Vísir - 19.09.1970, Síða 7

TUSHll . laugardagur 19. september 1970.
7
cyVIenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Jarteikn í Mosfellssveit
Baildór Laxness:
Innansveitarkronika
Htíigafei.1 1*970. 182 bls.
Cvk> mikið er vist að í Innan-
sveffcarrkroniku fer Halldór
Laxness með sannfræðileg efni
bwað sem líður „sagnfræðilegu
fatetiverkii“ þeirra í texta þess-
um sem hann kveður þau sjálf-
ar efcki hafa. Forvltinn lesandi
am þan etfini þattf ekki néma
fftefcta upp frásögnum af vígsite
MosfeWsk'irkiu hinnar nýju tfl
að sjá að öH helztu atvii’k kron-
ikunnar koma heim við staö-
resyndir þeir.rar kinkjusögu. Og
atíðvifcað má prófa nánar með
„sagrafræðMegi aðferð“ þessd og
önnur efnisatriði og mannlýs-
ingar frásögunnar, tffl að mynda
hina kostulegu lýsingu Stefáns
hreppstjóra Þorlákssonar sem
varðj eignum sínum tíl hinnar
nýju kirkjubygg'ingar en ekki
ern nema eÆtefu ár sfðaa hann
lézt og ein fimm síðan kirkja
hans 'komst upp. Sagnaefn; þau,
jarfceifen í Mosfellssveit sem
Innansveiifcarkronifea nekur, hafa
sem sé verið aö gerast ifram á
sfðustu ár. Hiitt er svo aiit ann-
að mál hvort lesandd yrði raun-
vemlega nokkru nær um bók-
ina þótt á daginn kæmi að
hvert eitt efniisatriði hennar
neyndist „rébt“ sem á annað
borð jsrði sannprófað.
T vdðtali hér í Vísi á mánu-
daginn komst Halidór Lax-
ness svo að orði um hina nýju
bók sina að hann hefði haft til
Míðsjónar „aills konar sveita-
sagnffæði sem offc hefur sanna
viðburði og persónur að grund
velli, en sér samt hlutina 1 ijósi
sikáldskaparins í máklu ríkara
mæli en akademisikir sagnfræð
in'gar geta ieyfit sér. Bókin er tdl
raun í þessu formd,“ sagði Hall
dór, tengd „tiilraunum í heim-
ildaskáidsögu". Heimildasaga,
dokúmentarismi seinni ára í
Skáldskap, helgast af þeinri
kenning, sem vel má vera að
hún eigi sameiginiega með
„sveitasagnfræði“ að íslenzkum
sið, að veruleikinn, „lífið sjálft"
sé frásagnarverðara efni, skáld
legra og skemmtilegra en nokh
ur tiibúningur. Þar sem söguleg
ir rómanir notfæra sagnfræði-
legar staðreyndir til að byggja
upp og halda saman „tiibúnum
veruleik” skáidskapar reynir
heimildasagan að sfciilja og
skýra raunrétta atburðarás, ó-
breyittar staðreyndir að skáld-
legum hætti, oftlega með við-
teknum og jíWutreyndum skáld
skaparaðferðum. Ætii báðar
þessar ieiðir liggi ekki einatt
að einu og sama markinu? Svo
mikið er víst að kirkjusaga Mos
*SfiP
ness unz hún er á seinni árum
orðin aðalefni í sögum og lerk-
ritum, heilum manniýsingum og
gott ef ekfci manns-hugsjón. —
H'vað sem mönnum lízt um heirn
spekiiega umræðu, lífsýn hinna
seinni skáidri'ta höfundarins tjó
ar ©kki að afnedta efnivið henn
ar * mannl'ifj og sögu frekar en
málsnilli sfeálds. Sýndng Kristni
haids undir Jöfeld í Iðnó þessa
dagana er einfeum markverð fyr
ir það hve vel henni fcekst að
leiða í 'ljós og notfæra sér maran
lýsingarnar, fólkdð í sögurand.
Og binn mdfcli þokki Innansveit
ankroniku stafar eikíki sízt af því
hve nærri frásögnin viröist fara
raunréttu mannilífd og atburðuim,
upprunategrj reynslu þó hhm
skáldlegj S'kiteingur, samhengi
fólks og atvika sem bókin skip
ar þeim sverji sdg ótvírætt í æfct
höfundar síns. Þrátt fyrir óhátíð
felilsstaöar, svo áhugaverð sem legt og gamansamt yfirbragð frá
hún þó kann að vera í sjálfri sögunnar er hún i eðli sírau
sér, er efeki nema uppistaða efn helgisaga. Fólkið í sögunní er
isiras í þessari bók. Söguefnið jarteikn hennair.
er ölilu heldur hið „hómerska
ísland“ sem Halldórj Laxness
verður æ hiuglaiknara á seinrai
árum, ósnorbiö af tækni og fram
fönum, traffík og konkúrensi
sem sivo er nefnt í bókinnd, ei-
Iíft og óumbreytanlegt — í
skáldskap ef ekki sannfræði.
Þá var sú tíð þegar menn voru
ánægðir með einföld klæði og
bragðaðist ótorotin fæða sín „og
þó þeir heyrðu hanagal og hund
gá úr öðrum sveitum langaði þá
ekki þangað edns og stendur
i taó“, Þá var erfiði ekki til og
ekki sóðaskapur heldur, þau ein
verk erfið sem unnin voru með
rangri aðferð, þau ein sóðateg
sem unnin voru án vandvirkni
af kæringarlausum verkamanni
og lýstu hand'bragði skussa og
ómennis.
Þessj skáldsýn skilningur
lands og þjóðar á sér Iangan
aðdraganda í ritum Halidórs Lax
„þeir eru fallegir stóru stein-
arnir héma í holtinu þegar
glitrar á þá í þurrkd á sumrin"
hafði Hatldór Laxness elftdr
gömilum manni í Mosfellssveit
í minningargrein um hann í sum
ar. Bjami Magnússon á Hraða-
stöð'um, sem ekki kemur að
öðru leyt, við þessa sögu, var
að sögn Haildórs „h'reinn og
beinn en þó hlýr, sjaldgæft lip
urmenni í allri framkomu, gam
ansemjn ávallt söm og jöfn, þó
með undirtón af álvöru, en vott
aði aldrei fyrir kerskni, um-
ræðuefnin óþrjótandi, krydduð
með srnásögum úr sveitinni
langt aftur f tímann.“ Það er
fólik af þessu sama tagi sem Inn
ansveitarkronika segir frá, og
sj'álf hefur frásögnin keim af
„notalegu geðgóðu skrafi“ þess
með málfari margra kynslóða í
senn, sagnaefni hennar jafn nátt
úrleg í þessu umhverfi og stóru
steinamir í holtinu. En hvað
kemur f ljós ef gáð er á bak við
stein? Fölkið í sögunni, svo sann
söguleg sem frásögn þess kann'
að vera, stendur jafnfætis í
heimi skáidskapar, draumsýnar,
tilbeiðslu og raunheimi og reyn
ist eig-a í báðum heimum jafn
an þegnré-tt. Frásögn af feiricju
fiutningum Mosdæla tjái-r í ein-
faldrj mynd, með svo djúpum
undirtón brega að hann heyrist
varla, táknheim óforgengilegra
verðmæta. „Getur nofekur nokk
um títna verið nokkrum trúr
nema sjálfum sér?‘‘ Innansveit
arkronika lýsir mannlifi sem
er slíkur trúnaður áskapaður og
innborinn: getur nokkuð sem
nokkurs sé vert komið í stað
hans ef hann bregzt?
Hljóðfærcaverzluniii Tónuvul s.f.
opnar í dag, laugardag.
Tónavcrl s.f.
Óðinsgötu 7
Sími 25805
STOPeiÞEL
DISKóTíHl leikur í kvöld.
Sunnudagur:
POPS leika frá 9.
Sími 83590.
HÓP-
FERÐA-
BÍLAR
allar stærðir
alltaf til leigu
! B.S.I.
2 Umferðarmiðstöðinni
: Sími 22300.
LEIGAN s.f.
Vinnuvelar tií leigu
Litlar Steypuhrœrivélar
Múrhamrar m. borum og fleygum
Rafknúnir Steinborar
Vatnsdœlur ( rafmagn, benzín )
Jarðvegsþjöppur Rafsuðutœki
Vfbratorar
Stauraborar
Slípirokkar
Hitablásarar
HOFDATÖNl 4 - SiMI 23480
VEUUM ÍSLENZKT © ÍSLENZKAN IÐNAÐ
' ViS völjum RiBÍteá
: : það borcjat sig
i'
!il raHtBl - OFNáR H/F.
Síðumúla 27 . Reykjcrrfk II 3
Símar 3-55-55 og 3-42-00
Dömiir — ÁrhpPiA rhvprii
lagningar — perinanent — klippingar — litanir Opið föstudaga til kl. 9 og laugardag a til kl. 5. 1 i a 11 — lokkalýsingar
fiiárgreiðslusfefcm FÍÓIA Rofabæ 43. — Sími 82720.
ROCKWOOL0 (STilNULL)
Þykktðr 50, 75, og 100m.ni.
Stærð 60x90 cm.
Góð ©g ódýr einungrun
Hannes Þorsteinsson, heildverzlun. —
Hallveigarstig 10. — Sími 24455 — 24459.