Alþýðublaðið - 30.01.1980, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 30. janúar 1980
Sigurður E. 1
Almenningur verður að
knékrjúpa markaðsöfl-
unum
Nii kunna ýmsir aö skella i góm
og segja, aö ef til vill hafi ástand-
iö einhverntima veriö þessu likt,
en þaö sé nú liöin tiö. Og m áske er
nokkuö til i þvi, þá einkanlega
vegna þess, aö byggöur hefur
veriö mikill fjöldi félagslegra i-
búöa af ýmsu tagi (verkamanna-
bústaöir, ibúöir Framkvæmda-
nefndar, byggingaráætlunar, i-
búöir sveitarfélaga, o.fl.) siöustu
árin. Eftir semáöur á þó megin-
þorrifólksenn viö sömu eöa svip-
aöa erfiöleika aö striöa og aö ofan
getur. Húsbyggjendur eru likt
settir og áöur og i rauninni hefur
einnig litt rofaö til hjá hinum,
sem vilja búa i eldri eignaribúö-
um. Allur þorri fólks er leiksopp-
ur hinna frjálsu og óháöu mark-
aösafla, sem heimta sinn pris fyr-
ir ibúöir hver sem i hlut á, hvern-
ig sem ástatt er fyrir honum og
hverjar sem afleiöingar þess
kunna aö vera fyrir hann — þar
gildir engin miskunn hjá
Magnúsi. Þetta vita allir, sem
vilja vita, en til frekari staöfest-
ingar ætlar greinarhöfundur aö
birta hér kafla úr tveimur bréf-
um, sem velþekktur og mikils
metinn sóknarnefndarformaöur i
Reykjavik skrifaöi honum i janU-
ar 1978 og I mái 1979. Þar segir
hann svo af högum tveggja vina
sinna:
„Miglangar aö segja þérstutta
sögu af honum. Piltur er 22ja ára
og frá .... viö ... fjörö. Hann er 6-
menntaöur, vinnur hjá O... hf. frá
9 til 6 en þá byrjar hann aö aka
-leigubil, ekur öll kvöld og fram á
nætur og allar helgar. Bilinn á
annar maöur og fær piltur pró-
sentur fyrir aksturinn. Þau hjón
eiga 8 mánaöagamaltbarna, sem
hún veröur aö annast. En til aö
bæta peningum i búiö fer hún
klukkan 6á morgnana tiiaö skúra
gólf hjá O.... hf. og lýkur þvi áöur
en starfsfólk þar kemur til vinnu.
Þau eru bæöi reglusöm, en áttu
ekki krónu meö gati þegar þau
byrjuöu búskapinn. Svona gengur
þetta til hjá ýmsum.”
Sennilega er þetta maskinu-
kennda erfiöislif dæmigert fyrir
þær aöstæöur, sem alltof mikill
fjöldi manna býr viö enn þann
dag i dag. Einhverjir veröa vafa-
laust til aö segjs sem svo, aö erf-
iöleikarnir stælimanninnog heröi
og þetta sé ekkert til aö hafa á-
hyggjur af. Aörir munu hugsa
sem svo, aö ekki geti vélbrúöulíf
af þessu tagi auöveldaö fólki aö
lifa fögruoghamingjuriku lifi. Og
þótt fólk vilji og þurfi aö eignast i-
búöaf hóflegri stærö sé þaö bein-
linis ómanneskjulegt aö þaö skuli
þurfa aö leggja slikt erfiöi á sig.
Margur á um sárt að
binda
1 seinna bréfinu segir vinur
minn, sóknarnefndarformaöur-
inn, m.a. á þessa leiö:
,,Ég ber nú mjög fyrir brjósti
gamla skólasystur mina, sem átt
hefur illa ævi. HUn hefur átt viö
mikiö þunglyndi aö striöa og
dvalið á sjúkrahUsum. Fyrir
bragðiö hefur hún misst mann
sinn og heimili og situr nú uppi,
sæmilega heilsu meö einn son. NU
langar mig aö biöja þig aö ....
styöja mig i þeirribaráttu að hún
fái Uthlutaö ibúð. Ég held aö þaö
Nordmenn 1
ur verö á þessum ibúöum hækk-
að um 75-100% aöeins.
Hækkanir á
fasteignamark-
aðinum
Þaö hefur komiö fram m.a. i
Ar bejder bladet, málgagni
norsku jafnaöarmannanna, aö i
Osló, sem stjórnaö er af hægri
öflunum, hafi verðlag á fast-
eignamar kaöinum hækkaö
óheyrilega. íbúöir eru boönar út
á frjálsum markaöi, án afskipta
yfirvalda i Osló, Hægrimeiri-
hlutinn hefur ekki notfært sér
forkaupsréttinn á ibúöum og
þannig átt sinn þátt i verö-
sprengingunni, sem orðiö hefur
á þessu sviöi. Seljendur hafa
örugga stjórn á ibúöamarkaðin-
um og ibúöaekla ungs fólks á
svæðinu stafar fyrst og fremst
af þvi, að ibúðir eru of dýrar.
Efnahags pólitik norsku .
jafnaðarmannanna hefur grund-
vallast á þvi siðan 1973, aö reyna
aö skapa sérstaka norska efna-
hagsþróun þrátt fhrir oliu-
Orka 4
stökkið tekur vinnsla hans árið
1964, en þá eykst hún um þriðjung
og svo enn um fimmtung árið
eftir. Siðan hægir vöxturinn á sér
árið 1965-1969, en þá vex hún um
50% á einu ári, vex svo hægt til
1973, minnkar nokkuð árið 1974,
en vex svo hægt til 1973, minnkar
nokkuð árið 1974, en vex svo um
27% árið 1975og aftur um 3% árið
1976. Alls hefur jarðvarmavinnsla
mælt i GWst aukist um 407% frá
1959 til 1976. Hlutfallslega hefur
hlutur jarðvarmans i heildar-
notkuninni fariö vaxandi jafnt og
þétt á öllu þessuárabili á kostnað
innfluttrar oliu, en það er alkunn
þróun frá oliukyndingu yfir i hita-
veitu.
Innfluttorka er aðallega oli'a og
benzi'n á bfla, skip, flugvélar,
fiskimjölsverksmiöjur og oliu-
knúðar vélar til raforkufram-
leiðslu og svo til húsahitunar, eii
siðastnefnda notkunin hefur farið
ört minnkandi hin siðustu ár. I
heild fór innflutt orka jafnt og
þétt vaxandi öll árin 1959-1968, en
árið 1969 minnkar hún um 20% frá
1968. Á það aðalleg rót sina að
rekja til mjög mikils samdráttar I
gasoliuinnflutningi þaö ár og
tilsvarandi minnkun birgöa, en
jafnframt er þarna um þá jöfnu
þróun aö ræða, að minnkun kynd-
kreppu og efnahagskreppu i
flestum öörum vestrænum rikj-
um. Meö þvi aö taka aö láni fé
erlendis og nota oliuhagnaöinn
svolitið fyrirfram, átti það að
verða mögulegt að halda fullri
atvinnu, háum launum og nægri
eftirspurn i vissan árafjölda
eins konar aðlögunartima.
„Norska módelliö” strandaöi
hins vegar, vegna þess aö
heimskreppan hefur oröiö
lifseigari en þeir svartsýnustu
spáðu. Auk þess létu tekjurnar
frá oliuvinnslunni i Noröursjón-
um standa svolltið á sér, bæði i
magni og tima, en þvi höfðu
Norðmenn ekki reiknaö meö.
Útgjöldin hækkuöu svo mikið, að
Norðmenn hafa þurft aö hækka
oliu verulega og þar með veikt
stöðu sina sem oliuútfluntings-
lands.
Þegar komiö var á verð-
stöövun viðurkenndi formaður
norska jafnaöarmannaflokks-
ins, Reiulf Stein, að til aðgerð-
anna hefði þurftaö gripa fyrr, aö
flokkurinn heföi átt að fara að
ráðum efnahagssérfræðinga.
Þegar forstjóri Noregs Bank,
Hermod Skanland, baö rikis-
ingaroliu er meiri en aukning á
oliu til reksturs annarra véla. A
árinu 1970 nálgast innflutningur
orku fyrra horf en fer ekki fram
úr innflutningi ársins 1968, fyrr en
árið 1973, en þá er flutt inn 20%
meiri orka en 1968, eöa alls 7.394
Gwst. Áriö 1974 minnkaði inn-
flutta orkan um 4% frá fyrra ári
og siðan minnkaði hún um 11%
hvort áranna 1975 og 1976.
Innflutta orkan óx á árunum
1959-1964 um 59% en á tlmabilinu
1959-1976 i heild um aðeins um
18%.
Ratsjá 4
bandalags. Þær hafa orðið milli
Alþýöuflokks og Alþýðubanda-
lags og eru þess efnis, að báðir
aöilar koma sérsaman um það
að vera ósammála áfram. Þetta
kann aö virðast litill áfangi á tor-
sóttri leiö, en þegar Jón Baldvin
býðst til þess, aö verja þegnrétt
kjósenda Alþýöubandalagsins til
siöasta blóðdropa, og Svavar
Gestsson svarar þessu höföing-
lega boöi meö þvi aö hrósa Jóni
Baldvin fyrir kjark, (aö visu i
ööru sambandi) þá má segja aö
eitthvaö sögulegt hafi gerst.
Viö biöum spennt eftir fram-
haldinu.
— Þagali
stjórnina aö hægja á feröinni,
vegna þess aö þenslan væri of
mikil i efnahagsmáium Norö-
manna, kallaði fjármálaráð-
herrann, Per Kleppe, hann
, ,skr ifbor ðs hagfr æðing ”.
Hann hafði þó ekki hugsað sér
verðstöðvun en þó að hann væri
ekki á móti aögerðunum, sá hann
þá hættu, sem þvi fylgir, aö nota
slikar aðgeröir einhliöa, án þess
aö gripa til aögeröa, sem
tryggðu raunverulega verö-
stöövun. Áöur haföi hann lagt til
söluskattshækkun og niðurskurð
á niöurgreiöslum rikisins.
Noregur varö aö vera viö-
búinn auknu atvinnuleysi.
Atvinnuleysi
haldið niðri
Þaö var þetta, sem alþýöu-
sambandið norska vildi ekki
sætta sig viö. Og enda þótt
verkalýöshreyfingin geti bent á
jákvæðan árangur aögerðanna,
eins og t.d. frystingu verðbólgu
við ca. 4%. þá eru forsendur
þess, að norska alþýðu-
sambandið tók þátt i aðgeröun-
um þær að þeir vildu tryggja
fulla atvinnu og tryggja hag
hinna lægst launuöu, i þeim
samningum, sem nú standa fyrir
dyrum i Noregi.
Einn þeirra þátta sem stungið
hefur veriö uppá til að tryggja
hag hinna lægstlaunuðu, er að
koma á fót einhvers konar sjóði,
fjármögnuöum af fyrirtækjum,
sem skila hagnaöi, og greiöa úr
honum til hinna lægst launuöu
Hlutafél 1
innan ákveöins frests, og getur
vanræksla á tilkynningarskyldu
haft ýmis óheppileg réttaráhrif,
t.d. leitt til þess að félag öölist
ekki réttaraöild eöa þvi beri að
sllta.
Hlutafélagaskrá sem heyrir
undir viöskiptaráöherra hefur
nú aösetur hjá borgarfógeta-
embættinu, Skólavöröustig 11,
101 Reykjavik (afgreiöslutimi kl.
10-15 alla virka daga nema
laugardaga, simi 17720). Ber að
snúa sér til hlutafélagaskrár-
innar vegna. þeirra mála sem
viðskiptaráðherra annast sam-
kvæmt einstökum ákvæöum lag-
anna, svo sem til aö skrá ný
hlutafélög og breyta skrásetn-
ingu, og vegna allra tilkynninga
til birtingar i Lögbirtingablaöi
vegna skrásetningar hlutafélaga
og breytinga á skrásetningu. trti
á landi veita lögreglustjórar
(sýslumenn og bæjarfógetar)
nauösynlegustu leiöbeiningar
Alþýöuflokksfélag Reykjavíkur
heldur almennan félagsfund í Alþýöuhúsinu viö Hverfisgötu fimmtudaginn
31. janúar kl. 8.30.
Alþingismennirnir
Eiður Guðnason
Jóhanna Sigurðardóttir og
Karvel Pálmason
munu gera grein fyrir stjórnmálaviðhorfunum.
Fundarstjóri verður Sjöfn Sigurbjörnsdóttir, borgarfulltrúi. Stjórnin.
yröi henni til mikillar gæfu ef hún
gæti byrjað eigið lif á nýjan leik
eftir langvarandi f jarveru Ur okk-
ar — samfélagi.
Þá á ég annaö erindi S .. okkar
G ... hefur aö undanförnu háö
hetjulega baráttu viö Bakkus
gamla og hefur sigraö fram aö
þessu...Fyrirgeföu svo potiö”.
Þetta bréfkorn gefur einnig
góöa innsýn i þau vandamál, sem
mikill fjöldi fólks i samfélagi okk-
ar á viö, að striöa og veröa ekki
leyst, svo aö vel sé, I frumskógi
hins frjálsa markaöar þar sem
þeir, sem minnimáttar eru og
veikburöa, eru hiklaust troönir
undir.
Einn hefur bognað og
annar brotnað.
NU kunna ýmsir aö segja sem
svo, aðhæpiö sé aö draga algildar
ályktanir af einstökum dæmum
.... og er það aö visu alveg rétt.
En þá er á þaö aö lita, aö erfitt er
aö leggja fram niöurstööur al-
mennra rannsókna I þessu máli,
þvi aö lltiö hefur veriö um félags-
legar rannsóknir i húsnæöismál-
um hérlendis á umliðnum árum
og áratugum, satt að segja hafa
stjórnvöld aldrei haft skilning á
nauðsyn oggildi þeirra. Þarverð-
með einhverjum hætti. Ef aöilar
vinnumarkaðarins geta ekki
komið sér saman um slikar að-
gerðir er vilji fyrir þvi, i ákveðn-
um verkalýðsfélögum, að slikt
gerist meö lagasetningu.
Á þvi núna ári, sem verð-
stöðvunin hefur gilt, hefur
neysluvisitalan i Noregi stigið
4,4%. A seinni hluta timabilsins
hafa þaö veriö vörutegundir eins
og bensin, kaffi og áfengi, sem
hækkaö hafa neysluvisitöluna, en
rikisstjórnin vonast til.aö þetta
hafi ekki afgerandi áhrif á fyrir-
ætlanir sinar.
Þaökom fram i september hjá
OECD, aö veröhækkanir á árs-
grundvelli, i Noregi, myndu
veröa 6.1% Þetta er lægri tala en
hjá helstu viöskiptaþjóðum
Noregs, en hærri en I löndum
eins og Austurriki, Belgiu,
Luxemburg og Hollandi.
Menn óttast það i Noregi, aö
skriöa veröhækkana muni velta
af stað nú á þessu ári og að
skriðan muni vera koin á veru
lega ferð seinnihluta þessa árs
og þó sérstaklega á þvi næsta.
Sérfræðingar halda fram, að
verðhækkanir muni verða að
meðaltali 10% og samkeppnis-
staða norsks iðnaðar muni
versna verulega.
Þeii samningar sem standa
fyrir dyrum i Noregi eru afar
spennandi. tltfall þeirra samn-
inga getur haft úrslitaáhrif á
þróun mála i Noregi á næstu tiu
árum. Réttmæti veröstöðvunar
verður ekki metin fyrr en eftir
að hún hefur verið afnumin.
-HMA
hér að lútandi, m.a. um skrán-
ingar og birtingargjöld.
Nánari skýringar á nýju
hlutafélagalögunum, m.a. félags-
samþykktum, er aö finna A
nýrriserprentun laganna sem er
til sölu i Bókabúö Lárusar
Blöndal, Skólavöröustig 2, 101
Reykjavik (simi 15650) oe
ur þvi hver og einn um aö fjalla i
samræmi viö reynslu sina, þekk-
ingu og fyrirliggjandi rök. Undir-
ritaöur er þeirrar skoðunar, aö
skilningsskortur stjórnvalda i
húsnæöismálum húsbyggjenda,
leigjenda og ibúöarkaupenda á
umliönum árum og áratug, hafi
haft mjög óheillavænleg áhrif og
afleiðingar fyrir fjölskyldulif
þeirra hópa, sem þar eiga hlut aö
máli. Vafalaust er þaö fyrst og
fremst tvennt, sem átt hefur
einna rikastan þátt i þeirri upp-
lausnog þvi losi.sem komiö hefur
svo viöa fram i islenskum fjöl-
skyldum á seinni árum. Þar er
annars vegar um drykkjuskap aö
ræöa, hins vegar fjárhagserfiö-
leika. Vafalaust er þetta tvennt
margsinnis tengt, en enginn vafi
er á þvi, aö oftsinnis hafa fjár-
hagserfiöleikarnir áttrætur sinar
aö rekja til yfirgengilegra skuld-
bindinga af völdum ibúöakaupa
eöa — bygginga. Sjálfsagt hefur
þar stundum veriö um sjálfskap-
arviti aö ræöa, menn hafa unnið
meir af kappi en forsjá. En marg-
oft hafa menn heldur ekki átt
annars Urkosta, þeim hefur veriö
„sigaö” Ut á almenna húsnæöis-
markaðinn og sagt að leysa sin
húsnæöismál á þeim vettvangi.
Hin sigandi hönd hefur veriö lög-
gjafans, almenningsálitsins,
hneykslanlegs ástands I málefn-
um leigjenda, fjölskyldnanna
(hverrar fyrir sig) o.fl. undir þvi
hefur einn bognaö og annar
brotnaö. Og svo er enn. En þaö
þarf aö sjálfsögöu alls ekki aö
vera svo, vilji menn hafa þaö á
annan veg. Þar sem viöar er mik-
iö undir viljanum komið.
Gera ólíkar fjárhagsað-
stæður gæfumun?
Fyrir skemmsiu neyroi eg pœi
skoöanir tveggja velmetinna
manna, sem báöir eru, starfa sinn
vegna, i nánum tengslum viö f jöl-
skyldulif og heimilishald i Breið-
holtshverfunum i Reykjavik, að
miklum mun minna væri um
hjónaskilnaöi þeirra fjölskyldna,
sem búa I og hafa eignazt Ibúðir
þær, sem Framkvæmdanefnd
byggingaráætlunar hefur byggt á
siðustu 10-12 árum, en meðal
hinna sem hafa byggt eða keypt
ibúðir þar á hinum frjálsa mark-
aöi. Ég verö aö viöurkenna, aö ég
hef hiö sama á tilfinningunni og
rek þaö þá til þess, aö þeir, sem
búa i FB-ibúöunum hafa ekki
þurft aöbúa viöþá miklu og þrúg-
andi fjárhagserfiðleika og á-
hyggjur, sem hafa veriö ok á
heröum hinna. Ekki tel ég vafa á,
aö þær óliku fjárhagsaöstæður,
sem þessir tveir hópar hafa búiö
við aöþvi er ibúöafjármálin varö-
ar, hafa i fjölmörgum tilfellum
gert gæfumuninn og ráöiö úrslit-
um um gott eöa misheppnaö
heimilislif, hjónaband eöa hjóna-
skilnaö. Þetta ættu menn a ö Ihuga
og draga siöan ályktun af þvl.
Aöalstræti 6, 101 Reykjavik
(simi 19822) og er sérprentunin
send þaöan i póstkröfu um land
allt. Þeir sem hafa eldri sér-
prentun laganna undir höndum
geta fengiö hinar sérstöku skýr-
ingar endurgjaldslaust hjá viö-
skiptaráöuneytinu og lögreglu-
stjórum, i Reykjavik hluta-
félagaskrá.
Styttingur 4
tengsl launa viö viöskiptakjör
veröi numin úr gildi.
Framkvæmdastjórn INSI vill
einnig benda á i sambandi við
visitölumál, aö samkvæmt út-
reikningi hagstofu er framfærslu-
kostnaöur fjögurra manna fjöl-
skyldu rúmlega 400 þús. kr. á
mánuöi og fráleitt sé að setja visi-
töluþak á laun undir þeim mörk-
um á þeirri forsendu að þar sé um
há laun aö ræöa. Hálaunamörk
liggja talsvert hærra.
Framkvæmdastjórn INSt hvet-
ur verkalýöshreyfinguna til þess
aö gaumgæfa leiðir til frekari
grunnkaupshækkunar sem brúi
þaö bil sem orðið hefur milli
launa og verölags. Einnig hvetur
stjórnin verkalýösfélögin til aö
vanda gerö sérkrafna.
Aö lokum bendir framkvæmda-
stjórn INSI launafólki á, aö
launabætur eru I réttu hlutfalli
viö þá baráttu sem lögö er af
mörkum. Fyrstu viöbrögö VSl viö
kröfugerö ASI opinbera þau sann-
indi, aö atvinnurekendur telja sig
aldrei geta borgað mannsæmandi
laun.
Bladburðarbörn óskast
strax í eftirtalin hverfi:
Miðtún Neshaga
Upplýsingar í síma 81866