Alþýðublaðið - 08.08.1976, Blaðsíða 4

10 FORTÍÐ/FRAMTÍD
Sunnudagur 8. ágúst 1976 SÍa&IA1
Þegar Hitler fór í mál við Alþýðu-
blaðið og Þórberg Þórðarson
Eitt sinn fór Adolf Hítler i mál
viö Alþýðublaðið. Astæðan var
sU, að i Alþyðublaðinu birtust
greinar eftir Þörberg Þórðars.
„Kvalaþorsti nazista” i greina-
flokki hans „Lesbók alþyðu”.
Auk þess h'elt Alþyðublaðið uppi
mikilli gagnrýni á nazistahreyf-
inguna hér á landi og hvarvetna
annarstaðar. Jafnaðarmenn
vöruðu eindregið við uppgangi
nazismans og voru harðastir
allra i þeim efnum mörgum
árum fyrir heimstyrjöldina
siðari. Þetta undarlega mál
hófst i janUar 1934, en þá var
Finnbogi HUtur Valdemarsson
ritstjóri Alþýðubla ðsins. Hér
verður greint frá þessu máli,
upphafi þess og endi.
Verður Alþýðublaðið
bannað á -fnorgun?
Þann 12. jandar 1934 birtist
forsiðufrétt i Alþýðublaðinu
undir fyrirsögninni „Verður
Alþýðublaðið bannað á
morgun? Þýzka aðalkonsUlatið
hefir krafist þess af rikisstjóm-
inni, að hUn hindri Utkomu þess.
Sendiherra Hitlers hræddur við
greinar Þórbergs Þórðar-
sonar.”
1 frétt blaðsins segir: „Þýzka
aðalkonsulatið i Reykjavik hefir
nýlega snUið sér til forsætisráð-
herra og krafizt þess, að ríkis-
stjbrnin gerði ráðstafanir til
þess að koma i veg fyrir að
framhald birtist af grein Þór-
bergs Þórðarsonar „Kvala-
þorsti Nazista”, sem birtist i
greinaflokki hans „Lesbók
alþýðu” í Alþýðublaðinu siðasta
laugardag.
Siðar segir: „Þar sem rikis-
stjórnin hér hefir nU neitað að
verða við þeirri kröfu konsUls-
ins að banna blaðið, mun kon-
stillinn að likindum i dag snUa
sér enn á ný til þýzka utanrikis-
ráðuneytisins i Berlin og fá
skipun þess um að krefjast opin-
berrar málshöfðunar á hendur
Alþýðublaðinu og Þórbergi
Þórðarsyni. Rikisstjórnin mun
fyrirskipa þá málshöfðun tafar-
laust, er krafa kemur fram um
hana. Er þá eftir að vita hvort
islenzkur dómari treystir sér til
að banna utkomu blaðsins.
Samkvæmt islenzkum lögum
mun það vera hægt.
Alþýðublaöið mun taka þessu
máli með mestu ró. Það mun
birta framhald af grein Þör-
bergs Þórðarsonar um „Kvala-
þorsta Nazista” á morgun, eins
og ekkert hafi i skorist. Það
mun koma Ut á morgun á venju-
legum tima, svo framarlega
sem stjórnarvöldin hafa þá ekki
séð sig neydd til að banna Ut-
komu þess eftir kröfu sendi-
herra Hitlers. Og það mun ef til
vill koma út þrátt fyrir það.
Krafizt málshöfðunar.
Hinn 16. janíiar 1934 segir á
forsíðu Alþýöublaðsins: „Þýzka
rikisstjórnin hefir krafist máls-
höfðunar gegn Alþýðublaðinu
fyrir meiðandi ummæli um
rikiskanzlarann Adolf Hitler og
þýzku stjómina — Forsætisráð-
herra hefur visað málinu til
dómsm álaráðuneytisins til
skjótra aðgerða.”
Siðan segir: „Ráðuneyti
forsætisráðherra, sem eins og
kunnugt er, fer jafnframt með
stjórn utanrikismála, barst i
gær bréf frá þýzka aðalkonsíil-
atinu i Reykjavik, þar sem það
krafðist þess i umboði þýzku
ríkisstj'ornarinnar og eftir
skipun frá henni, að islenzka
stjbrnin leti höfða opinbert mál
á hendur Alþýðublaðinu „fyrir
meiðandi ummæli um þýzka
rikiskanzlarann, Adolf Hitler,
og þýzku rikisstjórnina”.
Rétíarrannsðkn i máli Hiti-
ers | gegn 1HH|
hófst Uær
Msgaús Gaðmandsson sklpar ISg>
reglostjóra aS hindra útkomu Af«
pýðnbiaflslns með grein Þórbergs
Þórflarsonar!
tm
|jwh 3« t
itttttiiigl CT, háfir tfOWiK-
fyrirskipað
og makhM&iw
■tkibU&m Ág 'Porb&rzí
fyrir oreiðantfi um*
Adrii Hltksr nkitámz,*
ýzk'j ttjóxtíá» t gns»
> * blrt&s* í
ijalísu-A Utexví uigti ai Á v® ög
Kaida aö^; ftelsS
ifta Á við. * . '
fjngm maa hirða á íramkomu
Aagtirs. A’iífeirsswiaf íarmtiiiráð'
berra \ |*»s’u máti. AilJr víta,
að hana cr viðkvarmur fyrfr öfhi
ótkm er. En stójmn Magnót
ar GtiMmmésstmsr tít l&grtglu-
I i
ir VKIti t HOft
Dómur í lamtráðamáM**® I ^igiiei
gegn AIpýöublatHm*
var kveíllna UPP 1 <I»B
Pórbergur Þórðarson og rit-
stjóri Alþýðublaðsins voru
sýknaðir af ákærn réttvisiunar
Bardajar milli naz-.
ista 08 Kormmiolsta! 1 «”*
j LUatost lík I
Sk +ÍK& ri 711.
fíAuruAMSÁnor

’jjSSp éi>iigr>-‘
Uii n« l i
Mn* <*>*'*. ** *’i'a i
|ma •»"»». é*3 ** .
Tspnrák*áAVuitsw, »>«* «••*!<»> .
ttti»*« «6- þýrku J>.h*<k:n
riUtha
uB->vr« UJ*> «Jenmi*b»
v"igm víb »öw> «>
kmt* (^u 4 «»!>»» *w«
YtaAmr*«*•«»» ítkMfktnr. «<£*>«
1*0*« í*r *» »>»b
akærao*: Kirlttní >*ftrt*rs<si «t i
(wn» Wtlvtíi&mw 1 riííM þe«i
t,HáIoIts-ráösteloa“
I Metkvi
t Oíkld tfOftS *»<•
Hið óvenjulega málfráárinu 1934
er hér rakið í stórum dráttum
Þá segir: „Ummælin, sem
hans hágöfgi Adolf Hitler telur
svo „æru- og mannorðs-
spillandi” fyrir sig, að hann geti
ekki við þau unað munu vera
þau, að Þórbergur Þórðarson
talaði i grein sinni fyrra laugar-
dag um „sadistann i kanzlara-
stólnum þýzka”.
Álþýðublaðið átti i morgun
samtal við skrifstofustjóra
dómsmálaráðuneytisins, sem
staðfesti það, að krafan um
málshöfðun væri komin til ráðu-
neytisins frá forsætisráðherra,
sem hafði visað henni þangað
tafarlaust „til skjbtra að-
gerða”.
Mal Hitlers gegn
Alþýðublaðinu.
Hinn 24. janíiar 1934 segir
Alþyðublaðið: „Réttarrannsbkn
i máli Hitlers gegn Alþyðu-
blaðinu hófst i gær. Siðan segir,
að í bréfi dömsmálaráðuneytis-
ins til lögreglustjóra, þar sem
rannsókn og eftirfarandi máls-
höföun sé fyrirskipuð, segi, að
dómsmálaráöuneytið geri ráð
fyrirþvi, með tilvisun til tilskip-
unar 9. mai 1855, að lögreglu-
stjöri hindri Utkomu Alþýðu-
blaösins með framhaldi af grein
Þórbergs Þórðarsonar.
Þa segir: „Framkoma dóms-
málaráðherra i þessu máli mun
vera einsdæmi i siðuöum
löndum. Það er áreiðanlega
mjög fátitt, að erlend riki
krefjist málshöfðunar gegn
blaði i öðru landi fyrir meiðyrði.
Þó hefur Hitlersstjórnin gert
það nokkrum sinnum á siðasta
ári. Er óhætt að fullyrða, að i
flestum tilfellum hafa stjórnir i
þingræðislöndum, til dæmis á
Norðurlöndum og i Englandi,
visað slikum kröfum og kvört-
unum sendimanna Hitlers
algjörlega á bug og látið þá
herra skilja, að þær áliti sér
ekki fært að gera slikar tak-
markanir á málfrelsi ogprent-
frelsi til þess að þóknast þeim
mönnum, sem svivirt hafa allar
siðferöihugsiónir siöaðra þjóða
ogsagt sjaiu sig og þjóð sina Ur
lögum viö hinn menntaða heim.
Þessi og þvilik svör hafa Hitler
og sendimenn hans fengið hjá
siðuðum rikisstjórnum.
Islenzka rikisstjörnin hefur
hins vegar i þessu máli, eins og
oft áður, svnt það, að hUn liggur
hundflöt og auðmjUk fyrir
hverju Utlendu valdi sem gerist
til þess að teygja sig hingað til
lands. HUn metur meira að sýna
auðmýkt sina og undirlægjuhátt
við hvaða erlent vald eða er-
lendamenn sem er, en að
vernda rétt rikisborgara sinna
og sjálfstæði Islendinga Ut á við
og halda uppi aldagömlu frelsi
inn á við.”
Þá segir: „Réttarrannsókn i
þessu máli hófst i gær. Hefir
Ragnar Jónsson, fulltrUi lög-
reglustjóra, hana með höndum.
Voru Þórbergur Þórðarson og
ritstjóri Alþýðublaðsins kallaðir
fyrir rétt i gærkveldi, og einkum
spurðir um það, hvor þeirra
bæri iagalega ábyrgð á greinum
Þórbergs.
Ennfremur var Þörbergur
Þórðarson sérstaklega spurður
um það, hvaða heimildir hann
hefði fyrir skrifum sinum um
nazista. Nefndi hann þær og
kvaðst bæði mundu birta þær i
Alþýðublaðinu i lok greinar
sinnar og leggja þær fyrir rann-
sóknardó marann ’ ’.
Ópinbert mál höfðað.
Hinn 12. febrUar 1934 skýrir
Alþýðublaðið frá þvi, að opin-
bert mál hafi verið höfðað gegn
Þórbergi Þórðarsyni og rit-
stjbra Alþýðublaðsins fyrir
greinarnar „Kvalaþorsti
Nazista”. Blaðið er mjög harð-
orö i garð þáverandi dómsmála-
ráðherra, MagnUsar Guð-
mundssonar, fyrir hans þátt i
málinu.
Siðan segir blaðið: ,jSU grein
hegningarlaganna, sem Þór-
bergur Þörðarson og ritstjóri
Alþýðublaðsins eru kærðir fyrir
brot á, hljóðar svo: IX. Kap.
(Um landrað): 83. gr. (siðasta
mgr.) En meiði maður Utlendar
þjóðir, sem eru i vinfengi við
konung, með orðum, bendingum
eða mynduppdráttum, einkum á
bann hátt að lasta og smána þá,
sem rikjum ráða, i prentuðu
ritum, eða drótta að þeim rang-
látum og skammarlegum
athöliium, án þess að tilgreina
heimildarmann sinn, þá varðar
það fangelsi, eða þegar máls-
bætur eru, 20 til 200 rikisdala
sektum.
Rannsókn i þessu máli er nU
lokið. Hefið Ragnar Jónsson,
fulltrUi lögreglustjóra, haft
hana með höndum undanfarið
og yfirheyrt Þörberg Þórðarson
og ritstjóra þessa blaðs
nokkrum sinnum.
Að rannsókninni lokinni hefir
nU verið höfðað opinbert mál á
hendur Þórbergi Þórðarsyni og
ritstjóra Alþýðublaðsins, fyrir
brotá 83.gr. hegningarlaganna,
sem er prentuð hér að framan.
Enn hofir rannsóknardómar-
anum ekki virzt ástæða til að
banna Utkomu Alþýðublaðsins
með greinum Þórbergs, eins og
MagnUs Guðmundsson hefur þó
lagt fyrir hann, og munu grein-
arnar halda áfram að birtast
hér i blaðinu þrátt fyrir máls-
sóknina”.
Dómur i landráðamál-
inu.
Hinn 9. april 1934 birtir
Alþyðublaðið svo frétt undir
fyrirsögninni „Dómur i land-
ráðamálinu gegn Alþyðublaðinu
var kveðinn upp i dag. Þór-
bergur Þóðarson og ritstjóri
Alþýðublaðsins voru sýknaðir af
ákæru réttvisinnar”.
Frétt blaðsins er á þessa leið:
„Dbmur i landráðamálinu gegn
Þörbergi Þórðarsyni og rit-
stjbra Alþyðublaðsins var
kveðinn upp klukkan 1 1/2 i dag.
Þeir voru, eins og kunnugt er,
ákærðir fyrir landráð, eft'ir
kröfu frá utanrikisráðuneytinu
þýzka vegna greinar Þórbergs
Þórðarsonar um nazista, sem
birtist hér i blaðinu.
I forsendum dómsins segir
meðalannars: „Fyrir réttinum
hefur höfundur haldið þvi fram,
að með greinabálki þessum hafi
hann viljað fræða lesendur
blaðsins um stefnu og starfs-
hætti eins stjórnmálaflokks i
Þýzkalandi, nazistaflokksins.
Hann hefir neitað, að grein sin
hafi átt að beinast að hinni
þýzku þjóð eða stofnunum
þýzka rikisins, heldur hafi hann
með greininni aðeins viljað
deila á forystumenn nazista-
flokksins.
Við lesturgreinarinnar i sam-
hengi verður að telja að þessi
meining komi skýrt i ljós.
Fyrirsögnin segir strax til þess.
1 upphafi fullyrðir hann að
nazistaflokkurinn hafi i baráttu
sinni lagt megináherzlu á að
innræta löndum sinum „misk-
unnarlaust hatur” á nokkrum
stjómmálaandstæðingum
sinum.oggengur greinin öU Ut á
að íysa starfsemi og starfsað-
ferðum þessa stjórnmálaf 1.,
og meðlima hans gagnvart
þeim. Greinin er ádeila á
nazistaflokkinn, birt i blaði
flokks jafnaðarmanna hér á
landi, en jafnaðarmenn hefir
höfundur einmitt taUð verða
sérstaklega fyrir hinu „misk-
unnarlausa hatri” hins þýzka
þjóðer nis jaf naða rf lo kks.
Ekkert kemur fram i greininni,
sem gefi ástæðu til að ætla, að
greinarhöfundur sé óvinveittur
þýzku þjóðinni i heUd, né að
ásetningur hans hafi verið að
deila á hana sjálfa. Ádeilan
beinist öll að annarri og tak-
markaðri felagsheild, þ.e.
þyzka þjoðernis-jafnaðar-
mannaflokknum. Einstakar
setningar greinarinnar lesnar i
réttu samhengi verða heldur
ekki skýrðar á annan hátt. Og
þótt svo standi á, að þessi
stjórnmálaflokkur fari nU með
stjórn þýzka rikisins, verður að
telja það nægilega ljóst, að það
er stjómmálaflokkurinn, sem
ádeUan beinistað, en ekki þýzka
þjóðin eðatírepræsentivarl,stofn-
anir þýzka rikisins. Meiðandi
eða mbðgandi ummæli um
erlenda stjórnmálaflokka,
stefnu þeirra, starf eða forystu-
menn verður hins vegar ekki
talin móðgun við hina erlendu
þjóðeða á annan hátt refsiverð
samkvæmt islenzkum lögum.
Samkvæmt þessu ber að
sýkna ákærðan, Þörberg Þórð-
arson af ákæru réttvisinnar i
máli þessu.
Akærði Finnbogi RUtur
Valdemarsson er ritstjóri og
ábyrgðarmaður Alþýðublaðsins
og hefur viðurkennt, að umrædd
grein hafi verið birt þar með
vilja sinum og vitund. En þess
ber að gæta að greinin er rituð
umdir fullu nafni höfundar,
meðákærðs, Þórbergs Þórðar-
sonar, og verður þvi þegar af
þeirri ástæðu aö sykna ákærðan
Finnboga RUt af ákæru réttvis-
innar i málinu sámkvæmt til-
skipun 9. mai 1885, 3 gr.
Eftir þessi málsUrslit ber að
greiöa málskostnað af al-
mannafé, þar með talin máls-
varnarlaun til skipaðs tals-
manns ákærðu Stefáns Jóh.
Stefánssonar, sem þykja hæfi-
lega ákveðin kr. 60.00
Málið hefur verið rekið vitna-
laust.
Því dæmist rétt vera:
Ákærðir Þórbergur Þórðarson
og Finnbogi RUtur Valdemars-
son skulu syknir af ákæru rétt-
visinnar i máli þessu. Máls-
kostn. greiðist af almannafé,
þar með talin málsvarnarlaun
skipaðs talsmanns ákærðu
Stefáns Jóh. Stefánssonar sem
þykja hæfilega ákveðin 60 kr.”
Þessiurðu lok þessa sérkenni-
lega máls: þegar llitler fór i
mál við Alþýðublaðið. Timarnir
breytast og fáum dytti i hug að
réttvisin á Islandi höfðaði mál
gegn mönnum, sem nU rituðu
ádeilu á nazista og Adolf Hitler.
AG.