Alþýðublaðið - 06.01.1981, Blaðsíða 1

alþýöu- VAXTAMÁUN: Hagsmunamál hú: sbyggjenda
blaóió i og sparifjáreigen da Sjá leiðara bls. 3 2 ibl. 62. árg.

Hamskipti Alþýdubandalagsins í stjórn
og stjórnarandstöðu
NU - 1980
DSamkvaemt bráðabirgðalögum rikisstjórnarinn-
ar nú er gert ráð fyrir, að verðbætur á laun 1.
mars næstkomandi verði allt að 7% lægri en orðið
hefði skv. gildandi lögum um visitöluútreikning.
2) Verðbætur 1. júni, 1. sept. og 1. des. á þann hluta
dagvinnulauna, sem nú er yfir 725 þús. kr. á mán-
uði, skulu skerðast skv. ákv. 50. gr. laga nr. 13.
frá ’79.
3) Ný visitala miðast við 1. janúar 1980 og er ekki
tekið tillit til hækkana i nóvember eða desember
við útreikning hennar eða 10% hækkunar á opin-
berri þjónustu, sem ákveðin var i lok desember
sl. Skerðingarákvæði Olafslaga eru numin úr
gildi og lofað er skattalækkunum til handa lág-
tekjufólki.
4) „Aðgerðirnar nú eru til að tryggja kaupmátt og
minnka verðbólgu” (Svavar Gestsson i Þjóðvilj-
anum 31. des. ’80)
5) Fyrstu viðbrögð ASÍ nú: „Tilraun til að kaupa«
tima (Ásmundur Stefánsson)
BSRB nú: rikisstjórnin hefur rofið gerða kjara-
samninga með lögum (Kristján Thorlacius)
6) Frekari aðgerðir nú?
ÞÁ -1978
DSamkvæmt febrúarlögum '78 voru verðbætur á
laun skert þannig, að þau skyldu aðeins hækka
sem svaraði helmingi hækkunar verðbótavisitölu
og verðbótaauka þ. 1. mars, 1. júni, 1. sept og 1.
des. það ár.
2) Skeröingarákvæði febrúarlaga ’78 miðuðust við
fullar verðbætur á 90 þús. kr. laun og með bráða-
birgðalögunum i mai ’78 var þetta hlutfall hækk-
að i 120 þús. kr. Siðan lækkaði skerðingarhlutfall i
hálfar verðbætur við 170 þús. kr. markið.
3) Þá voru i lögunum ákvæði um hækkun almanna-
trygginga, hækkun heimilisuppbótar (2% um-
fram visit. hækkun) og hækkun barnabóta (5%)
ásamt lækkun á vörugjaldi um 2% til áramóta
'78—79.
4) Yfirlystur tilgangur stjórnarinnar árið 1978 var
skv. ummælum Geirs Hallgrimssonar i Mbl. 10
febr.1978. „Aðgerðirnar miða að þvi að tryggja
sama kaupmáttá þessu ári og þvi siðasta, koma i
veg fyrir atvinnuleysi og vernda hag hinna lægst
launuðu.
Afstaða Alþýðubandalagsins til kaupránslaganna
’78: „Þetta eru stórkostleg árás á verkalýðs-
hreyfinguna i landinu” — „grófustu svik” —
„þeir svikja "Sámninga”.
5) Viðbrögð ASl: Samningana i gildi —
BSRB: Rikisstjórnin hefur rofið samninga með
lögum.
6) Verkfallsaðgerðir 1. og 2. mars 1978.
Bráðabirgðaráðstafanir ríkisstjórnarinnar:
„Langtum víðtækari efnahags-
ráðstafana er þörf...”
— segir seðlabankastjóri
— stjórnarliða greinir á um áhrifin
Skilningur manna og túlkun á
efnahagsáætlun rikisstjórnar-
innar og bráðabirgðalögunum er
mjög mismunandi, jafnvel meðal
s t u ð n i n gs m a n n a rikis-
stjórnarinnar. Ummæli Stein-
grims Hermannssonar bera þess
glöggt vitni, en i útvarpsviðtali á
sunnudagskvöldið mátti skilja
Steingrim á þann veg að hér væri
aðeins um að ræða fyrsta þátt
aðgerðanna, eins konar byrj-
unarstig „niðurtalningarinnar”.
Steingrimur sagði i nefndu
viðtali, að hann teldi rétt að meta
þessar aögerðir i ljósi framhalds-
aðgerða siöar á árinu. Meöþessu
viðurkennir flokksformaöurinn,
að viðtækari aðgerða sé þörf
fljótlega. Steingrimur lagöi
þunga áherzlu á það, að honum
þætti það miöur að skeröingar-
ákvæöi Olafslaganna skuli nú
vera numin úr gildi og lýsti furðu
sinni á þvi aö samtök launafólks
skuli láta sér detta það til hugar,
að þetta tryggi kaupmáttinn bet-
ur. Steingrimur undirstrikaði að
framsóknarmenn vildu vemda
kaupmátt lægstu launa og aö
frekari aðgeröa væri þörf, ætti að
ná verðbólgutakmarki rikis-
stjórnarinnar. Steingrimur viður-
kenndi að ekki væri ömggt að 40%
$
Steingrimur er kominn úr
skiðaferöinni, og telur
enn frekari aðgerða þörf....
Verslunarráð íslands:
HÆLIR ALÞÝÐUBANDALAGINU FYRIR AÐ
EYÐA ÁHRIFUM GERÐRA KJARASAMNINGA
• Engir fjármunir til i millifærslukerfið
• Markmið um hjöðnun verðbólgu næst ekki
• Skammtímaaðgerðir rikistjórnar, sem enn hefur
ekki komið sér saman um stjórnarsáttmála
Verslunarráð Islands hefur brugðist fljótt við og
sent frá sér álitsgerð um efnahagsráðstafanir rikis-
stjórnarinnar og er meginniðurstaða ráðsins I
stuttu máli sú, að hæla Alþýðubandalaginu fyrir
það að eyða áhrifum nýgerðra kjarasamninga. Sú
spurning hlýtur að vakna nú, hvort Alþýðusamband
íslands, sem stóð fyrir gerð þessara kjarasamn-
inga muni hafa eitthvað að segja um þessar ráð-
stafanir rikisstjórnarinnar á næstu vikum.
Um áramótin boðaði rikis-
stjórnin áætiun um aðgerðir i
efnahagsmálum. í aðgerðum
þessum felast:
Skammtimaaðgerðir, sem lækka
verðbætur á laun þann 1. mars
n.k. unt 9%. Með þvi er eytt
áhrifum nýgerðra kjarasamn-
inga. Verðbólgan mun þvi ekki
aukast á næsta ári eins og
horfur voru á, en verður rúm
50% yfir árið.
Aætlanir uni nýtt millifærslu- og
uppbótakerfi og aukin rikisaf-
skipti, sem stefnir iifshags-
munum þjóöarinnar i hættu.
Sjónhverfingar, sem fcla vissar
raunhæfar tiiiögur og að-
gerðir, en auk þess er boðað,
að rikisstjórnin inuni marka
sér stefnu siðar i efnahags- og
atvinnumáium og hyggi á
frekari aðgerðir til að draga úr
þeirri skaðlegu óðaverðbólgu,
sem hér er orðin iandlæg.
Verzlunarráð lslands hefur lagt
mat á efnahagsleg áhrif þessara
aðgerða. Framkvæmdastjórn
ráðsins samþykkti á fundi sinum i
dag svofellda umsögn um efna-
hagsáætlanir rikisstjórnarinnar:
Verðlagshorfur.
Verzlunarráðiö telur athyglis-
vert, ef rikisstjórninni tekst aö
forða vaxandi verðbólgu at völd-
um kjarasamninga með þvi að
breyta kjarasamningum siðasta
árs, án þess aö kaupmáttur
skerðist umfram þaö, sem orðiö
hefði hvort eð er. Sú skeröing,
sem kemur á verðbætur hinn 1.
marz n.k. er að hámarki 7% til
viðbótar um 2% skerðingu vegna
gildandi laga um efnahagsmál.
Ilér er tekin til baka nær sama
krónutöluhækkun á laun og varð
að meðaltaii i almennum kjara-
samningum á siðasta ári, og i
sumum tilvikum meira. Hins
vegar stendur til að bæta þetta að
einhverju leyti upp með breyttum
verðbótaákvæðum i ár. Á næsta
ári munu ákvæði laganna um
efnahagsmál o.fl. um skertar
verðbætur taka gildi á ný að öllu
óbreyttu.
Það er mat Verzlunarráðsins,
að efnahagsaðgerðir rikis-
stjórnarinnar muni að miklu leyti
koma i veg fyrir verðbólguáhrif
kjarasamninga siðasta árs. Telur
Verzlunarráðið, aö framfærslu-
visitala muni hækka um rúm 50%
frá upphafi til loka ársins 1981 i
stað 80%, og launahækkanir verði
rúm 46%. Spá Verzlunarráðsins
gerir ennfremur ráð fyrir, að
verð á bandarikjadal hækki um
38%.
Mikil óvissa rikir um frekari
aðgerðir, en þær sem þegar eru.
boðaðar. Þótt rætt sé um frekari
aðgerðir i mai, liggur ekkert fyrir
um slikt. Niðurstaða Verzlunar-
ráðsins er þvi sú, aö þær efna-
hagsaðgerðir, sem rikisstjórnin
boðaði muni að mestu draga úr
þeirri verðbólguholskeflu sem séð
var fram á, en ekki eyða þeirri
verðbólgu, sem var á s.l. ári.
Nýtt millifærslu- og
uppbótakerfi
Ef þörf krefur vegna stöðvunar
gengissigs, ráðgerir rikisstjórnin
að innleiða á ný millifærslu og
uppbótakerfi haftaáranna. Þessa
yfirlýsingu getur Verzlunarráð
islands ekki tekið alvarlega.
í fyrsta lagi eru engir peningar
til vegna slikra aðgeröa. í ööru
lagi eyðilegöi slik aðgerð gjör-
samlega lánstraust og lánamögu-
leika islands erlendis og útilokaði
okkur frá alþjóðasamvinnu i
gjaldeyrismálum. 1 þriðja lagi
ógildir slik aðgerð aðildina að
EFTA og friverzlunarsamninginn
við Efnahagsbandalagið og
gengur þannig þvert á þá gifur-
legu hagsmuni, sem viö höfum af
útflutningi til þessara landa. Nýtt
millifærslu- og uppbótakerfi
stefnir þannig að þvi aö einangra
islenzkt atvinnulif, þegar helm-
ingur þjóðartekna byggir á út-
flutningi vöru og þjónustu. Yfir-
lýsing um slikar aðgeröir veröur
þvi ekki tekin alvarlega nema
sem friðþægingartexti, sem ekki
stendur til að framkvæma, enda
yrði sú framkvæmd bein atlaga
að lifshagsmunum þjóðarinnar.
Verömyndun.
verðmyndunarkerfi, sem reynst
hefur bezt i nágrannalöndum
okkar: frjálsa verðmyndun.
Nýjar samanburðarkannanir á
vöruverði hér og erlendis, fram-
kvæmdar i áróðursskyni, tefja
einungis þá nauösynlegu breyt-
ingu, enda er öllum löngu ljóst, að
vöruverðiö er lægst þar sem
frjáls verðmyndun rikir og sam-
keppni er virk. Verzlunarráðiö
fagnar hins vegar, aö gjald-
frestur á aðflutningsgjöldum
muni innleiddur, enda raunhæf
aðgerö til að lækka vöruverð og
auka hagkvæmni i verzluninni.
í verðlagsmálum leggur rikis-
stjórnin lil bæði beinar og
hugsanlegar aðgeröir. Fyrst má
nefna það, sem virðist vera ný
verðstöðvun, en er i reynd afnám
þeirrar verðstöðvunar, sem gilt
hefur siðasta áratug. Fagnar
Verzlunarráðið þvi, að sú skað-
lega verðstöðvun skuli afnumin
þann 1. mai n.k.
Ýmsar aðrar aðgeröir eru
einnig lagðar til, en þarfnast
lagabreytinga, svo sem:
Að verðhækkunum vcrði sctt
tímasett hámörk
Að áiagning verði almennt ákveð-
in i krónutölu
Báðar þessar aögerðir eru nán-
ast óframkvæmanlegar og gagns-
lausar til að draga úr verölags-
hækkunum eða auka hagkvæmni i
verzlun. Eina raunhæfa aögeröin
i þeim efnum er að ínnleiöa það
Lánamál.
Framsetning á áætlunum rikis-
stjórnarinnar i lánamálum er
villandi. Á einum stað er sagt, að
verðtryggingu inn-og útlána skuli
frestað, en á öðrum stað er lögð til
viðtæk breyting i vaxtamálum:
Vaxtakerfið verði einfaldað.
Innleiddir vcrði 6 mánaða verð-
tryggðir sparireikningar, sem
bera 1% vcxti
Verðtrygging útlána verði aukin
og skulu verðtryggð skamm-
timalán bera 4% vexti, en
verðtryggð langtimalán 2%
vexti.
Ljóst er, að verði þessar að-
gerðir framkvæmdar, verður
verðtrygging inn- og útlána mun
viðtækari en verið hefur. Sú að-
gerð mun vissulega leiða til auk-
ins sparnaðar i lánastofnunum,
SI'A UM BREYTINGAK FRAÍlFÆRSLUVlSITÖLU LAUNA OG GENGIS USD 1981
framfærslu- launa- qengi
visitala hækkanir USD
] . 1 . 100 (3210) 6,25
1.2. 104 (3340) 6,50
1.3. 1 08 (3468) 7%
1.4. 1 1 2 (3601)
1 .5. 116 (3740) 6,90
1.6. 1 20 (3050) -12%
1.7. 1 24 (3963)
1.8. 127 (4080) 7,60
1.9. 132 (4237) 9%
1.10. 137 (4400)
1.11. 142 (4570) 8,10
1.12. 147 (4731) 12%
31.12. 152 (4900) 8,60
Breyting frá upp- hafi tií loka árs: 52% 4 6% 38%
Broytinq a6 moðal-
tali frá 1980: 58¥ 54% 53?.