Alþýðublaðið - 03.04.1977, Blaðsíða 5

Sunnudagur 3. apríl 1977

VETTVANGUR 5
iðnrekenda um EFTA-aðild, auðlindaskatt og fleira:
nn er
yrir þjóðina
vextirnir hér á landi eru nei-
kvæðir, þótt þeir séu hinir hæstu
i Evrópu. Þeir halda ekki i við
verðbólguna, sem við erum ná-
lægt að vera heimsmeistarar i.
Auðlindaskattur
Þaðsem við höfum stungiðupp
á er þessi tillaga okkar um
breytta stjórnun efnahagsmál-
anna. Við þurfum að beita verð-
jöfnunarsjóðunum margfalt
meira til þess að jafna sveifl-
urnar i sjávarútveginum, sem
eru verðbólguhvatinn i þjóð-
félaginu. Það viðurkenna allir.
Siðan álit ég að við eigum að
taka upp auðiindaskatt, sem
framtiðarlausn i þessu máli.
Selja veiðileyfi til fiskiflotans.
Þá myndi sjávarútvegurinn
sitja við nákvæmlega sama
borð og nú, vegna þess aö geng-
ið myndi breytast fljótlega. En
tekjurnar af auðlindagjaldinu
legri hlutur er kannski sá, að við
borgum hæsta raforkuverð á
Norðurlöndum. Þegar þú berð
saman sambærilegar verk-
smiðjur, stærð og mnnafjölda
þá færðu þaö út að þú borgar
hæsta verðið.
— Hvað um aðstööugjöta og
þess háttar?
— Alverksmiðjan borgar þaö
ekki, en það veröum við að gera.
Aftur á móti borgar álverið
þetta svokallaöa magngjald af
framleiðslunni.
En það er ekki einri einasti
hlutur á lóðinni hjá þessu fyrir-
teki sem ekki er skatffrjáls.
Enda er það svo, að ef viö-
ræðunefnd um orkufrekan iðnað
nefndi það við erlenda aðila, að
þeir ættu að sitja við sama borö
og iönaðurinn hér, — og fisk-
iðnaðurinn raunar lika, enda
borgar hann 22% toll af sinum
vélum meðan við borgum eng-
an, — þá yrði ekki meira úr
þeim viðræðum. Þeim yrði bara
vísað kurteislega á dyr, hið
bráðasta.
— Er það álit iðnrekenda, að
aðlögunartimi okkar I EFTA
þurfi að framlengjast?
— Nú veit ég um pólitiskan
vilja til þess að gera þennan
umsamda tiu ára aðlögunar-
tima raunhæfan, og embættis-
mennirnir vilja lika vel, það veit
ég. En ég fæ ekki séð að þeir
geti veriö búnir að hreinsa þessi
mál og koma þeim i lag, fyrir 1.
janúar 1980. Þó að hver um sig
vilji þeir gera þetta. Hugsaðu
þér vaxtabreytinguna. Aö eiga
eftir að umbylta öllu vaxtakerfi
afurðalánakerfisins hjá Seðla-
bankanum.
Myndaðar litlar fríhafn-
ir
Og hugsaðu þér fjármagnsút-
vegun Seðlabankans endur-
kaupin og allt þetta kerfi. Svo
kemur söluskattskerfið og
virðisaukaskattskerfið. Það
stendur i skýrslu Þjóðhags-
stofnunar, að þótt virðisauka-
skattur verði ákveðinn nú á vor-
þingi, þá geti það ekki verið búið
fyrr en 1. janúar 1980. Þá erum
við ekki búnir að njóta þess einn
einasta dag þegar aðlöguninni
lýkur. Þessi mál hafa alltaf ver-
ið leyst með sérstakri löggjöf i
sambandi viö stóriðjuna. Það
hafa verið myndaðar eins og
litlar frihafnir i umhverfi þess-
ara stóru fyrirtækja.
Nei, ég get ekki séð að þessir
menn, þótt þeir leggist allir a,
og það hafa margir gert i mörg
ár, að þeir geti verið búnir að
þessu fyrir 1. janúar 1980. Þess-
vegna segi ég, að þessi aðlögun
er alls ekki fyrir iðnaðinn, hún
er fyrir stjórnvöldin. Til þess að
þau geti breytt hér umhverfinu
og aðstæöunum sem menn
starfa i, þannig að þau séu búin
að ijúka þvi áður en þetta skell-
ur á.
Sko, aðlögun fyrir iðnaðinn er
bara kjaftæði, þetta er aðlögun
fyrir þjóðina. Við erum jú ekki
að þessu fyrir einhverja ein-
staklinga, við erum að þessu
fyrir þjóðfélagiö i heild. Við er-
um að reyna aö bæta lifskjörin á
Islandi með þvi aö fara i fri-
verzlun. Og ef það sést að okkur
tekst ekki að ganga þannig frá
málum að við högnumst á þvi
sem þjóð, þá verðum viö náttúr-
lega að taka málin upp. Það er
ekkert verið að gera þaö fyrir
iðnaðinn eða einn eða neinn, það
er verið að gera það fyrir þjóð-
félagiö.
Skildu ekki hvað þeir
gengust undir
Það var algerlega rétt að
ganga i EFTA og gera samning
við Efnahagsbandalagiö, það er
min skoðun. En það hefur ekki
verið rétt að þessu staðið. Mér
finnst bara eins og þessir menn,
sem samþykktu inngönguna,
hafi hreinlega ekki skilið hvaö
þeir voru að gera, hvað þeir
voru að gangast undir.
kjaftæði
Hugsaðu þér það, aö um ára-
mótin 1974-1975 skrifar rlkis-
stjórnin okkur bréf þar sem hún
segir, að það sé grundvallar-
atriði i stefnuskrá núverandi
rikisstjórnar, að leiörétta þau
atriöi sem þegar skekki réttan
grunn gengisins. Það er vissu-
lega búið að gera dálitið. Þaö er
búið að fella niður hluta af þess-
um tollum og söluskatti, smátt
og smátt, en við sitjum áfram
með söluskatt til ársins 1980 og
tolla, sérstaklega af öllum okk-
ar byggingum. Hús sem þú
byggir endist vonandi i 30-40 ár
og það verður allan timann
miklu dýrara heldur en keppi-
nautarins.
Um daginn var breytt vöxtum
á örlitlum hluta af viðbótarlán-
um til sjávarútvegsins. Það var
iáttina til vaxtajöfnunar, örlitið
skref, en ef þú lest yfir ræöu Jó-
hannesar Nordal seðlabanka-
stjóra á Seðlabankafundi i
fyrra, þá segir hann þar, að
þessu þurfi að breyta. Þaö þurfi
að breyta vöxtunum og afurða-
lánakerfinu. Þetta vill þessi
maður sem ræður svo miklu I is-
lenzku fjármálakerfi. Hann hef-
ur ekki getaö breytt neinu síðan
hann sagði þessi orö fyrir einu
ári. Þrátt fyrir góöan vilja.
Þannig að þetta virðist taka svo
gifurlega langan tima.
— Hvað er til ráða?
— Ég held aö vandamáliö sé
það, að það vantar hreinlega
meiri peninga, meiri sparnaö
einstaklinga til aö fá fé inn i
kerfið. En hver getur ætlazt til
þess að þeir leggi fyrir þegar
væri hægt að nota til aö fella
niður alla tolla, þvi tollar eru
ekkert annað en skattur á út-
flutningsatvinnuvegunum, gerir
þeirra kostnað hærri og þá þarf
að skrá gengið á móti. Þaö væri
hægt að fella niður alla tolla, og
þá væri kannski hægt að hugsa
sér að nota hluta af þessu til að
verötryggja sparifé og þá er
ekki vafi á að það myndi
streyma fé inn i bankana.
— Þegar þú talar um auðlind-
ir, áttu þá við sjáinn einan eða
landiö lika.
— Fyrst og fremst sjóinn,
sem þjóðin ber sjálf kostnaö af,
rannsóknum á honum og vernd
miðanna, vitum, höfnum og
þess háttar. En ég er sannfærður
um aö þetta er eitt mesta hags-
munamál sem til er fyrir
sjávarútveginn. Það er varla
nokkur hlutur sem hægt væri aö
gera honum betra en þetta.
— En hefurðu heyrt hljóðið i
forystumönnum útvegsmanna?
— Það er mjög mismunandi.
Sumir eru sammála þessu og
skilja það, aðrir aftur á móti eru
þessu ekki sammála. Þetta er
náttúrulega ákaflega framandi
hugmynd og hún hefur verið
af flutt mjög. Verið sagt að það
ætti aö leggja skatt á sjávarút-
veginn og gefa iðnaöinum pen-
inga. Þetta er alrangt og alröng
hugsun.
Gallinn við núverandi kerfi er
þaö, að það munu halda áfram
að streyma menn I sjávarútveg-
inn i veiðarnar I takmarkaða
auðlind, þangað til það er litið
upp úr þvi að hafa. Þaö þarf
ekki mikinn speking til að sjá,
að ef þú mátt veiða 300 þúsund
tonn og þú hefur 1000 skip I það,
þá eru það 300 tonn á skip að
meðaltali. En ef þú hefur 500
skip, þá eru það 600 tonn. Þú
getur nátturlega þurft að fara
niður i einhverja ákveðna stærð
til að anna miðunum, en það
sem er framyfir er þeim sem
eru i sjávarútvegi til bölvunar.
Það verður minna á hverja ein-
ingu, minna á hvern sjómann,
minna aflamagn, minna fyrir
þjóðina. Já, þvi segi ég það, að
þetta er eitt mesta hagsmuna-
mál fyrir sjávarútveginn sem
ég get hugsað mér.
Eigum ekki aö eiga neitt i
stóriðjufyrirtækjum
— Þá hugsarðu þér þennan
auðlindaskatt fyrir islenzkan
sjávarútveg eingöngu, er þaö
ekki? Eða viltu að útlendingum
séu seld siik veiöileyfi?
— Nei, mér finnst álika ógeð-
felt að leigja útlendingum
fiskimiðin og að hugsa sér að út-
lendingar eigi orkuver hérna.
Mér fínnst það algjörlega
óhugsandi. Mér finnst aftur á
móti lika vitleysa að við séum
að eiga i þessum stóriðjufyrir-
tækjum. Við eigum ekki að eiga
neitt i þeim. Við höfum nóg ann-
að við peningana að gera, — eig-
um bara að selja þeim orku og
græða á þvi, en ekki vera að
kássast i rekstri sem við höfum
ekki vit á.
Fengjum framlengingu
strax
— Ef við snúum okkur að
EFTA aftur, heldurðu að hægt
yrðiað fá framlengingu á aölög-
unartimanum hjá hinum
aðildarþjóðunum?
— Ég er alveg sannfærður
um, að það væri ekkert mál að
fá framlengingu. Ef útlend-
ingarnir sæu hvernig tollamál-
um okkar er háttaö, ef þeir sæu
að það er ekki fyrr en 1980 að
húsin okkar eru komin i sama
verð, ef þeir fengju að sjá að við
borgum söluskatt af orku en
fiskiönaðurinn sem gengið er
skráð eftir borgaði hann ekki, ef
þeim væri sýnt fram á að við
borgum hærri vexti, að við höf-
um ekki sama lánsfé, — allt það
sem skýrsla þjóðhagsstofnunar
staðfestir. Ef þeim væri sýr.t
þetta, þá myndu þeir fram-
lengja timann um leið. En þeir
myndu segja um leið: Það er
ekki vegna iðnaðarins, — þaö er
vegna islenzks þjóöfélags, til
þess að lifskjörin geti farið að
batna á Islandi og til þess að
stjórnvöldin geti komið sinum
málum I lag. Ég er sannfærður
um að það væri borðleggjandi
að fá þessa framlengingu.
— A ársþinginu hafði Hall-
grimur Björnsson I Nóa orö á
þvi i fyrirspurn til Jóns Sigurðs-
sonar, hvort ekki hefði verið
unnt að taka upp þessa breyt-
ingu gagnvart iðnaði án þess að
EFTA-aöild væri forsenda.
Heldur þú að sllkt heföi veriö
gert?
— Við erum búnir að fá þess-
ar breytingar, sem þó hafa ver-
ið geröar með þvi að veifa
EFTA-svipunni yfir höfði
stjórnvalda. Annars væri ekkert
búið aö gera hérna.
Samkeppni er holl — en
veröur að vera sanngjörn
Ég er líka sannfæröur um að
samkeppni er holl. En hún verð-
ur aö vera sanngjörn. En hún er
ósanngjörn hérna. Við fáum
ekki sömu möguleika og er-
lendu keppinautarnir og þá get-
um við ekki keppt við þá nema
með þvi að greiða lægri laun. Ef
við aftur á móti stöndum jafn-
fætis þeim, þá munu launin og
lifskjörin fara batnandi. En
þessi þrjóska að vilja ekki
framlengja þessu og vilja ekki
ganga frá þessum málum, þýöir
aö launin hér á tslandi verða
lægri og lifskjörin lakari. Annað
hvort verður að borga lægri
laun eöa loka verksmiðjunum.
Og við hvað á þá fjórði hluti
landsmanna að lifa?

—hm