Alþýðublaðið - 04.10.1980, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 4. október 1980.
Sjötugur:
Guðmundur Daníelsson skáld, Selfossi
YFIRSKYGGÐ ERF+EVE
Skáldjöfur Sunnlendinga,
Guömundur Danielsson, er sjö
tuguridag. Fyrstu kynni min af
Guömundi voru svona hálf hrnp-
in, þvi aldrei mátti heyrast
stuna né hósti á minu heimili ef
saga eöa leikrit eftir Guömund
voru i átvarpinu. Sátu þá allir
hljóöir.
Seinna kynntist ég manninum
I eigin persónu og verö ég aö
viöurkenna, aö sá félagsskapur
var ekki beint hnipin.
Fórum viö Guömundur þá á
vit sunnlenskra bænda vopnaöir
penna og myndavél og tókum
viötöl fyrir blaöiö Suöurland.
Eins og nærri má geta, þegar
lukkuriddarar Jökulgilssmala-
mennskunnar lögöu saman, þá
var hnippt i fleiri listgreinar en
eina. Ég minnist minnsta kosti
einnar heimsóknar, þar sem
húsfreyja staöarins kom inn, og
spuröi hvort huga þyrfti aö þak-
festingum. Nú, — svo kom hún
bara I kórinn lika. Viö Guö-
mundur eigum rætur aö rekja til
jaröar nokkurra i Landsveít en
þar sem skáldiö hefur gert
þeirri staöfestu svo góö skil, þá
fjalla ég ekki frekar um þaö hér.
Guömundur er einn af af-
kastamestu rithöfundum
þjóöarinnar. A fimmta tug rit-
verka, i enn fleiri bindum,
liggja eftir hann nú þegar. Auk
þess ritstýröi hann ööru helsta
blaöi Sunnlendinga i tvo áratugi
ásamt kennslu og skólastjórn,
sem varaö hefur i nær hálfa öld.
Guömundur gjörþekkir lax-
veiöi ár sunnanlands og ófáar
eru lýsingar hans á þeim, sem
stiklar fossa sterklega.
Hann hefur skrifaö fjölda
feröabóka og þátta auk þess
hefur hann lofsungiö hvaö feg-
urst frelsi og Smaladrengsins
léttu spor.
Guömundur er kvæntur
Sigriöi Arinbjarnardóttir og
eiga þau þrjú börn.
Heill og hamingja þér og þin-
um á þessum timamótum.
Menningþjóöanna á sér oftast
djúpar rætur i forsögu þeirra.
Arfleifö flestra Evrópuþjóöa er
rismikil og öllum til sýnis,
stórfengleg og fögur i
mannvirkjum þeim sem staöist
hafa þann brjálaöa berserks-
gang sem gripur um sig meöal
þeirra ööru hvoru og enn vofir
yfir. Allar eiga nærþjóöir okkar
lika rikulegar bókmenntir og
aörar listaerföir. Ollu er vel viö
haldiö. Viö Islendingar, jafn-
gamlir eöa eldri flestum
nágrönnum okkar sem menn-
ingar- og þjóöarheild, eigum
ekkert, ekki eitt einasta
mannvirki sem talist getur, úr
fortiöinni, fyrir utan öxarárfoss
og nokkur illa hlaöin grjóthörg,
illa haldin flest. Mannvirki for-
tiöar eigum viö engin. Engar
foldgnáar dómkirkjur, hallir,
kastala eöa musteri, brýr eöa
furöuverk nein. Hinsvegar er
sagnmenning okkar hlaöin
gersemum, listaverkum náttúr-
unnar sem listeöli þjóöarinnar
hefur gætt sinum lifsanda og
gert aö lifrænum minnismerkj-
um komnum og ókomnum
kynslóöum til yndisauka. Munu
þau afsprengi náttúruafla og
þjóöarsálar vara meöan þau eru
ekki sködduö af mannahöndum.
Þvi má ekki sprengja dverg-
hamra okkar og álfakirkjur til
aö rýma fyrir vegum og þvi
siöur ýmsu tildri skammtiöar,
nema lifsneyö beri til. Ekki má
farga undrum og ömefnum
þjóöarsögunnar og vistmenn-
ingar okkar fyrir tittlingaskit
tiöarhagsmuna. Þaö er aö
ófrægja og niöurniöa verömæti
og æru formæöra okkar og -
feöra, niöurlægja okkur sjálf,
uppræta menningu okkar.
Saga okkar, þjóösögur og
munnmæli geyma i örnefna-
bundnu gervi sinu erföaminjar
okkar og flestar fornleifar.
Helguvik, Hólmsberg,
Stakksgnipa og Stakkur, Rosm-
hvalanes og Stakkafjöröur
geyma þrjár sagnir úr Þjóösög-
um Jóns Amasonar fyrra bindi
bls. 83—88, er segja allar frá
nafngift Faxaflóa, Reykjanes
og Hvalafjaröar, og undirstrika
um leiö eöli og náttúru þessa
sjávarháska- og sjósóknar-
svæöis. „ST AKKURINN ”
sprakk af berginu þar sem
FÁXI spyrnti viö, er hann stakk
sér I sjóinn, sturlaöur, sem
HROSSHVELIÐ mannskæöa.
Þessir staöir eru allir helg hof
þjóömenningarinnar. Þá má
ekki skadda eöa yfirskyggja
meö neinu nútima hrófatildri,
sist barbarii sem oliugeymum
og geymslugimöldum afla
berserkjaæöis og véspjalla.
Hvaö sem öörum viöhorfum
viökemur, sem fjölmörg eru til
verndunar en engin gild á móti,
þá er þetta mest. Staöbundinn
hagnaöur kemur ekki til álita.
Hér eru heilög vé okkar erföa.
Bj örn J ónsson, læ knir
Swan River, Manitoba
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
Guömundur Danielsson á æskuslóöum I Holtunum. 1 baksýn er Hekla.
Minning
Sigríður Erlendsdóttir
Fædd 17. 7.1892 -
Látin 27. 9. 1980
Með Sigriöi Erlendsdóttur
verkakonu I Hafnarfiröi, er fall-
inn einn af brautryöjendum
jafnaöarstefnu og verkalýös-
hreyfingar hér á landi. Hún
varö háöldruö, 88 ára, en ól ald-
ur sinn frá bernsku i Hafnar-
firöi. Þar starfaði hún fyrst og
fremst, en var þekkt i hreyfing-
unni um land allt.
Sigriöur beindi kröftum sin-
um i félagsmálum aöallega aö
Verkakvennafélaginu Framtiö-
inni og aö samtökum Alþýöu-
flokksins, og vann um áratugi
mikiö starf fyrir bæöi samtökin.
Hún átti frumkvæöi aö stofnun
dagheimilis verkakvenna-
félagsins og sat i stjórn þess i 30
ár. Innan Alþýöuflokksins tók
hún aö sér útbreiöslu Alþýöu-
blaösins i Hafnarfiröi og vann
þaö starf meö stökum dugnaöi
og reglusemi áratugum saman.
Hún skildi, aö örlög stjórnmála-
flokks geta ráöist af þvl, hvem-
ig honum tekst aö koma boö-
skap sínum til fólksins.
Sigríöur var aösópsmikil
kona, og neistuöu frá henni
áhrifin, til dæmis á ungt fólk,
sem kynntist henni. Hún sýndi i
verki fórnarlund, sem vakti
aödáun og lotningu félaga
hennar og voru öörum til fyrir-
myndar.
Alþýðuflokkurinn — og sér-
staklega Alþýðublaðið — kveöja
þessa föllnu hetju meö þökk og
viröingu. Minning hennar mun
lengi lifa og jafnan veröa hvatn-
ing þeim, sem þekktu hana.
Benedikt Gröndal
Sigrlður Erlendsdóttir var
fædd aö Merkinesi i Höfnum 17
júli 1892 og var þvi fullra 88 ára
aðaldri er hún lést aö Sólvangi i
Hafnarfiröi aöfaranótt laugar-
dagsins 27. september sl.
Foreldrar hennar voru hjónin
Erlendur Marteinsson og Sigur-
veig Einarsdóttir. Sigurveig var
dóttir Einars Einarssonar
vinnumanns á Mýrum i Alfta-
veri og Guöriöar Magnúsdóttur
frá Guttormshaga i Holtum, en
foreldrar Erlends voru
Marteinn ólafsson bóndi á
Merkinesi (ættaöur úr Fljóts-
hliö) og kona hans Guöbjörg
Jónsdóttir úr Höfnum. — Þess
má geta aö þegar móöurmóðir
Guöbjargar lést, Rannveig
Simonardóttir á Stafnesi, skrif-
ar presturinn i kirkjubók aö hún
hafi verið merkiskona, vel
gáfuö og góösöm og sinnar
stéttar sómi — og eru slikir
dómar ekki á hverri blaösiöu I
þeirri bók. En vera kynni að
einhverjum sem þekkti Sigriöi
Erlendsdóttur dytti hún I hug
viö aö heyra þessa Iýsingu á
formóöur hennar. — Rannveig
var raunar noröan úr Fljótum,
en Erlendur maöur hennar,
kallaöur þjóöhagsmiöur, var
fæddur I Þorlákshöfn.
Tiu ára gömul fluttist Sigriöur
Erlendsdóttir inni Hafnarfjörð
meö foreldrum sinum og átti
þar heima siöan, alla tiö nema
fyrsta sumariö i litlu húsi,
Kirkjuveg 10, sem foreldrar
hennar komu sér upp. Það hús
ásamt innanstokksmunum hef-
ur Sigriöur ánafnaö Hafnar-
fjaröarbæ til þess aö þaö veröi
varöveittsem sýnishorn af litilli
verkamannslbúö frá fyrstu
áratugum þessarar aldar.
Sigriöurtók snemma aðvinna
á reitum og slöan i vaski ogþótti
bæöi vandvirk og rösk i hand-
tökum. Hún gekk i verka-
mannafélagiö Hlif jafnskjótt og
hún haföi aldur til — og þó
heldur fyrr. Og hún var meðal
stofnenda Verkakvennafélags-
ins Framtiöarinnar 3. des. 1925.
Komst hún þar skjótt i forustu-
sveit, var kosin i stjórn 1928, og
á næstu 25 árum sat hún samtals
17 ár i stjórninni, lengsum rit-
ari. 1 samninganefnd félagsins
var hún valin æ ofan I æ. Þaö
renna kannske ekki margir
grun i þaö nú hversu timafrek
og vandasöm þessi störf öll
voru. En Sigriöur sýndi jafnan i
verki aö hún átti skiliö þaö
traust sem henni var sýnt.
En starfsemi verkalýösfélaga
hefur veriö annaö og meira en
launabaráttan ein. Hún hefur
verið margvisleg menningar-
starfsemi til hagsbóta fyrir
alþýöu landsins um leiö og hún
hefur valdiö stórfelldum breyt-
ingum á hugsunarhætti
þjóðarinnar á marga lund.
Sigriöur Erlendsdóttir hreyföi
þvi á fundi i verkakvennafélag-
inu á útmánuöum 1932, aö mikil
þörf væri á dagheimili hór I
bænum fyrir böm verkakvenna.
Formaöur félagsins, Sigurrós
Sveinsdóttir, tók I sama streng.
Og þá um sumariö starfrækti
félagiö dagheimili. Seinna reisti
þaö dagheimili á Höröuvöllum
sem enn starfar. Og 1 þrjá tugi
áravarSigriöuri nefndinni sem
sá um rekstur dagheimilisins.
Má hiklaust segja aö þunginn af
framkvæmdunum öllum hafi
langþyngst hvilt á hennar baki,
þótt aörar konur legöu þar
einnig fram drjúgt starf.
Ariö 1969 stofnaöi Sigriöur
sjóö til minningar um foreldra
sina. Skal sjóönum variö „til aö
styrkja fátæk börn og hjálpar-
þurfi i Hafnarfiröi til dvalar á
dagheimili Verkakvennafélags-
ins Framtiöin”. Hefur stjórn
félagsins meö höndum gæslu og
stjóm sjóösins. Mælti Sigriöur
svo fyrir i erföaskrá aö eignir
sinar aörar en húseignin aö
Kirkjuvegi 10 rynni i
minningarsjóöinn. Og þaö var
ósk hennar aö sjóöurinn yröi
látinn njóta þess ef einhverjir
vildu láta minningargjöf af
hendi rakna viö útför hennar
eöa siöar.
Erlendur faöir Sigriöar var
sjómaöur þótt ekki væri hann
maöur heilsuhraustur. Eftir aö
hann hætti sjómennsku geröist
hann umboösmaöur Alþýöu-
blaösins I Hafnarfiröi og sá um
dreifingu þess. Sigriöur tók viö
þvi starfi af honum og gegndi
þvi af miklum áhuga og stakri
trúmennsku fram yfir áttrætt.
Lét einn af forráöamönnum
blaösins eitt sitt svo um mælt,
aö fáir eöa engir starfsmenn
Alþýöublaösins heföu veriö þvi
trúrri og þarfari en hún.
Sigrlður Erlendsdóttir gekk
snemma ti) fylgis viö Alþýöu-
flokkinn' 'Og var ódeigur
málsvari hans hvenær sem
tækifæri bauöst. „Alþýöu-
flokknum á alþýöan mest aö
þakka hin batnandi lifskjör,”
sagöi hún einu sinni I blaöa-
viötali. Og þaö álit hennar
breyttist aldrei. En þar fyrir
var hún engan veginn alltaf
ánægömeöaögeröir flokksins —.
eöa aögeröaleysi — i einstökum
málum. En hún mat flokkinn
eftir heildarstefnu hans og
störfum og af samanburöi viö
aöra flokka. Veröur ekki annaö
sagt en þaö mat sé bæöi heiöar-
legt og skynsamlegt.
Sigriöur átti lengi sæti i full-
trúaráöi Alþýöuflokksins i
Hafnarfiröi og var fulltrúi á
Alþýöuflokksþingum. Og þegar
Kvenfélag Alþýðuflokksins i
Hafnarfiröi var stofnaö 18. nóv.
1937 var hún kosin gjaldkeri
félagsins og gegndi þvi starfi
samfleytt til 1977, i 40 ár. Má
segja meö fullum sanni aö
Sigriður væri um langt skeiö aö
ötulleik, ósérhlifni og atorku
meöal fremstu manna Alþýöu-
flokksins I Hafnarfiröi.
Þaö var ekki einungis viö fisk-
verkun sem Sigriöur reyndist
vandvirk og vel verki farin. Hún
var svo á öllum sviöum, ekki
siður I félagsstörfum en öörum.
Þess má geta aö hún var mjög
vandvirk og smekkvis
hannyrðakona og kenndi ungum
stúlkum hannyröir um skeið.
Hún las jafnan töluvert og var
vel aö sér um marga hluti, þvi
að hún var bæöi skarpgreind og
minnug. Gott átti hún meö aö
koma hugsunum sinum i orö og
var rökföst i málflutningi og
ekki undanlátssöm, enda fylgdi
þar jafnan hugur máli. Hún var
skapmikil og gat veriö þykkju-
þung, en jafnframt trölltrygg
vinum sinum, bæöi mönnum og
málefnum. Og aö leiöarlokum
baö hún guö aö vernda og
varöveita alla vini sina og fyrir-
gefa sér ef hún dæi meö kala I
huga til nokkurs manns.
Þaö er stórbrotin kona og
óvenjuleg sem viö eigum á bak
aö sjá eftir mikiö og merkilegt
lifsstarf þar sem Sigriöur
Erlendsdóttir er.
Ólafur Þ. Kristjánsson.
•
Þaö kemur margt upp i hug-
ann, þegar viö konurnar i Kven-
félagi Alþýöuflokksins i Hafnar-
firöi kveöjum Sigriöi Erlends-
dóttur hinstu kveðju.
Viö munum hana berandi út
Alþýðublaöiö, hvort heldur var
frost og snjór eða sumar og sól.
Viö munum hana innheimtandi
árgjöldin, en gjaldkerastörfum I
félaginu okkar gegndi hún i
fjóra áratugi.
Viö munum hana á kven-
félagsfundunum, á fundum i Al-
þýöuflokksfélagi Hafnar-
fjaröar, á fundum i fulltrúaráö-
inu, þar sem hún flutti mál sitt
kjarnyrt og hispurslaust, af hita
og sannfæringu, þar sem hún
geröi glögga grein fyrir viöhorf-
um sinum og skoöunum. Hún
talaöi tæpitungulaust, mál sem
allir skildu.
Viö vitum um baráttu hennar
fyrir stofnun dagheimilis á
Hörðuvöllum upp úr 1930. Við
vitum hve mjög hún bar hag
barnanna og dagheimilisins
fyrir brjósti alla tiö. Hún skildi
vel, og fyrr en margur annar,
nauösyn þess að börn væru i
öruggri gæslu og nytu góörar
umönnunar meöan mæöur
þeirra ynnu utan heimilisins.
Hún vissi lika, aö aldrei höföu
verkakonur átt nokkurt val um
þaö, hvort þær vildu vinna úti
eða ekki. Lifsbaráttan var meö
þeim hætti, aö þeim var þaö
nauösyn.
Hún Sigga okkar baröist alla
ævi fyrir rétti hins veika, —
barðist fyrir jöfnuöi og réttlæti.
Hún var alla tiö sannfærö um,
aö I þeim efnum færu saman
leiöir sinar og leiöir Alþýðu-
flokksins.
Sigriöur Erlendsdóttir var
einn af stofnendum Kvenfélags
Alþýöuflokksins i Hafnarfiröi.
Hún var gjaldkeri þess frá
stofnunog til ársins 1977 eöa i 40
ár. A 40 ára afmæli félagsins
var hún gerö aö heiöursfélaga
þess, sá fyrsti og eini hingað til.
Aö leiöarlokum er mér oröa
vant. Þó vil ég segja viö okkur
allar hinar kvenfélagskonurnar
sem eftir lifum:
Hugsum sem oftast til
Sigriöar Erlendsdóttur, til elju
hennar og atorku öll þessi ár.
Hugsum til tryggöar hennar viö
hugsjónir og háleit markmiö.
Já, hugsum til Siggu Ellindar og
þá verðum viö betri félags-
konur, betri baráttumenn fyrir
rétti hins snauða, baráttumenn
fyrir framgangi jafnaöarstefn-
unnar, fyrir réttlátu þjóöfélagi.
Sigriöi þakka ég samfylgdina
á liönum árum, þakka þaö sem
hún kenndi mér og öörum sam-
feröamönnum sinum á lifsleiö-
inni. Heiöur og þökk fylgir
minningu Sigriöar Erlends-
dóttur.
Ásthildur ólafsdóttir.