Alþýðublaðið - 08.03.1978, Qupperneq 6

6
Miðvikudagur 8. marz 1978
SSST
Helga Hannesdóttir læknir:
Þegar
dauðinn
nálgast
— viðbrögð
okkar við
alvarlegum
veikindum
og dauða
v_ __________J
Tilfinningaleg vandamál alvar-
lega veikra og þá sérstaklega
deyjandi sjúklinga ber ekki oft á
góma og eru ýmsar orsakir fyrir
þvi. Við eigum það öll sameigin-
legt að eiga erfitt meö að gera
okkur grein fyrir dauða okkar
sjálfra og jafnvel þvi að við séum
dauðleg. Alitið er að það stafi
meðal annars af þvi að undir-
meðvitund okkar býr ekki yfir
þessari skynjun. Við skiljum og
skynjum hins vegar dauða ann-
arra. Ef viö hugsum um okkur
sjálf imyndum við okkur gjarnan
aö ef við deyjum munum við
deyja skyndilega vegna slysfara
eða jafnvel að einhver muni
myrða okkur.
Fram að niu til tiu ára aldri
skynja börn alvarleg veikindi og
dauða öðruvisi en fullorðnir. A
þeim aldri lita þau á dauðann sem
timabundið ástand. Eldri börn
hafa svipaða skynjun og fullorðn-
ir.
A undanförnum árum hafa
ýmsar breytingar átt sér stað i
þjóðfélagi okkar sem stuölað hafa
að þvi að fólk á auðveldara með
að afneita dauðanum og alvar-
lega veikum ættingjum sinum.
Flestir i okkar þjóðfélagi deyja
nú i sjúkrahúsum, en áður fyrr
dóu sjúklingar i heimahúsum,
umkringdir ættingjum og vinum,
en nú hjúkrunarliði, læknum og
sjúkraliðum. Þegar dauðvona
sjúklingur er tengdur við hjarta-
linurit og öndunarhjálpartæki,
hættir okkur oft til að afneita að
hann sé deyjandi eða alvarlega
veikur. öll óttumst viö dauðann
og þvi er það liklegast að við höf-
um flutt hann frá heimilunum og
inn i sjúkrahúsin.
En hvaða áhrif hafa alvarleg
veikindi og dauöi á þig? Hvaða á-
hrif hefur það á sjúkling að vera
með dauðvona sjúkdóm? Viðtæk-
ar rannsóknir hafa verið geröar
undanfarin ár til þess að komast
betur að þessu og hefur banda-
riski geðlæknirinn dr. Elisabeth
Kúbler Ross náð hvað mestri
frægð með rannsóknum sinum og
skrifum um alvarlega veika og
deyjandi sjúklinga. Dr. Ross hef-
I grein þeirri sem hér fer
á eftir er fjallað um dauð-
ann með hliðsjón af þeim
andlegu vandamálum sem
upp koma þegar fólk
stendur sjálft frammi fyr-
ir þvi að eiga stutt eftir ó-
lifað.
Höfundur greinarinnar
er Helga Hannesdóttir
læknir, en hún var við sér-
nám í almennum geðlækn-
ingum og barnageðlækn-
ingum við háskólasjúkra-
húsið í Rochester í New
York ríki í Bandaríkjun-
um.
Myrkur og kyrrö auka gjarnan á varnarleysi þess veiklaoa
Viö eigum erfitt meö aö gera okkur grein fyrir dauöa okkar sjálfra
en skiljum og skynjum hins vegar betur dauöa annarra.
ur talað við mörg hundruð sjúkl-
inga siöastliöin 9 ár og komist að
raun um að þeir hafa mjög sterk-
ar tilfinningalegar þarfir til að
tala um veikindi sin og yfirvof-
andi dauöa. Einnig að nær allir
alvarlega veikir einstaklingar
vita að þeir eru deyjandi, hvort
sem þeim hefur verið sagt það
eða ekki. Þetta gildir vanalega
einnig um börn. Sjúklingar með
ólæknandi krabbamein vita i um
90% tilfella hvaða sjúkdóm þeir
eru með enda þótt þeim hafi aldr-
ei verið sagt það.
Dr. Kúbler Ross komst að
þeirri niðurstööu, að dauðvona
sjúklingar gangi i gegnum fjögur
stig frá þvi að þeir veikjast alvar-
lega og fram að þvi að þeir deyja,
jafnvel þó timinn sé mjög naum-
ur. Þessi sömu viðbrögð munu
einnig eiga sér stað við allar
meiri háttar breytingar i lifi okk-
ar.
Hvernig komumst við
að sannleikanum?
Viö komumst fljótt að raun um
hvenær við erum alvarlega veik.
Ættingjarnir koma sjaldan i
heimsókn, þeir tala minna þegar
þeir koma, þeir vita ekki hvað
þeir eiga að segja, þeir verða
vandræðalegir, sumir brosa en
aðrir tala um eitthvað óviðkom-
andi veikindum okkar. Ef við er-
um i sjúkrahúsi hættir læknum og
hjúkrunarliði til að fjarlægjast
okkur.
Skelfing og afneitun
Þegar okkur er tjáð að við séum
haldin alvarlegum sjúkdómi
veröa fyrstu viðbrögð okkar jafn-
an skelfing og afneitun. Þetta má
kalla fyrstastig, en það einkennist
af þvi að við trúum ekki að þetta
geti komiö fyrir okkur sjálf. Okk-
ur hættir til að fara frá einum
lækni til annars og af einu sjúkra-
húsinu i annað. En þrátt fyrir af-
neitunina skiljum við I raun og
veru stöðu okkar, en okkur finnst
jafnframt að við getum ekki rætt
hana við nokkurn. Alvarlega
veikir sjúklingar hafa á þessu
stigi mikla þörf fyrir að ræða við
lækni sinn um veikindi sin, en það
er oft ekki árdegis heldur siðla
kvölds sem þeir eru reiðubúnir að
ræða málin nánar. Þýðingarmik-
Þaö er mannlegt aö gráta.
Taugaóstyrkur stórmeistari
breyttist í þægilegan félaga
Þessi undur hafa skeð
svo ég hef séð með hinn
sikvika og iðandi stór-
meistara Walter S.
Browne. Leitt var annars
hvað fjölmiðlar fóru oft
rangt með nafn hans og
ritað var Brown, vantaði
e-ið í lok nafnsins.
Þessar stökkbreytingar hjá
stórmeistaranum eru kannski
ekki svo undarlegar þegar nán-
ar er að gáö. Kannski er þetta
aðeins leikbragð!?
Larsen sagðist ekki hafa
miklar áhyggjur af þessu, hann
kynni á hann, enda spáði
Browne, Larsen sigri i mótinu,
strax i upphafi.
En oft var það að Browne var
á heljarþröm hvað tima snerti
og hann hélt andstæðingnum
(eða kom) ásamt áhorfendum i
slikri spennu að ég hef vart séö
eða fundið slikt áður.
Að lokinni skák hef ég sjaldan
fundiö þægilegri, kurteisari né
glaðlegri mann (utan skákstaö-
ar) en á skákstaö breyttist litill
góður kettlingur i tigrisdýr.
„Hlutdrægni af versta
tagi"
Um mæli islenzks skákmanns
um Browne i einum helzta fjöl-
miðli þjóöarinnar tel ég ámælis-
verð, en svona gat hann komið
flestum i uppnám.
Ég átti þvi láni aö fagna að
fara i gönguferð með Browne
og séra Lombardy einn fagran
vetrardagsmorgun. Þægilegri
og skemmtilegri göngufélaga
hef ég sjaldan haft.
1 þessari gönguferð lærði ég
nýjung sem séra Lombardy not-
ar við skákkennslu og fræddi
hann mig vel um hana, en það er
notkun á glærum við skák-
kennslu. Þetta kallar að visu á
nokkra teiknikunnáttu, en
styttir suma hluta náms i skák-
listinni um mikinn tima.
Við gengum niður að af-
rennslisbaðstaðnum („Læra-
gjá”) skammt frá Loftleiðahót-
elinu og þótti þeim mikið til
koma þegar baðfólkið kom upp
úr og i frostið, þurrkaði sig og
tók svo smá hlaupasprett. Þaö
var sannfæring þeirra að
hraustir væru eyjaskeggjar.
Að lokum eru hér eigin-
handaráritanir beggja, með
kveðju til skólakrakkanna i
Breiöholtsskóla, Gagnfræða-
skólanum i Mosfellssveit og
Varmárskóla.
vk) íxft;
Það tókst að fá blaðaviötal við
Browne hér sem birt var i
Alþýðublaöinu 8. febrúar.
Þvi miður misstu margir af
þvi og ekki hefur verið hægt að
fá blaðið. Ég tel að það mætti
birta aftur þvi viðtöl við hann
eru vægast sagt sjaldgæf, enda
sást það á hinum blöðunum.
Deildarkeppni Skáksam-
bands islands
Deildarkeppnin er nú i há-
marki og leiðir T.R. þar mjög
glæsilega.
Keflvikingar komu samt mjög
á óvart er þeir sigruðu Hafnfirö-
inga með 6.5 v. gegn 1,5 v.
Þetta var laugardaginn 25.
feb. og var ég þar skákstjóri.
Sérstaka athygli mina vakti
ungur piltur, Björgvin Jónsson,
og fari svo sem mér sýnist verð-
ur hlutur hans stór i framtiö-
inni.
Skákfélagið Mjölnir tefldi við
Taflfélag Hreyfils daginn eftir
og sigraði með 7:1.
Ætla ég að sýna hér eina skák
úr þeirri keppni. Um skákina er
það að segja að hún er vel upp-
byggð af hvitum og sannfær-
andi, hvitur vinnur skákina á
svörtu reitunum með góðri aö-
stoð svarts.
Mjölnir. Hvitt: Björgvin Vig-
lundsson. Hreyfill«Svart: Jónas
Jónsson.
1. d4, d5. 2. Rf3, Rf6. 3. c4, e6.
4. Rc3, Be7. 5. Bg5, Rc6. 6. e3,
h6. 7. Bh4, 0-0. 8. Hcl, dxc4. 9.
Bxc4, Rd5. 10. Bg3, f5 ? 11. Bxd5,
exd5. 12. Db3, Bb4. 13. 0-0, Be6.
14. Ra4, Hb8.15. Rc5, BxRc5. 16.
Hxc5, g5. 17. Be5, RxBe5. 18.
RxRe5, c6. 19. f4!!, g4. 20. Dc3,
Df6. 21. b'4, a6. 22. a4, Hfc8. 23.
Hfcl, h5. 24. Db2, Kh7. 25. b5,
cxb5. 26. Hc7+, Kh6. 27. axb5,
Dd8. 28. b6! Df8. 29. Hlc5, Hd8.
30. Db4, Df6. 31. Hcl, Df8. 32.
Del, Df6. 33. Db4, Df8. 34. He7,
He8. 35. Hlc7 , \ ’H. 36. HxH,
Dc8. 37. Rd3, Dc6. 38. Hc7, Db5.
39. De7, Dbl + . 40. Kf2. Svartur
gaf.
Svavar Guðni Svavarsson