Alþýðublaðið - 19.06.1980, Síða 3

Fimmtudagur 19. júní 1980
Það er varla til sú þjóð í heiminum, sem er eins háð
utanríkisviðskiptum og íslendingar. AAegnið af því
sem við framleiðum, flytjum við út. Fyrir fiskinn
höfum viðflutt inn20. öldina. Ef markaðir breytast er
sjálf þjóðartilvera okkar í voða. Ef við, vegna eigin
óstjórnar og agaleysis, reynumst ósamkeppnisfærir á
erlendum mörkuðum, er það, þegar til lengdar lætur,
ekki á mannlegu valdi, að tryggja fslendingum sam-
bærileg lífskjör á við aðrar þjóðir. Það er í þessum
punkti, sem fslendingar eru nú í þann veginn að vakna
upp við vondan draum.
tJtgefandi: Alþý&uflokkur-
inn
Framkvæmdastjóri:
Jóhannes GuBmundsson
Stjórnmálaritstjóri (ábm):
Jón Baldvin Hannibalsson.
BlaBamenn: Helgi Már
Arthursson, Ólafur Bjarni
GuBnason.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal
Auglýsingar: Elin HarBar-
dóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir.
Dreifingarstjóri: SigurBur
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
aB SIBumiíla 11, Reykjavlk,
slmi 81866.
Stundum gerist þaB, i lifi
einstaklinga og þjóBa, aB menn
eins og vakna upp viB vondan
draum. EitthvaB þaB ber aB
höndum, sem neyBir menn til aB
horfast I augu viB sannleikann
um sjálfa sig. Menn ganga ein-
att upp I einhverri llfslygi og
sjálfsblekkingu — ogfreistast til
aB halda I hana dauBahaldi I
lengstu lög. En aö lokum reka
flestir sig á vegg — og hulu
sjálfsblekkingarinnar er svipt
frá sjónum manna I einu vet-
fangi. Menn sjá, aö lengra verö-
ur ekki haldiB á sömu braut. Þá
reynir á styrk persónuleikans —
hinar fornu dyggöir, sem viö
nefnum kjark æöruleysi. Mörg-
um manninum hefur reynzt um
megn ,aö viöurkenna eigin
breyzkl^ika. Slikir menn eru á
flótta undan sjálfum sér. Þeir
flýja á náBir einhverrar þægi-
legrar llfslygi. ABrir láta sér
reynsluna aö kenningu veröa,
og vaxa sIBan viö hverja raun.
Þessi mannlega reynsla á
jafnt viö um einstaklinga og
þjóöir. Frakkar uppgötvuöu þaö
undir lok 6. áratugarins, aö ríki
þeirra gat ekki staöizt viö linnu-
lausa sundurþykkju spilltrar og
lltilsigldar stjórnmálaforystu,
sem fitnaöi eins og púkinn á
fjósbitanum I skrumskældu
valdakerfi flokksræöis og rikis-
forsjár. Þeir kölluöu á de
Gaulle. Þeir kollvörpuöu kerf-
inu og byggBu nýtt á rústum
þess. Þeir lögöu á sig tima-
bundnar fórnir, þeir tóku
áhættu, sem ævinlega fylgir
gagngerum breytingum. Og
þeir hafa náB stórkostlegum
árangri. Efnahagslegar fram-
farir og félagslegar umbætur,
hafa aldrei oröiö jafn örar I sögu
Frakka á þessari öld.
Þjóöverjar liföu slikt sögulegt
augnablik i lok seinni heim-
styrjaldar. Þá haföi þeim loks-
ins lærzt, af beiskri reynslu, aö
þeir höföu sem þjóö byggt til-
veru sina á sandi ofbeldisdýrk-
unar og valdahroka. Seinni
heimstyrjöldin nægöi þeim sem
sú lexia, núverandi kynslóöir
munu seint gleyma. Arangur
þeirra eftir strlö er stórfengleg-
ur og eftirbreytniveröur. Þeir
eru kjölfestan i rikjasamsteypu
Efnahagsbandalagsins. Eftir aö
hinir farsælu leiötogar sósial-
demokrata náöu þar forystu,
hafa þeir einnig ráöiö mestu um
evrópska utanrikispólitik, sem
er helsta von friöar I heiminum
á okkar dögum. Þvllik umskipti
á högum einnar þjóöar, sem
man upplausn Weimar-lýö-
veldisins og martröö nazismtí
ans.
Islendingar eru nú aö lifa
slikt sannleiksaugnablik. 1 heil-
an áratug höfum viö sem þjóö
leitaö athvarfs I sjálfsblekkingu
og lifslygi. Þaö þarf enga heim-
styrjöld til aö afhjúpa blekking-
una. Jón Sigurösson hefur lýst
sögu Islendinga sem „mikró-
kosmos” — smækkaöri mynd
veraldarsögunnar. Þaö er ekki
stærö viöburöanna, heldur ná-
vlgi hins mannlega drama, sem
gerir hana athyglisverða og
lærdómsrika. Og hún er engu
ómerkari fyrir þaö.
Viö höfum lifað i þeirri sjálfs-
blekkingu, aö viö værum einir i
heiminum, aö okkur leyföist
hvers kyns agaleysi og
heimska, i stjórn eigin mála, án
þess aö þaö bitnaöi á okkur
sjálfum. Nú erum viö I þann
, veginn aö bergja þann bikar I
botn, Þaö er senn komiö aö
skuldadögum.
Þaö er varla til sú þjóö I heim-
inum, sem er eins háö utanrikis-
viöskiptum og Islendingar.
Megniö af því sem viö framleiö-
um, flytjum viö út. Fyrir fiskinn
höfum við flutt inn 20. öldina. Ef
markaöir breytast er sjálf þjóö-
artilvera okkar i voöa. Ef viö,
vegna eigin óstjórnar og aga-
leysis, reynumst ósamkeppnis-
færir á erlendum mörkuöum, er
þaö, þegar til lengdar lætur,
ekki á mannlegu valdi, aö
tryggja Islendingum sambæri-
leg lifskjör á viö aörar þjóöir.
Það er I þessum punkti, sem Is-
lendingar eru nú i þann veginn
aö vakna upp viö vondan
draum.
I heilan áratug höfum við
leyft okkur aö reka þetta þjóöfé-
lag sem tryggingafélag kröfu-
geröarklíka, sem ekki hafa
kunnaö sér hóf i neinum hlut. A
bak viö þetta tryggingafélag er
engin endurtrygging. Okkar
sjálfvirka vlsitölukerfi er bara
sjálfvirkt verðbólgukerfi. Meö-
an þaö varir, veröum viö aldrei
samkeppnishæfir á erlendum
mörkuðum.
Þaö eru óvenjulega hagstæö-
ar ytri kringumstæöur sem hafa
séö okkur borgiö hingaö til. Nú
hafa þær loks snúizt okkur i
óhag. Þegar svo er komiö, aö
við getum ekki lengur fellt
gengiö, vegna gengistryggöra
erlendra skulda, til þess aö
svindla okkur út úr visitölukerf-
inu — þá er komið aö skuldadög-
unum. Þá veröur þaö ekki leng-
ur umflúiö, aö afleiöingar okkar
eigin óstjórnar og agaleysis,
bitni á okkur sjálfum.
Sannleikanum verður hver
sárreiöastur. Sannleikurinn er
sá, aö viö getum ekki lengur,
sem þjóö, látiö eins og viö séum
einir I heiminum. I heilan ára-
tug hefur þessi þjóö látiö telja
sér trú um, aö hún geti enda-
laust komizt upp meö aö leysa
sin vandamál meö seölaprentun
og sláttumennsku, meö sjálf-
virkri visitölu handa öllum — og
gengisfellingum þegar allt um
þrýtur. Lækkandi verð, minnk-
andi kaupgeta og harönandi
samkeppni á erlendum mörkuö-
um hefur nú svipt hulunni af
þessari sjálfsblekkingu. Þar
meö er spilaborg framsóknar-
kommúnismans hrunin um
sjálfa sig. Leiknum er senn lok-
iö. Þá tekur alvara lifsins viö.
Þorum við aö horfast I augu viö
sannleikann? Höfum viö eitt-
hvaö lært af mistökum okkar?
Or þvi fæst skoriö á næstu miss-
erum.
— JBH.
ÁN ER ILLS GENGIS,
NEMA HEIMAN HAFI...
Lausafjárstada innlánsstofnana:
Óvissa á svidi stjórnmála
hef ur neikvæd áhrif á lausa-
f járstöðu innlánsstofnana
t júnihefti ritsins Hagtölur
mánaöarins sem gefiö er út af
Hagfræöideild Seölabanka
tslands er grein um láusafjár-
stööu innlánsstofnana. t grein-
inni kemur m.a. fram, aö rikj-
andi óvissa á stjórnmálasviöinu
hefur neikvæö áhrif á lausafjár-
stööu innlánsstofnana
Greinin birtist hér á eftir:
A fyrri hluta siöasta árs var
lausafjárstaöa innlánsstofnana
óvenjugóö, en rýrnaöi hins veg-
ar mjög á siðari hlutanum og á
fyrsta þriöjungi yfirstandandi
árs var hún lakari en á sama
árstima árin 1976—1979. Svo
slæm lausafjárstaöa sem nú aö
undanförnu er siöur en svo eins-
dæmi en svo mikil rýrnun sem
átt hefur sér staö á einu ári er
fremur fagæt, einkum meö tilliti
til hagstæöra ytri skilyröa.
Meö lausafjárstööu er átt viö
nettóeign innlánsstofnana af
lausafé, þ.e.a.s. peningum i
sjóöi, rikisvixlum og óbundnum
innstæöum i Seölabankanum og
erlendum bönkum aö frádregn-
um yfirdrætti og öörum stuttum
skuldum við þessa banka.
Eignaliöirnir bera yfirleitt lága
eða enga vexti, en af yfirdrætti I
Seölabankanum greiða innláns-
stofnanir refsivexti, nú 4.75% á
manuöi eöa sem svarar 75% á
heilu ári. Þaö er þvi eölilegt að
innlánsstofnanir foröist nei-
kvæöa lausafjarstööu en reyni
jafnan aö eiga hæfilegt lausafé
til aö mæta bæöi reglulegum og
óvæntum ytri breytingum.
Reglubundin árstiöasveifla i
peningaframboöi Seölabankans
vegna þróunar rikisfjármála og
endurkaupa gefur t.d. tilefni til
sterkrar laur.afjárstööu á fyrri
hluta árs ,:sem fyrirbyggir
notkun yfirdráttarlána á haust-
mánuðum. Arin 1976—1979 svar-
aöi lausafjárstaöa I aprlllok aö
meöaltali til 4% af útlánum, en
öll árin var hún oröin neikvæö i
lok september, aö meöaltali um
2% af útlánum. A yfirstandandi
ári brá svo viö aö lausaf járstaö-
an var neikvæö fram i april er
hún lyftist yfir núllmarkið og
nam i lok þess mánaöar um
0.7% af útlánum. Reynsla stð-
ustu ára gæti þvi bent til veru-
legra erfiöleika framundan aö
öllu óbreyttu.
AAöguleikar innlánsstofn-
ana
Möguleikar innlánsstofnana
til aö styrkja lausafjárstööu
sina á ný felst nær eingöngu i
stefnu þeirra i útlánamálum.
Framangreindar tölur benda til
þess aö innlánsstofnanir hafi
ekki getaö lagaö útlánastefnu
sina fullkomlega aö rikjandi aö-
stæöum, hvorki hvaö varöar
sjálfa aukningu útlánanna, né
tilfærslur innan lánaforma.
Raunar hafa aðstæöur breyst
ört vegna ýmissa aögerða á
peningamálasviöinu, sem sum-
ar hverjar hafa torveldaö nauö-
synlega aölögun. Hér er ekki
unnt aö fjalla itarlega um or-
sakir þróunarinnar aö undan-
förnu en nokkrar skýringar
skulu nefndar.
Hækkun bindisskyldu
Hækkun bindiskyldu og lækk-
un endurkaupahlutfalia aö
undanförnu hafa dregið úr
mögulegri myndun lausafjár,
einkum þeirra banka er mest
afurðalán veita þar sem
viðbótarlán þeirra viö endur-
kaup Seölabankans hafa aukist.
Meö vaxtabreytingunni 1. júni
1979 var stefnt aö lengingu lána
m.a. meö geymslu veröbóta-
þáttar vaxtanna. Sú aögerð
bitnar á lausafjárstöðunni ef
ekki er brugöist viö t.d. meö
færri lánveitingum en áöur. Aö-
geröir á sviöi rikisfjármála hafa
skilaö betri greiösjuafkomu
rikissjóös siöustu mánuöi en um
árabil, auk þess sem nokkurrar
sölutregöu hefur gætt á erlend-
um fiskmörkuöum siöustu mán-
uöi, en hvort tveggja dregur úr
peningaframboöi Seölabankans
og rýrir þar meö lausafjárstööu.
Enn er ótalin ein veigamikil
skýring neikvæörar þróunar
lausafjárstööu en hún felst i
óvissu á sviöi stjórnmála, sem
ásamt frestun á nálgun raun-
vaxta, dró um tima mjög úr
sparnaöarvilja og ýtti undir al-
menna eftirspurn ekki sist eftir
innfluttum gæöum. Hvaö fram-
undan er I þessum efnum ræöst
mjög af þvi, hversu vel tekst
meö hjöönun veröbólgunnar og
framkvæmd vaxtastefnunnar.
Vaxtabreytingin 1. júní sl., sem
er fimmti áfangi að verötrygg-
ingarmarki efnahagslaganna,
bætir mjög ávöxtunarkjör
sparifjár og stuðlar þvi aö aukn-
um almennum sparnaöi sem er
grundvöllur betra jafnvægis á
peningamarkaönum
I styttingi 4
sinna fyrir 1. marz sl. og áttu
fyrirliggjandi fullgildar og
lánshæfar umsóknir hinn 1. júni
sl. Lánveiting þessi nemur
samtals 918 millj. króna.
3. Lokalán (3. hluti) eru veitt til
greiðslu eftir 10. ágúst nk. þeim
umsækjendum til handa, sem
fengu frumlán sin greidd 1.
ágúst á slöasta ári og miölán
sin greidd 1. febrúar sl. Lán-
veiting þessi nemur samtals
180 millj. króna.
4. Lokalán (3. hluti) eru veitt til
greiöslu eftir 1. september nk.
þeim umsækjendum til handa,
sem fengu frumlán sln greidd 1.
-september sl. og miölán sin
greidd 1. marz sl. Samtals
nemur þessi lánveiting 210
millj. króna.
5. Frumlán (1. hluti) eru veitt til
greiöslu eftir 1. september nk.
þeim umsækjendum til handa,
sem sendu stofnuninni fok-
heldisvottorö vegna ibúöa-
bygginga sinna fyrir 1. mal sl.
og áttu fuilgildar og lánshæfar
umsóknir hinn 1. júni sl.
Samtals nemur þessi lánveiting
446 millj. króna.
6. Miðlán (2. hluti) eru veitt til
greiðslu eftir 5. september nk.
þeim umsækjendum til handa,
sem fengu frumlán sin greidd 5.
marz sl. Samtals nemur þessi
lánveiting 580 millj. króna.
Frá félagi ein-
stæðra foreldra
Dregiö hefur veriö I skyndi-
happdrætti Félags einstæöra for-
eldra hjá borgarfógeta og
vinningsnúmerin hafa veriö inn-
sigluö, þar sem full skil hafa ekki
verið gerö á seldum happdrættis-
miöum.
Sölufólk er þvi eindregiö beðiö
um aö gera skil hiö allra fyrsta til
skrifstofu félagsins að Traöar-
kotssundi 6, svo aö unnt veröi aö
birta vinningsnúmerin. Skrif-
stofan verður lokuö I júli mánuöi
vegna sumarleyfa. Geriö þvi skil
strax.
Flóamarkaöur veröur aö
Skeljanesi 6 á laugardag 21. júní
milli kl. 14—17. Er þar mikiö af
góöum fatnaöi til sölu á mjög lágu
veröi svo og ýmis annar
varningur. Leiö 5 ekur aö hús-
dyrum.