Alþýðublaðið - 28.10.1977, Qupperneq 7

6
Föstudagur 28. október 1977
7
MaSu Föstudagur 28. október 1977
Glistrup er einmitt gott dæmi
um hvernig þróun þessara varö-
hunda kerfisins getur oröiö. Hann
vill breyta útvarpslögunum.
Kenna „rétta sögu” sem hann
kallar. Þaö er hægri saga og
meiri kristindómur. KrMur um
þetta eru farnar aö heyrast hérna
lika.EnGlistrup villmeira. Hann
vill til dæmis leggja niöur öll
sendiráö Dana erlendis til aö
greiöa viöskiptahallann viö Ut-
lönd. Ástæöan er sú aö utanrikis-
þjónustan ber sig ekki fjárhags-
lega.
Fótboltaheilar borgar-
stjórnarihalds...
I þessu á Glistrup reyndar
skoöanabræöur hér á tslandi, þar
sem eru fótboltaheilar borgar-
stjórnarihalds og þingmanna.
Þeir hafa leikiö þennan sama leik
meö Kjarvalsstaöi. Húsiö á aö
bera sig! Og þaö áttu aö vera
pólitiskiraöilar sem veldu mynd-
imar á sýningar. Þessir stjórn-
málamenn treystu ekki myndlist-
armönnum til að ákveöa fram-
kvæmd myndlistarmála, þótt þaö
segi sig sjálftaö myndlistarmenn
beri meira skynbragö á slika hluti
en aörir. Svo kalla þessir menn
sig lýöræöissinna. En það er svo
sem búiö að fdla gengiö á hug-
takinú lýöræöissinni fyrir löngu
hér á Islandi.
— Er einhvers aö leita i skandi-
naviskri menningu, fyrir islenzka
iistamenn tii dæmis? Myndu ekki
engilsaxnesku áhrifin happa-,
drýgri, — þau eru alþjóðlegri.
— Kjaftæöi.íslendingareiga aö'
einbeita sér meira aö Noröur-
löndum en þeir hafa gert. Miklu
meira. Það er hinsvegar hægara
sagt en gert, þvi þaö er búiö aö
hneppa menn i slika átthaga-
fjötra hér heima aö þaö er engu
lagi likt.
Að flýja menn-
inguna til Kanari
Aöur gátu menn fariö til
Noröurlanda og Ameriku,
fengið nægan gjaldeyri og kynnt
sér þaö sem var aö gerast i
þessum löndum. Nú er ekki hægt
aö fara neitt nema til Kanari eöa
Majorka. Hvað fær maður út úr
svoleiöis feröum? Ekkert. Fólk
flýr beinlinis menninguna meö
þessum Kanariferöum.
Þaö er varla hægt aö ætlast til
að ungur rithöfundur til dæmis fái
mikiö út Ur þvi aö fara til Kaup-
mannahafanr meö 1700 danskar
krónur i vasanum. Hann hefur
varla efni á aö búa á hóteli I viku
og þaðan af siöur aö fara á
Konunglega eöa skoöa nútima-
listasöfn. Þaöer liöin tiö aö slikir
menn gátu dvalizt ytra, hitt menn
og kynnzt þeim straumum sem
þarna fara um. Ef menn vilja
hafa menningarlegt samband viö
Noröurlöndin, veröur aö breyta
þessu, — og þaö er nauösynlegt.
Engilsaxnesku áhrifin hafa
veriö alltof mikil hér á landi til
þessa, þótt þau séu að visu minni
en í Sviþjóö.
Þaö er eðlilegt aö menn vilji
heldur vinna meö heima á
Islandi, ef þeim gefst ekki kostur
á aö kynnast þvi sem er aö gerast
erlendis betur en raun ber vitni.
Rikisstofnanir gefa
mesta möguleika
Þaö er reyndar athyglisvert, aö
þeir listamenn sem hafa átt þess
kost aö vinna viö rikisstofnan-
imar hér heima, eru þeir sem
mesta möguleika hafa á aö gera
eitthvaö. Sjáöu leikhúsin. Þaö er
alveg stórkostlegt, aö þaö skuli
vera hægt aö frumsýna á einu
leikári sex ný leikrit. Menn eins
og Birgir Sigurösson, Vésteinn
Lúðviksson og Kjartan Ragn-
arsson.
Sumum finnst kannski aö
Kjartan Ragnarsson sé of fyndinn
á kostnaö kerfisins, en þaö er nú
svo, aö þaö veröur aö hræra I
Breiðholt 13, — Maður á aöbera saman hiutina, ekki prédika
hafragrautnum ef hann á ekki aö félagsumræöu, hefur hún komiö
brenna viö. að gagni.
Hvar eru nú
Svarthöfðarnir?
Lýöræöissinnarnireru auövitaö
hundfúlir. En af hverju gera þeir
ekkert? Hvar eru nú allir Svart-
höföarnir í dramatikinni? Þeir
tala um norrænt menningar-
prump, þótt Norræna húsiö sé
eina menningarstofnunin á
landinu sem rekin er meö sóma.
Svo skrifa þessir andskotar
kjaftagreinar í blöö fyrir fólk, —
og fólkiö trúir þvi aö þetta sé
alveg stórfróölegt sem frá þeim
kemur.
Hugsaöu þér til dæmis hug-
rekkiö sem þarf til aö gefa út
ljóöabók á Islandi. Til þess þarf
Hlutirnir verða að
vera i samhengi
Póiitisk myndlist veður uppi
um allar jaröir, en mér hefur
fundizt hún alltof einhæf. Ég hef
persónulega meiri trú á aö gera
myndir sem bera saman atriöi,
heldur en aö predika. Held aö þaö
sé nauðsynlegt aö myndin geri
grein fyrir þvi sem ég vildi sagt
hafa, en um leiö veröur maöur aö
gæta þess aö draga ekki úr henni
tennurnar, myndin veröur aö fá
aö tala sinu eigin máli. Hlutirnir
veröa aö vera i samhengi, annaö
veldur ringulreiö. Allir hlutir
vinna saman og þaö veröur aö
sýna fram á þaö. Ef til dæmis

/
J

' v
Wm.
::
’i \
wm & ‘
4 *
Þaö er búiö aö fella gengiö á hugtakinu lýöræöissinni fyrir löngu hér á
islandi... Tryggvi þurfti aö rifa vegg úr Galleri SOM til að koma öllum
myndunuin fyrir.
hugrakka menn og sjálfstæöar
persónur. Enda týnast þær fljótt I
hroöanum. Veröa svo orönar efni
i þjóölegar kvöldvökur I út-
varpinu eftir 20 ár. Þetta ér stór-
furðulegt, þegar á þaö er fitiö að
við eigum svo mörg úrvals ljóð-
skáld.
— En skyldi nú ekki vera hægt
aö breyta þessu öllu meö aöstoö
listamannanna. Þú málar póli-
tiskt, ekki satt?
— 011 myndlist er i eöli sinu
þjóöfélagsleg. En þú breytir ekki
þjóöfélaginu meö myndlist, þótt
húnsé i þjóöfélagslegu samhengi.
Ef hins vegar myndlistin getur
rutt brautina fyrir lifandi þjóö-
krökkum liöur illa á Hallæris-
planinu á kvöldin, þá er þaö
vegna þess aö einhver hópur 1
þjóðfélaginu vill ekki hlusta á þá.
Ef borgaryfirvöldin og foreldrar
hunza stóran hóp unglinga nógu
lengi, getur þaö oröiö til þess að
unglingarnir fari aö kaupa sér
fulllanga hnifa.
A þetta þarf maöur aö benda.
En þaö er ekki hægt aö frelsa
heiminn meö því aö halda á
pensli. Hins vegar getur mynd-
listin aukiö hugmyndaflug fólks,
og gert þaö móttækilegra fyrir
ýmiss konar þjóöfeálgslegri
umræöu. Þaö er ekki nóg aö
Svarthöföarnir einir fjalli um
þessi mál. —hm
— Ég er búinn aðveral6 ár i Danmörku. Kom
þangað 10. nóvember 1961 i þoku og vissi ekkert
hvar ég var staddur. En það rofaði til og ég kunni
vel við mig. Er búinn að hafa margar vinnustofur
vitt og breitt um borgina og er nú i um 100 metra
fjarlægð frá Ráðhústorginu. Lit niður á Politiken og
upp á Ráðhúsklukkuna.
Tryggvi Ólafsson hefur orðið. Norðfirskur
kúnstner i kóngsins Kaupin, sem hleypti heima-
draganum eftir einn vetur á kvöldnámskeiðum hjá
Sigurði Sigurðssyni i Myndlistarskólanum, einn
vetur i dagdeildum hjá öðrum kennurum, sjó-
mennsku á togurum og bátum og aðra púlvinnu og
fór til Hafnar að verða listmálari. Er nú kominn
heim með sýningu i Galleri SÚM i fimmta skipti,
svo landsmenn megi sjá þróunina.
Landsmenn hraði sér! Sýningunni lýkur sunnu-
dagskvöldið 30. október kl. 22.
sem slikur i Danmörku en hér
heima?
— Ég get ekki annað sagt en að
það sé afskaplega gott að vera i
Danmörku. Mér og fjölskyldunni
hefur liöiö sérlega vel þar.
— Ég lærði mikið hjá Sigurði
Sigurðssyni. Hann kenndi manni
að byggja upp myndir, kom-
pónera. Aður hafði ég dútlað við
þetta heima á Norðfirði, strák-
pjakkur, en hjá Sigurði fékk ég
þekkingu sem fleytti mér inn á
akademiuna i Kaupmannahöfn.
En fyrr má nú læra í Höfn en aö
setjast þar að. Er Tryggvi að
reyna að verða danskur listamað-
ur eða er bara betra að starfa
Að visu er ég orðinn matvinnung-
ur núna, — farinn að þéna svipaö
og konan...
íslenzkir listamenn vel
menntaðir
Þvi hefur oft verið baunað á
mig, að ég sé aö reyna aö veröa
danskur málari. Það er alrangt.
Ég er og verö útlendingur I Kaup-
mannahöfn. Hins vegar er aö-
stööumunur mikill og betra aö
vera listamaöur I Danmörku en
hér heima. Hugsa að listmálar-
ar til dæmis vinni minna meö list-
sköpun sinni þar en hér heima.
Tugir þeirra eru meö 10 þúsund
danskar krónur í fastan styrk á
ári sem lágmark, auk svo þess
fjölda sem er á föstum og rifleg-
um rikislaunum.
Hér heima eru listamannalaun
húmbúkk, enda flestir listamenn
kennarar, bókaveröir eöa hafa i
sig með þýðingum. Þaö er i raun-
inni stórkostlegt hvað slikir menn
afkasta hér þrátt fyrir allt, enda
islenzkir listamenn upp til hópa
mjög vel menntaðir.
Þetta brauðstritsvandamál
hefur raunar lika viðfeðmari
vanda i för með sér. Listamenn
verða svo fastir I Reykjavik og
næsta nágrenni hennar. Ef þeir
eru úti á landi er hætt við að þeir
lokist frá erlendum straumum,
straumum sem nauðsynlegt er að
þeir fylgist með, ef þeir eiga ekki
að daga uppi. Enda er eini
markaðurinn fyrir þeirra vöru á
höfuðborgarsvæðinu.
Vann við allan fjandann
i periódum....
Annars hef ég verið svo heppinn
þarna úti að konan min hefur ver-
ið sérlega skilningsrík á þörf
mina fyrir að mála. Hefur nánast
unnið fyrir mér hjá Danska
kennarasambandinu I 10 ár. Hún
heitir Gerður Sigurðardóttir og er
frá Reykjavik. Að visu er ég orð-
inn matvinnungur núna, — er far-
inn að þéna svipað og konan.
Hins vegar hef ég ekki starfað
við málaralistina eingöngu nema
frá þvi ’69. Vann áður við allan
fjandann i periódum milli þess
sem ég málaði. A þvi var hins
vegar sá galli aö það tók mann
tvo mánuði að komast i gang við
málninguna aftur, eftir að hafa
unnið púlvinnu i kannski hálft ár.
Ég hafði nefnilega þann hátt á aö
ég vann frekar grófa vinnu i akk-
orði, vinnu sem gaf af sér i aðra
hönd. Eins var ég i verksmiðjum,
á lagerum og hjá ríkisjárnbraut-
unum. Og aðstoðaði aðra lista-
menn.
Annars er það ekki nafli heims-
ins að vera listmálari. Þetta er
eins og hvert annað handverk.
Arangurinn fer eftir þvi sem
maður ætlar sér eða getur, litið
öðru visi en að vera smiður eða
múrari. Maður verður bara að fá
þekkingu á starfinu fyrst og svo
leiðir framtiðin það i ljós hvort
maður hefur talentu til aö verða
góður fagmaöur.
Þaö er ekki nafli heimsins aö vera
listmálari. Þetta er eins og hvert
annað handverk...
Fór i klippmyndir vegna
birtuskorts
Ég vinn þetta eins og hvert ann-
að starf. Fer á morgnana á vinnu-
stofuna og vinn þar minn vinnu-
dag. Vinnustofan er fyrrverandi
prentsmiðja, gluggar á þakinu og
ágætis birta. Veðurfarið siðustu
tvo vetur hefur að visu verið
vandamál, þungbúið og rign-
ingarlegt, þannig að birta hefur
ekki verið næg, enda fór ég út I
klippmyndirnar vegna slikra
vandræða. Það er ómögulegt að
mála i rökkri, maður verður að
geta skoðað pródúktið i dags-
birtu.
Svo er húsinu llka þannig hátt-
að að þaö getur orðið sjóöheitt á
sumrum en iskalt á vetrum. Þaö
gera gluggarnir i loftinu, þeir eru
ekki nægilega vel einangraöir, og
tjöruborinn þakpappinn. En þaö
gerir litiö til meö kuldann, ég er
orðinn vanur aö mála i kulda.
En stendur svo listamaöurinn
einn og laus við félagsskap við
trönur sinar á fjórðu hæö f Kaup-
mannahöfn i átta tima á dag?
— Þaö er óþarfi aö láta sér leiö-
ast. Ég hef alltaf opiö útvarpiö og
dagskrár 1 i danska og sænska út-
varpinu eru þannig aö ég hlusta
alltaf á þær til skiptis. Nú, og ef
ég verö leiöur á þeim.er um 6 til 8
aörar dagskrár aö velja. En yfir-
leitt er þaö dagskrá 1 i ööru
hvoru. Klassisk músik, þjóöfé-
lagsumræöur alls konar, bók-
menntaþættir. Kúltúrisk dagskrá
sem ég hef afskaplega gaman aö.
Vitrænt hlutleysi
Hér heima eru til dæmis um-
ræöuþættir i útvarpinu kynlaus
fyrirbæri, þar semfulltrúum allra
skoöana erhrúgaö saman og látn-
ir ræða um málefni i klukkutima
og varla þaö. tJr svona kjarftæöi
fæst aldrei niöurstaða. Þeir sem
hlusta á, eru engu nær þegar
þættinum likur. Einmitt eins og
Glistrup og Miðdemókratar vilja
hafa það i Danmörku.
I Danmörku og Sviþjóö er gætt
fyllsta hlutleysis I öllum málum,
en þaö er gert á vitrænni hátt
heldur en hér. Skoðanahópar fá
einfaldlega sina þætti og koma
sjónarmiðum sinum á framfæri.
Hægri, vinstri, Ultrahópar úr báö-
um áttum, sentristar. Þeir fá
ótruflaö aö reifa sinar skoöanir.
Þar fyrir utan eru svo sérstakir
þættir, þar sem almenningur fær
tækifæri til að kritisera meðferð
útvarpsins á skoöunum þessara
hópa, — simleiðis viö yfirmenn
stofnunarinnar.
Hér er allt svo óskaplega þjóð-
legt sem fram fer I útvarpi og
sjónvarpi. Og MA-kvartettinn á
milliliöa, ef þaö eru þá ekki aug-
lýsingar sem ota aö fólki algjör-
lega sjálfsögöum hlutum.
Hér heima eru listamannalaun
húmbúkk enda flestir listamenn
kennarar, bókaverðir eða hafa I
sig með þýðingum.
Bara sjokk fyrir þá...
Svo hittir maöur fullt af þjóöfé-
lagsfræöingum og alls konar
fræöingum sem eru viö nám úti
og ætla aö beita sér fyrir breyt-
ingu heima, þegar þangað kemur.
En hvar eru þeir svo allir? Þeir
bara þegja. Ég veit ekki hvort
þetta fólk er keypt eða selt, en
annaö hvort er þaö.
Sumir íslendingar sem koma út
halda aö Danir séu aö frelsa
heiminn, þegar þeir heyra út-
varpið. En það er ekki
rétt., Þetta er bara sjokk
fyrir Islendinginn sem hef
ur alizt upp við steingelda rikis-
fjölmiðla sem pólitiskir varö-
hundar hafa drepið i dróma.
Lognmolla útvarpsins hefur i
raungertfólk aö skoöanaþrælum,
þvi aö engin skoöun er I viöara
samhengi sama og afturhalds-
semi.
Hér er allt svo óskaplega þjóðlegt
sem fram fer I útvarpi og sjón-
varpi. Og MA-kvartettinn á milli
liða...
steingelt ríkisútvarp og muninn á ad vera listamaður í Danmörku eða á Islandi