Alþýðublaðið - 30.01.1980, Blaðsíða 4

STYTTINGUR
Neytendasam-
tökin vara viö
lánakortum
Vegna umræöu nýlega i
blö&um, um notkun lánakorta,
hafa Neytendasamtökin sent frá
sér yfirlýsingu, sem er birt hér i
heild sinni.
Undanfarið hafa dagblöö
fjallaö nokkuð um svonefnd lána-
kort, en það er greiðslufyrir-
komulag, sem tiðkast viða er-
lendis. Fyrirspurnir um þetta
mál hafa borist NS og af þeirri
ástæðu telur stjórnin rétt að láta
það til sin taka.
t Consumer Review, sem gefið
er út af Alþjóðasamtökum neyt-
endafélaga, birtist á siðasta ári
útdráttur úr grein er kom i
júni-hefti sænska neytendablaðs-
ins Rad och rön. Þar segir:
„Vegna nýrra laga (þ.e. i Svi-
þjóð), sem takmarka mjög kaup
meö afborgunarskilmálum, hafa
auglýsingar á lánakortum aukist
verulega. Þetta hefur. gerst á
sama ti'ma og æ fleiri lenda i
vandræðum vegna skulda. Frá
þvi á árinu 1973 til 1978 hefur
dómsmálum fjölgað um 83%.
Astæðan er fyrst og fremst aukin
notkun á lánakortum. Þau lána-
kort, sem eingöngu er hægt að
nota i ákveðnum verslunum
verða nú siflellt algengari. Þess
háttar kort geta verið óhentug
fyrir neytendur, vegna þess að
þeir sem hafa þau undir höndum
fara siöur i aðrar verslanir, sem
kannski bjóöa vörur sinar á lægra
verði. Einnig er sú hætta fyrir
hendi, að kostnaöinum vegna
þessara viðskipta sé velt yfir á
neytendur að það bitni lika á
þeim., sem greiöa út i hönd.”
NS telja sér skylt aö benda á
þessa neikvæðu reynslu, sem
fengist hefur eftir áralanga
notkun á þessum kortum i Svi-
þjóð. Hagræðið viðþetta greiðslu-
fyrirkomulag er augljóst, en
ókostírnir liggja slður i augum
uppi. Or þvi' verið er að fara af
stað með bessi lánakort hér á
landi eiga neytendur heimtingu á
að fá sem gleggstar upplýsingar
bæði um kosti þeirra og galla.
Stjórn INSÍ
ályktar
Framkvæmdastjórn Iðnnema-
sambands Islands ályktar i sam-
ræmi við kjaraályktun siöasta
þings sambandsins, en þar segir
að rangt sé að verkalýðshreyfing-
in kaupi félagsleg réttindi með
skeröingu á kaupi, aö ofreiknuö
séu þau félagslegu réttindi I
kröfugerö ASI, sem komu til
framkvæmda á gildistima siðustu
samninga. Af þeim sökum telur
stjórnin 5% grunnkaupshækkun
engan veginn vega upp þá kaup-
skeröingu sem launþegar þurftu
aö þola á siðasta ári. 15% væru
nær lagi sem grunnkaupshækkun
einungis til þess aö halda i horf-
inu.
Þá itrekar framkvæmdastjórn
INSI þá kröfu sambandsins, að
tryggt sé aö ákvæði þau sem svo
kölluð vinstristjórn kom á um
Framhald á bls. 2
Bráðabirgðalausn til
handa olíunotendum
Er von á samræmdri orkupólitlk?
Þingmennirnir Þorvaldur
Gar&ar Krist jánsson, Tómas
Arnason, Stefán Jónsson og Eiöur
Guönason lögöu fram frumvarp
um niöurgreiðslu á olfu til hitunar
húsnæöis á mánudaginn var.
Hér er hreyft þýðingarmiklu
máli. Alþýðuhlaðið fjallaði um
þessi mál allitarlega fyrir stuttu,
og kom þar fram m.a. hið hróp-
lega óréttlæti, sem hefur veriö
rikjandi á þessu sviði sfðan oliu-
verðhækkanir fóru að dynja yfir.
Rauði þráðurinn i frumvarpinu,
sem lagt var fram í efri deild
Alþingis, er að olíustyrkurinn
verði að jafnaði svo hár, að
kostnaður verði á hverjum tíma
sambærilegur viö upphitunar-
kostnað á svæðum nýjustu hita-
veitna. Kostnaður við olíukynd-
ingu veröur samkvæmt frum-
varpinu ákveðinn eftir við-
miðunarreglu, sem felur í sér
sjálfvirkar breytingar á olíu-
niðurgreiðslu eftir breytingum
þeim sön verða á oliuverði og á
gjaldskrám hitaveitna.
Þorvaldur Garðar, sem mælti
fyrir frumvarpinu, rakti stuttlega
þróun oliuverðs, en studdist aö
öðru leyti við athuganir
Fjórðungssambands Vestfirðinga
sem framkvæmdastjóri þess,
Jóhann T. Bjarnason, hefur unn-
ið, og eru gagnmerk sönnun þess,
að við svo búið má ekki sitja, Aö-
gerða er þörf.
Það er þó ekki lausn i sjálfu sér
að hækka ollustyrkinn, eöa jafna
aðstöðuna með styrkjakerfi. 1
umræddri skýrslu Fjórðungs-
sambands Vestfirðinga er á það
bent, aö undanfarin ár hafi fjár-
munir verið bundnir i stórfram-
kvæmdum til orkuöflunar fyrir
erlend stórfyrirtæki á meðan
landsmenn, afskekktir hafa mátt
búa viö skertan hlut, og súpa
seyðið af veröhækkunum á
erlendu eldsneyti.
A fundi með forsvarsmönnum
Járnblendiverksmiðjunnar á
Grundartanga kom fram, að at-
huganir stæðu nú yfir á vegum
Landsvirkjunar og fyrirtækisins
um hugsanlega stækkun Járn-
blendiverksmiðjunnar. Þar hljóta
raforkumál einnig að vera til um-
auka fræðslu og leiðbeiningar um
það, hvernig nýta megi þá orku,
sem notuð er til fullnustu.
Það er ljóst, að olíustyrkur er
bráðabirgðalausn. Spurning er
hvort ekki verður að ganga
lengra og leggja almennan orku-
skatt á alla orkusölu i landinu,
þar með talið orkusölu til stóriðju
og orkunotkun til hitunar húsa.
Væri orkuskatturinn ákveðinn 1
króna á kwst miðað við verðlag i
september 1979 yrðu heildartekj-
ur af orkuskattinum þessar
Tekjur af orkuskatti (1 kr/kwst)
Orkugjafi
Raforka
Heitt vatn
Olia
Samtals
Orkunotkun
2700 Gwh
2700 Gwh
6400 Gwh
11000 Gwh
ræöu og er mikilvægt að engar
ákvarðanir verði teknar i sam-
bandi við orkusölu til erlendra
stórfyrirtækja, án þéss að haft sé
Ihuga fyrstogfremst, hver orku-
þörf landsmanna sjálfra sé.
Þessi aukning oliustyrks, sem
lögð er til, mun hafa i för meö sér
útgjaldaaukningu fyrir rikissjóð,
sem nemur um fimm milljörðum.
Gerter ráð fyrir þvi i fjárlögum
að oliustyrkur verði 2,3 milljarð-
ar en yrði samkvæmt frumvarp-
inu ca. 7-8 milljaröar. Hér er þvi
um mikla fjármuni aö ræöa.
Brýnt er að hraöa þeim fram-
kvæmdum sem stefna aö þvi að
minnka oliunotkun. Ber þar fyrst
að nefna fjarvarmaveitur, auka
notkun svartoliu, þar sem oliu-
notkun er nauðsynleg, og stór-
Tekjur
2.7 milljaröar
2.7 milljaröar
6.4 milljarðar
11.0 milljarðar
Otkoman er 11,0 miljarðar og ;
spurning hvort ekki væri nær, aö
fara þessa leið, sem nefnd á veg-
um iðnaðarráðuneytis leggur til i
álitsgerð, skilaðri 1 október
siðastliðnum, en að afla tekna til i
greiöslu oliustyrksins með sér- .
stöku söluskattsálagi, sem haldið i
er utan visitölu.
i
Frumvarpiö lyktar af þvi að
vera bráðabirgöalausn, sem
fundin er upp til að leysa brýn-
ustu vandamálin, en ekki liöur i
heildarskipulagningu fyrirkomu-
lags orkumála á landinu. Ef svo
ætti að vera yrði að taka vísbend-
ingar áður getinnar nefndar meö i
dæmið.
— HMA
Notkun innfluttrar orku
minnkar hlutfallslega
Eftirfarandi upplýsingar, og
tafla eru tekin uppúr skýrslu
Þjóðhagsstofnunar ..Raforku-
búskapur 1969—1976”.
5.4.4. Heildarorkunotkun
Tafla 4.4.1. Orkunotkun á islandi
1959—1976 eftir tegund og
uppruna og orkunotkun á ibúa
sömu ár
Tafla þessi sýnir heildarnotkun
landsmanna af raforku
framleiddri með vatnsafli og oliu,
jarðvarma og innfluttu eldsneyti.
1 beinum tölum hefur orkunni
veriö breytt i gigawattstundir, en
i neðri hluta töflunnar eru sömu
stærðirreiknaðari hundraðshluta
af heildarorkunotkuninni.
1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976
Orka alls (Gwst) 8.667 7.685 10.210 10.157 10.959 13.294 12.394 12.283 11.764
Raforka 700 860 1.600 1.600 1.800 2.300 2.400 2.400 2.500
Jaróvanní 1.400 1.600 2.400 2.400 3.000 3.100 2.600 3.300 3.400
Alls lnnlend orka 2.100 2.460 4.000 4.000 4.800 5.400 5.000 5.700 5.900
Lnnflutt orka 6.567 5.225 6.210 6.157 6.159 7.894 7.394 6.583 5.864
Orka, hlutfallstölur 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Raforka 8.1 11,2 15,7 15,8 16,4 17,3 19,3 19,5 21,3
Jeurðvarmi 16,1 20,8 23,5 23,6 27,4 23,3 21,0 26,9 28,9
Alls innlend orka 24,2 32,0 39,2 39,4 43,8 40,6 40,3 46,4 50,2
Innflutt arka 75,8 68,0 60,8 60,6 56,2 59,4 59,7 53,6 49,8
Mannfyöldi l.des. 202.191 203.442 204.578 207.174 210.775 213.499 216.628 219.033 220.918
Orkunotkun á marm á árl:
Orka alls, (kwst.) 42.865 37.775 49.908 49.027 51.994 62.267 57.213 56.078 53.251
Raforka 3.472 4.231 7.836 7.723 8.540 10.773 11.042 10.935 11.342
Jaróvarroi 6.901 7.857 11.728 11.585 14.233 14.520 12.015 15.085 15.390
Alls innlend orka 10.373 12.088 19.564 19.308 22.773 25.293 23.037 26.020 25.732
Innflutt orka 32.492 25.637 30.344 29.719 29.221 36.974 34.156 30.058 26.519
Má hér lesa þróunina á árunum
1959-1976. Ef fyrst er litið á
raforkuvinnsluna, sézt að þróunin
er hæg 1959-1968 en fer siðan ört
vaxandi til 1973, en vex hægt úr
þvi. Stærst varð stökkið 1970, en
þá er Búrfellsvirkjun komin i
gagnið. Hlutfallslega er raforkan
um og innan við 10% af heildar-
orkunni allt til ársins 1970, en þá
vex hún snögglega upp i 15.7%.
Siöan vexhúnstöðugtoger komin
upp i 21.3% heildarorkunnar árið
1976.
Jarövarminn er i vexti allan
þennan tima, en eitt stærsta
Framhald á bls. 2
Á ratsjánni
Þrákelkni Framsóknar
I opnugrein í Þjóðviljanum i
gær gerir Svavar Gestsson að
umræðuefni þrákelkni Fram-
sóknarmanna, Það er ekki að
furða, þvi menn hafa oft velt þvi
fyrir sér, hvað komi til, að
Framsóknarmenn standa ætiö
manna siöastir upp frá samn-
ingaborðunum, og venjulega með
undrunarsvip. Viökvæðið hjá
þeim er venjulega, „Hvaö og viö
vorum varla byrjaöir aö tala
saman!”Þetta vanaviðkvæði
Framsóknarmanna minnir
mann eiiitið á þaö þegar gestris-
in húsráðandi býöur gesti sem
er á förum, einn bolla af kaffi til.
Annað þaö sem þvælist mjög
fyrir Framsóknarmönnum, er
þetta eilifa kif I hinum flokkunum
um stefnumál. Þetta skilja ,,vel-
þenkjandi” Framsóknarmenn
hreint ekki. Hvað sagði ekki einn
leiðarahöfundur Tlmans um
daginn: „Abyrgir stjórnmála-
menn hljóta aö sama skapi aö
leggja fleiri ágreinings mál til
hliöar, en einbeita sér að þeim
sjónarmiöum, sem sameina sem
allra flesta.”
Þarna er kannski komin skýr-
ingin á seinlæti Framsóknar I
stjórnarmyndunarviðræöum,
þeir hafa iiklega verið rétt að
klára aö pakka „stefnumálum”
sinum niður, þegar hinir
gestirnir i kaffiboöinu þökkuðu
fyrir sig og fóru. Þeir sem muna
hver viðbrögð Framsóknar-
manna voru viö stjórnarslitun-
um, kannast liklega við upp-
hr ópanirnar.
Sögulegar sættir
í lok greinar sinnar reynir
Svavar aö útskýra fyrir Fram-
sóknarmönnum, hvers vegna
vins tr is t jór nar viðr æöur nar,
sem hann stjórnaði báru engan
árangur. Svavar segir þá m.a.:
„Vinstri stjórn án vinstristefnu
verður ekki mynduö og vinstri-
stjórn án stefnu á heldur ekki aö
mynda — enda þótt sumir Fram-
sóknarmenn eigi erfitt að gera
greinarmun á vinstristefnu og
hægristefnu, stefnu og stefnu-
leysi eins og ritstjóri Tlmans
sumariö 1974, þegar hann taldiö
rikisstjórn Ihalds og framsókn-
ar beint framhald af vinstri-
stjórninni.”
1 þessum oröum Svavars
bregöur fyrir sama tón og gerði i
grein sem Jón Baldvin Hanni-
balsson, ritstjóri þessa ágæta
blaðs, skrifaði i VIsi, 30. nóv. s .1.
undir fyrirsögninni, „Var þetta
róttæk vinstri stjórn”?
1 þeirri grein spyr Jón Bald-
vin, hvort stjórn, sem ekki hefur
nokkra stjórn á verðbólgu,
braski, atvinnumálum, og hús-
næðismálum, i stuttu máli,
stjórn sem ekkert gerir fyrir
þjóðfélags þegnana, geti kallast
vinstristjórn, og ef svo sé, hver
sé þá munurinn á vinstri og
hægri stjórn?
Þar virðist, sem tveim tals-
mönnum Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags, hafi komið sam-
an um, að stjórn sé sett á lagg-
irnar til þess.að stjórna. Þessi
gerbylting á öllum hefðum i is-
lenskum stjórnmálum, virðist
enn ekki hafa eignast neinn post-
ula innan Framsóknarflokksins.
Meöan svo er ekki, er tilgangs-
laust, aö eyða tima i stjórnar-
myndunarviðræöur við þann
flokk.
I Morgunblaöinu gætti talsvert
barnalegrar bjartsýni á tima-
bili, I greinum sem birtar voru i
þvi blaði og fjölluðu um „sögu-
legar sættir”. Þær sættir hafa
nú orðiö en ekki milli ihalds og
Framhald á bls. 2
Miðvikudagur 30. janúar
ÚLTÚRKQRN
»jódleikhús
láttfari og
lakin kona
I dag- miðvikudag 30.
anúar frumsýnir Þjóðleikhúsið
o farsa sem hafa hlotiö sam-
;itið „Náttfari og nakin kona”
; eru eftir meistara þessarar
gundar leiklistar Georges Fey-
peau og Dario Fo, sem báðir eru
kkur Islendingum að góðu kunn-
. Georges Feydeau þekkjum við
fif „Fló á skinni” sem Leikfélag
eykjavikur sýndi fyrir nokkrum
rum og „Hvað varstu að gera. i
ótt?” sem Þjóðleikhúsið sýndi
974. Dario Fo er hinsvegar tvi-
ælalaust vinsælastur hérá landi
af erlendum samtimahöfundum,
en honum höfum við kynnst i
erkum eins og „Þjófar, ifk og
jalar konur” og „Sá sem stelur
jæti er heppinn I ástum”, sem
æði voru sýnd i Iðnó á siðasta
iratug (eða þá þeim næst síðasta
f menn vilja lita svo á) og ,,Við
rgum ekki — viö borgum ekki”
em Alþýðuleikhúsiö hefurnýlok-
vinsælh sýningu á.
Farsinn eftir Feydeau heitir
Vert’ekki nakin á vappi” i þýð-
igu Flosa Ölafssonar og fjallar
pólitiskan framagosa sem er
röinn þingmaöur og væntir þess
ð veröa ráðherra. Elsku litla
;onan hans er öll af vilja gerð að
työja mann sinn til upphefðar,
n hún getur bara ómögulega sætt
ig við að þurfa að dveljast i
arisarborg um hásumarið með-
n hitinn er óbærilegur. Svo þessi
eitfenga kona hreinlega kafni
kki i mollunni, tekur hún til
inna ráöa og kemur þar með
lanni sinum i óendanleg vand-
æði.
Sigriður Þorvaldsdóttir leikur
iginkonuna en Gisli Alfreðsson
:ikur eiginmanninn. önnur hlut-
erk leika Sigmundur örn Arn-
rimsson, FIosi Ólafsson og Valur
Hslason sem kemur nú fram eftir
okkurt hlé. Benedikt Arnason er
úkstjóri Feydeau — farsans.
Farsinn eftir Dario Fo heitir
Betrier þjófur ihúsi en snurða á
ræði” i þýðingu Úlfs Hjörvar.
iér segir frá innbrotsþjófi sem
ndir i hinni furðulegustu að-
töðu þegar innbrothansifint hús
íislukkast. 1 rauninni er litið
ægt að segja um ganginn i þess-
m farsa án þess að segja of mik-
>. Ekki má taka skemmtunina
•á áhorfendum, en þó má geta
ess að hinn sigildi þjófur i verk-
m Dario Fo verður hér leiksopp-
r óvenjulegra örlaga og úr þvi
ann er ærlegur þjdfur óskar
ann þess miklu frekar að fá að
ira I fangelsi en að flækjast i
ann blekkingavef sem hér er
oðið upp á.
Bessi Bjarnason leikur Þjófinn,
n með önnur hlutverk fara ma.
órunn Magnea Magnúsdóttir,
elgi Skúlason, Þóra Friðriks-
óttir, Margrét Guðmundsdóttir,
g Erlingur Gislason. Leikstjóri
r Brynja Benediktsdóttir, en hún
efur kynnst Fo og var m.a. við
iklistarnám hjá sama kennara i
aris og hann. Leikmyndin i' sýn-
igunni er eftir Sigurjón Jóhanns-
BOLABAS
Sinfónian þjófstartaöi, segir
Þjóöviljinn á baksiöu i gær. Ef
þeir væru á timakaupi, myndu
þeir ekki flýta sér svona mik-
iö, og þá heföi maður kannski
tima til þess aö njóta tónlist-
arinnar.