Vísir - 18.02.1971, Qupperneq 2

ISLAND
Þar sem kjötið er soðið í mauk og
allir drekka tvær flöskur á viku
„The New York Tlmes“, það
virta og víðlesna bandaríska dag
biað, sendi blaðamann, Alden
nokkum Whitman, hingað til ís-
lands fyrir fáum vikum. — Á
sunnudaginn var birtist svo á
forsíðu sérstaks ferðamálablaðs
sem fylgdi venjulegu útgáfunni
af „The New York Times“, grein
Whitmans um 4 daga dvöl hans
í Reykjavík. Hér kemur á eftir
úrdráttur úr grein Whitmans:
„Reykjavík, Island, — Eftir að
hafa lesið eitt sinn í alfræöiorða
bók_ að ísland væri fullt með
heita hveri og að Reykjavíkur-
svæðið á sv-hluta landsins væri
þolanlega hlýbt að vetrinum til,
þótit það væri aðeins fáeinar míl-
ur snður af heimskautsbaugnum,
vegna þess að Golfstraumurinn
hitaði það upp, hafði mig árum
saman langaö ti'l að athuga,
hvort þetta væri raunverulega
rétt. Forvitni mín jókst svo
fyrir nokkrum vikum, þegar
Hannes Kjartansson, sendiherra
í New York, sagöi mér, aö í
Reykjavík syntu menn undir ber
um himni um miðjan vetur. —
Þegar ég uppgötvaði að ég gat
eytt fjórum dögum og þrem nótt-
um á Islandi fyrir kringum 250
doMara, stakk ég sundfötum mín-
um í ferðatösku og fllaug í miðs
vetrarfrí í síöasta mánuði.
Og baðfötin blotnuðu vissulega
í ferðinni. Staðreyndin er sú, að
sundsprettur minn undir berum
himni, minntd mig talsvert á
Karfbahafið. Ég fór líka í óper-
una, og komst þar að því, að
sumum fslenzkum skemmtikröft
um er nægilepa heitt tii þess að
geta komið allsnaktir fram, og
einnig komst ég að þvi, meðal
annars, hvers vegna þessi meng
unarlausa borg er einnig „þurr“
á hverjum miðvikudegi.
Ég kom til Keflavikur, NATO-
stöðvarinnar og alþjóðaflugvall-
arinis klukkan 9.30 að morgni,
rétt f þann mund, siem sólin var
að koma upp. Meðan á dvöl
minni stóð, var hitinn kringum
30 gráður (Fa'hrenheit).
Meðan ég ók með langferðabíl
gegnum NATO-stöðinia og ti'l
Reykjaivíkur, var mér sagt, að i
stöOinnd væru 2500 Ameríkanar.
Þeir haifa clkkert af öðrum hlut-
um Mands að segja, og er um
að kenma jþjóðlegu stoilti flestra
Mendinga og hræðsla y® að hm
«B vieffiaumtðu Ameríkumenn
myndu annars verða fslenzkum
stúikum of mikil freisting ...
... Nokkrir umgir Isiendingar
tjáðu mér, að eina rfkisrekna
sjónvarpssitöðin, sem hægt er að
horfa á á Islandi, sendi aðeins út
3 stundir á kvöldi hverju (sex um
helgar), og flytji aldæi grínleiki
(kómedíur), né heldur nútíma-
verk. Ameríkanarnir í NATO-
stöðinni eru mjög hamingjusamir
eftir því sem Islendingur einn
sagði mér, reykvískur mennta-
skóianemi, þar sem þeir sætu
sennilega ailan daginn og horfðu
á sitt sjónvarp.
Þar semég er vanur þvf að
sjá loftið sem ég anda að mér,
þá vakti þaö fyrst athygii mína,
þegar ég kom tii Reykjavfkur,
hversu hreinieg borgin er og ryk-
laus. Þetta rykleysi stafar senni-
lega af þvf, að öll húsin í borg-
inni og umhverfi hennar eru hit-
uð upp með heitu vatni setn úr
jörðinni kemur. Þeir hverir eru
í um 10 mílina fjarlægð frá borg-
inni, en sumir jafnvel undir borg-
inni sjáifri. Samt er einhver grár
biær yfir borginni, og það fannst
mér skrítið, þar til ég tók eftir
því, að flestar byggingar eru
steinsteyptar, og fáar bera nokk-
ur einkenni ákveðinmar bygging-
arstefnu. Þessu til viðbðbar er, að
fæstar byggingar eru hærri en
3ja hæða, sem leiðir til samræm-
is meðal verzlunarbygginga og
íbúðarbygginga, sem eru miklu
frekar aflangar en háar. Hið 6-
persónulega tilbreytingarleysi er
hingað og þangað Wfgað upp á
með rauðum, grænum eða gulum
framhiiðum. Stundum lífgar þetta
upp, en ekki þó mjög.
Uppi á einni hæðinni í borg-
inni gnæíir hinm 215 feta hái
turm Hallgrímsikirkju, með hvftam
kross efst. „Þama er okkar phall-
usarsymból", sagði mér reykvísk
verzlunarkona... „þeir segjast
aetla að Ijúka kirkjubyggingunmi
imman 5 ára. em ég held þeir hafi
nú sagt það fyrir 5 árum“.
Miðbærimm f Reykjavfk er
skemmtilegur. Ég fór þangað
nokkrum sinmuim i gönguferðir
... þar taidi ég eimar 5 bóka-
búðir meö stuttu milTibili og
buðu þær upp á emskar, bamda-
rískar, þýzkar, franskar, danskar
og skandinavfskar bækur, auk
íslenzkra .. .og þar í miðbænum
eru líka nokkur veitingahús. Ég
fór inn á eitt þeirra f hádegis-
verð. Er ég bað um drykk baðst
þjónninn afsökunar. Það eina
sem hann gat gert fyrir mig,
sagöi hann. var aö faera mér
flösfcu af 2,2% sterkum bjór eða
þá iborðvíni „Það er miðvifcudag-
ur", sagði hann „á 'þeim vifcudegi
megum við ekki selja áfengi".
□ Mauksoðinn matur
Þar sem ég hafði nú heyrt
að Islendingar væru þolnir
dryfckjumenn, lét ég undrun
mfna í ljós. „Það er rétt“, sagði
þjónninn, ,,en alkóhölisimi er
talsverður meðal Islendin-ga og
margir karlmenn hafa tilhneig-
ingu til að eyða meira fé en æski
legt er fyrir þá í áfengi og þess
vegna eru bindindismenn hér
starfsamir". Hvers vegna eru þá
miðvikudagar þurrir? spurði ég.
„Það liggur í hlutarins eðli“
sagði þá þjónninn: „Á fimmtu-
dögum byrjar maður að „kynda
sig upp“ og á mánudögum og
þriðjudögum fer maður að slaka
á aftur til þess að geta byrjað
á næsta fimmtudegi!"
Þegar ég hafði lokið dvöl
minni á íslandi, dró ég m. a. þá
ályktun að Island kæmi ekki
nægiilega til móts við kröfur sæl-
kera. Kjötið og fiskurinn eru
undantekninearlaust aiit of soð-
ið. Grænmetið er aldrei annað en
gulrætur og grænar baunir upp
úr dós og það var ekkert salat
að fá. Stórkostleg undantekning
frá þessari reynslu minni var
þegar ég snæddi hádegisverð
heima hjá Halidóri Laxness hinu
islenzka nóbelsskáldi og frú
hans..
Og síðan hrósar blaðamaöur-
inn matreiðslu frú Auðar Lax-
ness upp f hástert, ekki hvað
Sízt eftirréttinum, sem var skyr.
„Ég get samt ekki saigt það sama
um marga aðra þjóðlega rétti",
segir hann „þeir eru t. d. harð-
fiskur, hákarlakjöt, sem er graf-
ið í jörð og látið eldast þar,
þræireykt og sailtað lambakjöt
(hangikjöt) og kindahausar".
□ Drekka tvær flöskur
á viku
Síöan lýsir Alden Whitman
ferð til Hveragerðis. Hann segir
frá því hversu sér hafi fundizt
landið nakið og landslagið stór-
brotið. Gróðurhúsin skemmtileg
mðtsögn við umhverfi „hvera-
borgarinnar".
„Fölkiö, sem ég ræddi við,
tjáði mér að enska væri tungu-
mál Islendinga númer 3, kæmi
næst á eftir dönskunni og flestir
Islendingar sem ég hitti skildu
hráa amerískuna voru reyndar
frá sér numdir að fá tækifæri
tiil að æfa sig í að tala málið
og ræða um sjálfa sig. Hvað við
gerum að vetrariagi? Æ, það er
skelfing erfdtt að komaist fram
úr á morgnana og bíða eftir þvi
að sólin fcomi upp, en þaö er
heilmikið að gera hinar löngu
nætur, sem byrja um fclukkan 18
í janúar og standa til 9.30. Við
horfum á sjónvarpið (næstum
hver fjölsfcyída á tæfei), við tes-
um (nœstum hver einasti maður
les eina bók á vifcu (?)), og við
drekkum (mér skiildist á mönn-
i að hver einasti maður drykki
a. m. k. 2 viskíflöskur á viku
(!)). Fæöingartala okkar er ein
sú hæsta í heimi, og við synd-
um“.
□ Alvarlegt leikhús
og þjóðleikhús
Whitman lýsir ferð sinni i
sundlaugamar f Laugardal, og
lætur bara vel af, segir að það
minni sig helzt á sumarfri sitt
á Jamaica eða að synda í Suður-
Kínahafj „nema hvað sólin skein
ekki á himninum og mér var ís-
kalt á nefinu". Og þá sneri hann
sér að skemmtanalífinu: „Ég tók
eitt af hinum 5 fréttablöðum sem
út koma í Reykjavík og renndi
augunum yfir skemmtanadáik-
ana. Ég taldi saman ails 9 kvik-
myndahús, þar sem þeir sýndu
t. d. „Rosemarys Baþy“, „Where
Eagles Dare“, „The Heart is a
lonely Huniter" og einnig gat
rnaður valið um að fara I leik-
húsin 2, annað þeitra sýndi
„Faust'* og hitt „Christianity
below the Giacier". leikrit eftir
Laxness. Ég fékk auðveldlega
rmiða á þessar sýninigar fyrir 2,50
dollara.
Þótt sýningar á „Faust" hefðu
þegar staðið í meira en mánuð,
og 700 sýningargestir troðfylltu
Þjóðleikhúsið, þá vom áhorfend-
ur sparibúnir. Þar sem ég þekkti
þegar söguþráðinn, átti ég gott
með að fylgjast með. Eftir sýn-
inguna, sagði mér Klemenz Jóns-
son, sem lék Faust (?) að þeir
sýndu líka „I Do, I Do“ og „Lad
and Lass", íslenzkt leikrit. Sagði
K'Iemenz mér að leikhús hans
sæktu áriega ásamt hinu lit'la
borgarleikhúsi um 100.000 gestir,
eða kringum helmingur allra
landsmanna.
Mér reyndist erfiðara að fylgja
sögubræðinum f „Kristnihaldi
undir Jökli" i Borgarieikhúsinu.
Kannski vegna þess að þaA er
leikrit aivarlegs eðlis. Sveinn Ein
arsson. leikhússtjóri, sagði mér
að hans leikhús færði a-lvarlegri
leikrit á svið en Þjóðleikhúsið og
og það kom heim og saman við
það sem er sýnt um þessar murd
ior, m. a. „Vegurirun tii Rómari'
eftir Robert Sherwood.
□ „fsland gott
eins og þaö er“
Og Ö1 þess að gera nú skernmt
analífd ofckair Reykvifeiniga sem
ítadegust Ski'l, minnist Whitman
á sinfóníuhljðmsveit. sem hann
efcfci gat hiusitað á, þar sem hún
„leifcur aöeins annan hvem
fimmtudag í bvikmyndahúsi Há-
skólans... en það er einnig um
léttari skemmtun að raeða, að þvi
komst ég fcvöld eitt á hóteh'mu
mínu er ég reikaði inn f matsai-
inn. Litil hljómsveit lék fyrir
dansi og þegar hún gerði hte á
leiknum bað hl j ómsveitarstjór-
inn ofckur aö tafca vel „Los
Aztecos'* sem eru hér komin frá
Mexíkóborg til aö sfcemmta ykk-
ur!“ ... Morgumitnm eftdr hítti ég
foringja „Los AzJtecos" á kaffi-
stað rétt við hótelið og fór ég
tál hams að þakka honum fyrir
söngimm kvöldið áður. „En“
spurði ég „hvemig fcomstu hing-
að frá Mexfkóborg?" „Ef ég á
að segja aiveg satt", svaraði
hann, „þá hef ég ekki komið til
Mex!fkó f 10 ár eða meira og ég
sver við hina heilögu jómfrú að
við erum frá Madrid. Við bara
komum fram og skemmutum sem
„Los Azteoos" frá Mexfkó vegna
þess að engimm í Evrópu viíl
hluta á „Los Madrilenos". Spán
verjar eru út um allt en ekki
svo mikið af Mexíkönum. Og
Frankó gerir Spánverja ekki
mjög vimsæla, er það?..
Rétt áður en ég fór frá Is-
landi, áttd ég tal við Markús An-
tonssom, stæðilegan, ljóshærðan
mann, nálægt þrítugan að aldri.
Hann er einn af 15 borgarráðs-
mönnum í Reykjavík, og spurði
hann mig, hvort mér hefði falllið
vistin og hvað ég gerði. Þegair óg
hafði sagí honum það, sagði hann
að teiðinlegt væri að ég hefði
ekki hlustað á sinfóniuhljómsveit
ina, en hins vegar gæti ég talizt
heppinn að hafa ekki komið með
skíði með mér. Veturinn hefur
verið I-Iýr, sagði hann, jafnvél
of hieitur til aö snjór haldist eitt-
hvað og skíðabrekkumar í fjölil-
unum hér í nágrenrai Reykjavfk-
ur hafa enn efeki orðið nothæfar
fyrir skíðamenn. Kannsld myndi
ég koma aftur þegar snjóað hefði
í fjöll? Þökk fyrir, sagði ég, en
en mér fellur ísi'md vel eins og
það er nú og svo hneppti ég
frakkanum mfnum f 32 gráðu
hei’tu sólskininu" .
- GG