á
næstu árum. Formaður
samtakanna fyrstu 23 ár-
in var Henrý Hálfdánar-
son, en núverandi for-
maður er Pétur Sigurðs-
son.
Aðalmarkmið sam-
takanna hefur verið
stofnun dvalarheimilis
fyrir aldraða. I tilefni
Sjómannadags litum við
þvi við í Hrafnístu til að
ræða við aldnar kempur,
sem í mörg ár hafa fænt
þjóð sinni björg í bú. Þeir
hafa staðið ótal erfiðar
vaktir og í gamla daga
þýddi litiðaðkvarta. Það,
sem upp úr kvörtunuum
hafðist, var oftast brott-
rekstur. En viðmælendur
okkar kvarta ekki undan
þvi og finnst unga fólkið
hefði gott af aðeins meiri
vinnuhörku.
SJÓM
I
Við ræddum við tvo
menn, sem sátu úti og
reyndu að nýta þær fáu
minútur sem sólin skein.
FYRIR BORÐ
AFTUR
Þorgeir Kr. Jónsson sáum viö
á bekk fyrir utan Hrafnistu.
Hann er Breiðfirðingur og er 78

ára gamall. Hann er búinn að
vera marga áratugi á sjónum og
verið hingað og þangað um
landið með hinum og þessum
formönnum.
Skolaðist fyrir borð.
Hann var kokkur á síðustu
skútu Guðmundar Bergsteins-
sonar frá Flatey. Voru þeir á
skaki.
„Eitt sinn var mikill stormur
og mikill sjór. Gekk sjór þá inn-
fyrir borðstokkinn og tók allt
lauslegt sem þar var að mér
meðtöldum. Var ég i sjónum
smástund, en var þá bjargað
um borð og varð ekki meint af.
Þetta er i eina skiptið, sem ég
hef lent i beinum lifsháska á
tundur-
Þorgeir Kr. Jónsson.
sjónum.
Umkringdur
duflum.
Oft hefur maður þó séð hann
svartan og lent i smáskærum
við náttúruöflin. Eitt sinn á
striðsárunum, var ég meö
Eiriki Kristóferssyni á Cðni. Við
vorum að sprengja upp tundur-
dufl, sem höfðu rekið viða.
Okkur til aðstoöar um borð
höfðum-við Breta. Hann var ein-
hver lifhræddasti maður, sem
ég hef fyrir .hitt um ævina.
Þegar við fundum duflin, urðum
við að skjóta á þau, svo að þau
spryngju. Þegar við skutum,
hljóp Bretinn alltaf hljóðandi I
burtu og faldi sig bak við stýris-
húsið og skalf eins og hrisla.
Okkur fannst hálf kynlegt að
senda okkur slikan mann til
leiðbeiningar.
Eitt sinn, er við sigldum
austur fyrir Hornafjörð, hvessti
ógurlega og töldum við ófært að
sigla áfram og snerum þvi við.
Þá tökum við eftir þvi, að 8 dufl
höfðu rekið að okkur og næstum
umkringt okkur, þannig að eina
leiðin var að sigla upp að landi,'
þar sem ekki var hægt að
sprengja upp duflin i þessum
A ATTÆRINGI FRA
EYJUM
Þórarinn Einarsson sat i and-
dyrinu, þegar okkur bar að, og
nýtti sólargeislana eins og hægt
var. Þórarinn er Skaftfellingur
og fæddur árið 1897.
Kann bezt viö Vik
í Mýrdal.
Hann er fæddur i Meðallandi i
Skaftafellssýslu en hefur róið
frá fjölmörgum stöðum með
hinum og þessum mönnum.

Þórarinn Einarsson situr i
andyrinu og nýtur góða veð-
ursins.
Lengst af var hann þó i Vest-
mannaeyjum. Einnig var hann
lengi i Vik i Mýrdal og þar kunni
hann bezt við sig af öllum stöð-
um. Til Vikur kom Þórarinn
fyrst árið 1930.
Strandaði á áttæringi.
„Arið sem Katla gaus, 1918,
var ég á áttæringi frá Vest-
mannaeyjum. Við vorum upp
við Brimsandanna i hávaðaroki.
Þá tók okkur niðri. Við sáum
ekki til lands fyrir þoku og svo
var myrkur lika að færast yfir.
Við gátum ekki losað bátinn og
sáum þvi fram á að þurfa að
láta fyrirberast i bátnum á
strandstaðnum um nóttina. Það
var hávaðarok eins og ég sagði
og svo gekk sjór lika yfir bátinn,
ekki i miklum mæli þó, svo sð
ekki var ástandið glæsilegt.
Okkur létti þvi mikið, þegar
mótorbáturinn Baldur birtist
allt i einu út úr þokunni. Tók
hann okkur i tog og losnuðum
við þá við grynningarnar og
hjálpaði hann okkur siðan til
Eyja.”
Skipti sér ekki af
þorskastríöinu.
Nú eru um það bil 20 ár siðan
Þórarinn hætti á sjónum og á
Hrafnistu er hann búinn að vara
i sex ár og lætur vel að veru
sinni þar.
Um þorskastriðið siðasta
sagði hann: „Ég hef nú litið
fylgzt með þvi, enda hefði hvort
eð er enginn spurt mig ráða og
þannig ástæðuiaust fyrir mig að
hafa áhyggjur . Ég held maður
hafi baslaö nóg um ævina, svo
að nú finnst mér timi til kominn,
að aðrir hafi áhyggjur lika”,
sagði Þórarinn og hló við.
Um unga fólkið sagði Þórar-
inn: „Ég kann i megin atriðum
vel við unga fólkið. Það eru til
góðir unglingar og slæmir ungl-
ingar, rétt eins og fyrr. Þó finnst
mér unglingarnir ekki vera
nógu kurteisir. Ég held lika, að
það sé að mörgu leyti erfiðara
að alast upp nú á dögum. T.d.
eru sýndar i sjónvarpinu glæpa-
myndir, styrjaldarmyndir og
ofbeldismyndir. Þar er fólki
kennt, hvernig á að brjótast inn
og fremja alls kyns glæpi, t.d. á
alltaf að nota hanzka. Á veik-
geðja unglinga getur þetta haft
slæm áhrif.
Mikil vinnuharka hjá
vandalausum.
Eins þurfa unglingarnir litið
að vinna og kunna það ekki af
þeim orsökum. 1 gamla daga,
aftur á móti var mikil vinnu-
harka. Þá var rekið á eftir
manni ef maður stoppaði smá
stund til að ná andanuip- Þrátt
fyrir mikla vinnu myrkranna á
milli hafði maður varla i sig og
á. Hjá vandalausum þýddi ekk-
ert að kvarta, þvi þá var maður
bara rekinn og þá fyrst byrjuðu
vandræðin”.
Þórarinn býst varla við þvi að
geta fylgzt með hátiðahöldunum
á Sjómannadaginn, nema ef út-
varpað verður frá athöfninni.
DAGU
sjógangi. Miklar grynningar
voru þarna við landið, en fyrir
einhverja guðs mildi sluppum
við frá strandi.
Haft sykursýki siðan
1942.
1942 var ég með slæmt útbrot
á höndunum og taldi mig hafa
einhver ofnæmi. Þá fór ég til
læknis, sem komst að þvi, að ég
hafði ofnæmi fyrir ýsu. Það
getur komið sér frekar illa fyrir
sjómann, en læknirinn sá lika,
að ég hafði sykursýki á háu
stigi. Þar sem ég hafði aldrei
sælkeri verið, fannst mér þetta
einkennilegt en sykursýkina hef
ég haft siðan og alltaf á háu
stigi”.
Skólagangan var 8
vikur i allt.
Um æskuna sagði Þorgeir:
„Ég er ekki allt of hrifinn af.
æskunni. Unga fólkið finnst mér
ruddalegt og óábyrgt oft á
tiðum, sérstaklega er það ó-
kurteist þegar það er margt
saman I hóp. Svo kann það alls
ekki að fara með peninga. En
hvar eiga krakkarnir lika að
læra að fara með peninga,
þegar fullorðna fólkið hefur
fyrir þeim fjáraustur I allar
áttir, t.d. fara sifelldar utan-
landsferðir fólks I taugarnar á
mér, fólk sem i flestum tilfellum
þekkir varla sitt eigið land.
Einnig er ég ógurlega
hræddur við, hvað margir
leiðast út i eiturlyf. Ekki virðist
aukin menntun hafa hjálpað
mikið. Þegar ég fermdist, lærði
ég I átta vikur hjá manni einum
upp I sveit. Hann hafði ekkert
kennarapróf og engar bækur til
að kenna með nema bibliuna.
Samt var hann eini kennarinn
sem ég hef haft og þessar átta
vikur eina skólagangan.
Þegar krónan var
króna.
Nú á dögum eru menn látnir
vera i skóla i tiu ár hið minnsta
og sumir eru i skóla i allt að 25
ár, og hver er árangurinn? Mér
finnst peningarnir nýtast verr
núna, þegar þessir sprenglærðu
menn ráða öllu, heldur en þegar
krónan var króna en ekki eitt-
hvert brotabtrot úr eyri.
Og svo meö þessa samninga
við Breta. Mér finnst þeir alls
ekki nógu góðir. Svona
samningum hefði verið hægt, að
minu áliti, að ná á einum degi og
það án þorskastriðs.”
Að lokum sagðist Þorgeir
vegna lasleika ekki geta ferðazt
mikið um og sagðist sakna
þess, að komast ekki á sjóinn
meira, en ekki sfður að komast
ekki i sveitina, en þar vann hann
mikið með sjómannstörfunum
og var eins konar „allt mulig
mand”, eins og Þorgeir orðaði
það. Þorgeir á ekki von á þvi, að
geta fylgzt með hátiðahöldum á
sjómannadaginn en segist
fylgjast með i hjarta sínu.
„Sjómannadi
frídagur, sem
en hefur aldi
baráttudagur
„Sjómannadagurinn hefur
aldrei verið hugsaöur, né rekinn
sem sérstakur baráttudagur
fyrir hagsmunamálum
sjómanna. Hann er einfaldlega
fridagur, sem sjómannastéttin
hefur helgaö sér, til þess að
gleöjast sameiginlega og með
öðrum landsmönnum”, sagði
Jón Sigurðsson, formaður
Sjómannasambandsins I rabbi
viö blaöiö.
,,En hvað heldur þú um við-
horf sjómanna til framtiðar-
ingana
Meðal margra, sem
voru að dytta að bátunum
sínum í Reykjavíkurhöfn
um daginn, var Hjörtur
Jónsson. Hann er frá
Akureyri eins og báturinn
hans, Rúna. Þetta er
fyrsta vertíðin hans fyrir
sunnan, en í vor var
þáturinn keyptur til
Reykjavíkur, að hálfu
leyti og fylgdi Hjörtur
með þar sem hann á bát-
inn til helminga.
7.1/2 tonn af
grásleppuhrognum.
Þeir hafa verið á grásleppu-
veiðum siðan i marz. Aflinn
hefur verið heldur tregur, þetta
um 2 1/2 tonn af grásleppu-
hrognum.
Aðspurður kvaðst Hjörtur
vera frekar bjartsýnn á ver-
tiðina, sem i hönd fer. Ef
sæmilegar gæftir verða, ætti
þetta að blessast.
Togaö upp í
kartöflugaröana.
Samriingana við Breta er
Hjörtur óánægður með og
heldur að fleStir sjómenn hljóti
að vera það. Það er ekkert að
semja um. Ofveiðin hefur verið
svo mikil.
„1 fyrra, þegar ég var fyrir
noröan, vorum við á handfærum
austur af Grimsey. Þar voru