Alþýðublaðið - 22.04.1978, Blaðsíða 9

Laugardagur 22apríl 1978
9
Nokkrir leikmannsþankar
Hinir „stærri” spá-
menn
í beinu framhaldi af fyrri
ábendingum um gildi hinnar
sérstæðu lista - og mennta-
stefnu Kristins E. Andréssonar
og áhrifa hennar á miðlunga og
þar fyrk- neðan, verður að lita
til nokkurfa, sem meira máttu
sin. Hér er vitanlega um að
ræða leikmannsþanka, er *kki
álit sjálfskipaðs rfienningarvita,
siztþeirrartegundar, sem þá óx
úr grasi.
Kiljan.
Halldór Kiljan Laxness hafði
um þessar mundir getið sér
nokkurt rithöfundarnafn, viða
farið og við margt fengizt, gerð-
ist kaþólskur um tima og var i
trúarvissu sinni þá fullt svo
kaþólskur sem hans heilagleiki
— páfinn sjálfur!
Af þvi mátti ráða, að hógværð
og hjartans litillæti yrði ekki
hans sierka hlið, ef skipt yrði
um „trúarbrögð”. Sú varð og
raunin á. Undir handarjaðri
Kristins gerðist hann einn um,
svifamesti trúboði kommún-,
ismans og sparaði hvergi al-
vöruþungann i skrifum sinum.
Marksteinninn á þeim ferli eru
frásagnir hans af hinum ill-
ræmdu „réttarhötdum ?
Moskvu” og auðskilin samúð
með hinu Staliniska blóðbaði i
útfealli af þeim. Siðar bættust
svo við margskemar furðuskrif i
upphafi stýrjaldarinnar, svo
sem „Afanginn til Veiksel” og
fleira i þeim dúr.
Einkenni þessara skrifa voru
hmfdflöt undirgefni undir hið
Stalinska blóðveldi og allt þess
æði. Mætti verða löng bið þess,
að úr penna frjálsborins
tslendings fljóti önnur eins lág-
kúra menguð mannvonzku og
mannfyrirlitningu, en skömmin
þvi lengur uppi.
Um það bil 20 fyrstu mánuð-
ina af styrjaldartimanum hélt
þessiþemba áfram með tilheyr-
andi ónotum um Breta, unz svo
kom, að Bretavinnan varð á
einni nóttu „landvarnavinna” i
stað „landráðavinnu” áður, að
hann tók að skrifa i blöð, sem
gefin voru út á ensku hér á
Islandi, handa brezká hernum!
Um hin siðari sinnaskipti
hans, verða menn að hafa orð
hans sjálfs, hvort sem trúleg
þykja eður ei. En hitt má vc-ra
vorkunnar mál, að hafa leitað á
fengsælli mið, þegar eljan við
hið kommúniska trúboð fékk
jafnlitla umbun, ekkisvomikið
sem rúgbrauðskross, hvað þá
annað þyngra i vasa, svo vitað
sé!
Verða siðari kapitular úr
Sktíldferlinum hér ekki raktir.
Jóhannes úr Kötlum.
Jóhannes Jótóasson ha fði kvatt
sér hljóðs á skáldaþingi með
verulegum myndarbrag. Hver,
sem les af athygli ljóð hans frá
upphafi skáldferils, sér i anda
óspilltan, rómantizkan sveita-
dreng, sem naut UGafeaT og lifs-
fyllingar af sambúð við ætt og
umhverfi. Um þessár lifsrætur
sinar orti hann bezt og var enda
skáld gott.
Þar kom viða fram trega-
blandin ástúð til alls sem li^ og
honum var hugumkært, {jo oft
örli á nokkuð upphafinni róman-
tik. Nokkuðglöggtdæmi um það
má finna i' tjáningu hans á þvi,
að það væri ekki við hæfi, að
Islendingar bæru annað en lit-
klæði, þegar þeir söfnuðust
saman á helgistað þjóðarmnar
— Þingvöllum —til aö minnast
1000 ára afmælis Alþingis.
Jóhannes var ekki i eðli sinu
neinn baráttumaður, sem lik-
legt væriað hefði nokkurn hug á
mannvi'gum, eða aftökum, sizt
án dóms og laga.
En þess tók fljótt að gæta,
eftir að hann skirðist til sér-
trúarflokks Kristins, að um
verulega hnignun var að ræða.
Telja verður að þar hafi fyrsta
skáldsaga hans: „Og björgin
klofnuðu”, verið nokkur
marksteinn. Fleat af þvi, sem
þar kemur fram, virrist flutt
hálfgert utangarna, þó reynt
væri að fylgja hinni frægu
formúlu!
t fyrsta lagi var sagan i litlu
samræmi við nafnið. Þar klofn-
uðu engin björg og efnismeðferð
öll var við hæfi utanaðlærðrar
forskriftar, en laus við allan
sannfæringarmátt. Þannig fer
flestum,sem iðka þaðað talaúr
annarra buxum án eigin lifs-
reynslu.
Helzt mátti finna eitthvað,
sem trúverðugt gæti talizt i
samfaralýsingum sögiiníiar, þó
á hinn bóginn mættu kallast
fluttar af fremur subbulegri ná-
kvæmni.
Vissulega verður einTeldni i
fylgd við menn eða málefni
mörgum að fótakefli, en það er
þó þvi hörmulegra þegar slikt
kostar menn að hafa hreinlega
endaskipti á sjálfum sér og sinu
innsta eðli, hvað sem allri
trúarvissuliöur iþanneðaþann
svipinn.
Hamskipti Jóhannesar úr
Kötlum og klæðaskipti úr lit-
klæðum æskuára i Rússablússu
er — á sinn hátt — menningar-
legur harmleikur.
Þegar vinur gróandi lifs
umturnast i loftungu á sóðaleg-
um mannkynsböðli, verður
naumast hrapað lengra niður
mannlifshjarnið. Gjöld fyrir
fylgd við ranga og óholla leið-
sögu, eru oftlega þung.
boðs, enda aldrei harðsnúinn
trúboði i þeim hópi.
Steinn'var löngum einfari að
eðli og þvi er liklegt að góð
greindoggjörhygli hafi átt sinn
þátt i að beina sjónum hans að
þeirri hræsni og fláttaskap, sem
jafnan hefur verið fastur fylgi-
fiskur náttúrukommúnista.
Staðfestingu á þessu fékk
hann svo samstundis, þegar
honum gafst kostur á að lita
með eigin augum undir yfir-
borðið, og hann sagði sundur
griðum.
Af þessu stutta yfirliti verðúr
bepf, að Aðalsteinn Kristmunds-
son, gat borið sinar skáldf jaönr
ósviðnar, þó hans hafi um hrið
villzt fullnærri eldinum. Skilur
þar á milli feigs og ófeigs.
(S£ngum er meiri nauðsyn en
næmgeðja skáldum, að vera
þeir sjálfir gegnum þykkt og
þunnt. Klæðnaður annarra, þó
glæstur virðist á yfirborði, fer
og engum verr en þeim.
Steinn Steii-arr.
Aðalsteinn Kristifiundsson,
sísm var hans skirnarnaþi, réð-
ist um hrið nokkuð undir ára-
burð Kristins Andréssonar.
Enginn var hann vigamaður,
þó hann gripi oft á kaldhæðinn
hátt á mörgum mannfélagskýl-
isn. Vel má vera, að hann hafi
laðazt nokkuð að hinu
hástemmda lofi um órimuðu
ljóðin, en þau voru honum bæði
viðfangs- og áhugaefni. Má
enda óhætt fullyrða, að i þeim
efnum næðihann sýnu iengra en
flestir samtiðarmenn hans. En
með þvi' hann var skáld gott,
sem einnig sjást glögg merki á
þvi, að honum var handhaagt að
bregða fyrir sig hinu hefð-
bundna ljóðformi, svo tók
hreint úr höggi — talað á máli
fornra sláttumanna, bar hann
höfuð og hebðar yfir ýmsa þá,
sem vildu feta i slóð hans.
Trúlegt er, að hann hafi jafn-
an borið i brjósti verulegan ugg
um réttmæti hins rússneska trú-
f HREÍNSKILNI SAGT Oddur A. Sigurjónsson
Fulltrúaráð JUþýðuflokksfélaganna í Reykjavík
boðar til kjördæmisþings, laugardaginn 22. apríl
að Hótel Esju og hefst það kl. 10.00 f. hd.
Verkefni þingsins er lokafrágangur stefnuskrár
Alþýðuflokksins í borgarstjórnarmálum
1. Formaður fulltrúaráðsins, Sigurður E. Guðmundsson setur ráðstefnuna
2. Stutt framsöguerindi um eftirfarandi málaflokka:
Atvinnumál, Björgvin Gudmundsson, félagsmál: Sjöfn Sigurbjörnsdóttir,
húsnæðismál: Sigurður E. Guðmundsson, skólamál: Helga Möller,
æskulýðsmál: Omar Morthens, atvinnulýðræði: Bjarni P. Magnússon
3. Hópstarf og matur snæddur á Esjubergi 4. Um kl. 14.00 umræður og ráðstefnunni síðan
slitið um kl. 16.00
Rétt til setu á þinginu eiga allir fulltrúaráðsmeðlimir, aðalmenn og varamenn, allir frambjóðendur flokksins til
Alþingis og borgarstjórnarkosninga. Fulltrúar Alþýðuflokksins i verkalýðsfélögum i Reykjavik sem sátu síðasta þing
ASÍ, svo og fulltrúar flokksins innan aðildarfélaga BSRB i Reykjavik, sem sátu siðasta þing sambandsins.
Formaðu^ulltrúaráðsins Sigurður E. Guðmundsson ■