Vísir - 23.02.1971, Blaðsíða 8

8
V í SIR . Þriðjudagur 23. febrúar 1971.
VISIR
y Otgefandi: Reykjaprent bt.
f'ramvvænidastlóri: Sveinn R Eyjðlfsson
Ritstjðri • Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjörnarfuiltrúi • Vaidimar H. Jöhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýstngar Bröttugötu 3b Símar 15610 11660
Afgreiösla- Bröttugötu 3b Sími 11660
Ritstjón ■ Laugavegi 178 Slmi 11660 f5 linur)
Askriftargjald kr. 195.00 á mánuði innanlands
t lausasölu kr. 12.00 eintaklö
Prentsmiöia Vtsis — Edda hf.
....................................................
Luxemhorgarar sfanda sig
Erlendir menn undrast stundum, að íslendingar skuli
hafa getað haldið þjóðerni sínu og vera sjálfstæð
þjóð, þrátt fyrir fámennið og þá erfiðleika, sem þjóð-
in hefur öldum saman átt við að stríða. Þessu er
stundum svarað með því, að íslendingar hafi notið
góðs af einangruninni norður í höfum og af sérstöðu
íslenzkrar tungu, sem er eitt helzta þjóðernistákn
íslendinga.
í miðri Vestur-Evrópu er önnur fámenn þjóð, sem
hefur aðeins 340 þúsund íbúa, en hefur haldið sjálf-
stæði sínu eins og íslendingar, þrátt fyrir mun stór-
felldari erfiðleika. Þetta er ein helzta viðskiptaþjóð
okkar á sviði flugmálanna, Luxemborgarar. Þegar
aðstaða þeirra er skoðuð ofan í kjölinn, kemur í Ijós,
að þeir eiga fyllstu virðingu skilið.
Luxemborg er í þjóðbraut milli helztu stórvelda
Evrópu. Á því hefur landið fengið að kenna í báðum
heimsstyrjöldunum. Og það er ekki auðvelt að halda
þjóðareinkennum sínum, þegar menn búa við tún-
garðinn hjá Frökkum, Þjóðverjum og Belgíumönnum.
Luxemborgarar hafa ekki haft einangrunina sér til
hjálpar.
Luxemborgarar eiga ekkert eigið ritmál. Þeir eiga
talmál, letzéburgesch, sem er eins konar frönsku-
skotin þýzka. En sem ritmál nota þeir ýmist frönsku
eða þýzku. Dagblöðin eru flest á þýzku, en franska er
meira notuð í opinberu lífi. Af þessu má sjá, að þjóð-
erni Luxemborgara nýtur ekki sama stuðnings af
tungumáli þjóðarinnar og þjóðemi okkar nýtur af ís-
lenzkunni.
Luxemborg er land stóriðju og erlends fjármagns.
Frakkar og Þjóðverjar eiga mikið fé í stáliðjuverum
og öðrum iðnaði í landinu. í svo fámennu ríki hlýtur
slílcur innflutningur fjármagns að hafa nokkur áhrif
á þjóðernistilfinninguna. Þá nota Luxemborgarar
belgískan giaidmiðil. Og í þeim löndum, þar sem þeir
hafa eklii sonú'herra. »ræta hollenzkír sendiherrar og
belgískir ræðismo - na Luxemborgar.
Þegar á allt er litið, hljuia menn að undrast, að
Luxemborg skuli enn halda sjálfstæði sínu og þjóð-
ernistilfinningu. En staðreyndin er sú, að hvort
tveggja hvílir á traustum grunni. Luxemborgarar líta
á sig sem sjálfstæða þjóð og vilja vera það áfram.
Þeir eru fhaldssamari en nágrannaþjóðir þeirra og
hafa nokkru betri lífskjör en þær. Allt bendir til þess,
að um ófyrirsjáanlega framtíð muni þeir halda áfram
að vera sérstök og sjálfstæð þjóð.
Luxemborgarar hafa veitt Loftleiðum lendingar-
leyfi í landi sínu, þrátt fyrir tilraunir nágrannaríkja til
að hindra það. Það sýnir sjálfstæði Luxemborgara, að
þeir láta ekki segja sér fyrir verkum. Og með fluginu
hafa skapazt sterk tengsl milli íslands og Luxemborg-
ar. Þessi tengsli eru gagnleg, því að það er gott fyrir
smáríki að standa saman og læra af reynslu hvers
annars. Heimsókn forsætisráðherra íslands til Luxem-
borgar hefur stuðlað að eflingu þessara góðu tengsla.
!(
hafsins
Fafdir fjársjóðir
A hafsbotni er ógrynni oliu og jarðgass,
kola og járns og jafnvel demantar
I framtíðinni mun mann
kynið ekki leita auðæfa
á landi eða í geimnum,
heldur á hafsbotni. —
Græðgi og hagsmuna-
keppni ríkjanna kemur í
Ijós, um leið og nútíma-
tækni gerir oss kleift að
afla mikilla auðæfa úr
sjó. Evrópuráðið er ein
sú stofnun, sem leitast
við að samræma afstöðu
ríkja álfunnar um rétta
skipulagningu á nýt-
ingu þessara atiðæfa. —
Nú er líklegt, að innan
skamms taki erlendir að
ilar að kanna, hver auu-
æfi séu á hafsbotni við
strendur íslands. — í
eftirfarandi grein fjallar
kunnur vísindamaður
um verðmæti hafsbotns-
ins og helztu vandamál-
in við nýtingu þeirra í
framtíðinni.
Sjór þekur 71% hnattarins
og er því raunar sjötta heims-
álfan. í honum er aö finna mik-
il og margvísleg auðæfi. Mikiö
magn matvæla er framleitt með
hefðbundnum fiskveiöum. ný-
tízku fiskirækt í sjó og verkún
sjávargróðurs og ýmissa iífvera
til neyzlu. Nýveriö er hafin
könnun á náttúruauðæfum hafs-
botnsins, en ástæða er tií aö
ætla, að þau séu nær ótæmandi.
40% olíunnar koma
unnin á hafi áríð 1980
í fremstu röö auðæfa hafsins
er olía og jarðgas, sem rejmdust
15% af framleiðslu heimsins
1968, og námu að verðgildi 3.9
milljörðum dollara. Árið 1980
er ætlað að framleiðsla þessi
fullnægi 40% eftirspumar eftir
olíuvörum. Þar næst koma kol
og járn í mikilsveröu magni, en
mega sín minna með því að
notagildi kolanna fer minnk-
andj og störar málmgrýtisnámur
eru reknar á landi. Hins vegar
er áætlað aö fyrir hendi séu
nokkrir milljaröar tonna af
sandi og möl, sem mætt gætu
hluta eftirspurnar eftir stein-
s-teypu. ,'vætlað er magn af
mangani, nikkel og kopar á
hafsbotni nemi 1700 miLljörðum
ton-n-a o-g forfórs 300 mi'l-ljörð-
um. Þannig er þar nær ótæm-
andi magn af mikilsveröum
efnum og einnig mikið af tini,
zin-ki og demöntum.
Einsætt er að mun erfiöara
er að vinna efni úr sjó en á
landi. Eins og , er gefur ekki
önnur vinnsla arö en olíu-, gas-,
sand- og malartaka. Alt um
Mð eru auðæfi hafsins sá vara-
sjóöúr, sem mannkynið getur
nýtt, þegar úppurið er það sem
í jöröu finnst.
Hættan á
nýlenduveldum
Menn öðlast því auöveidlega
s'kilning á því að rí-kin reyni að
skapa sér aðgang að auðlindum
þessum og leitist við að n-á
eignarhaldi á þeim. Samkvæmt
alþjóðasamþykkt um landgrunn-
ið, sem gerð var í Genf 1958,
eiga aðliggjandi lönd auðlindir
á alilt að 200 metra dýpi. En
samkvæmt skilgreiningu sam-
þykfctarinnar nær engin sérstöfc
regla alþjóða-laga til eignarrétt-
ar á auðlindum utan landgrunns
ins, sem nútímatækni gerir að-
gengilegar.
Þannig hefúr komið til á-
greini-ngs milli tækniþróaðra
landa, sem hafa aðstöðu til að
ná þessum auðlindum undir
sig, og þróunarlandanna. sem
eiga vildu réttmætan aðgang að
þeim og jafnvel forgangsrétt.
Þróunarlöndin vildu láta banna
með lögum ailt nýlenduveldi
stórþjóðanna á hafstootni utan
landgrunns. Við þessa hags-
munatoaráttu bætast nú hern-
aðaraðgerðir, með því að hafs-
botninn er einnig hægt að nota
fyrir herstöðvar I sókn og vörn
(hilustunarstöðvar, eldflauga-
paffla oi. a frv.).
Sameigínleg arfleifð
Þótt svo kunni að virðast að
dregið hafi úr spennu frá hern-
aðars-jónarmiði, síöan stórveldin
sömdu um afvopnun hafdbotns-
ins 1970, er enn efclki til neinn
alþjóðasamningur um skiptingu
og skilyrði fyrir nýtingu auð-
linda. En þó virðist, að með
þeim aðilum Sameinuðu ' þjóð-
anna, sem eru að ræöa þessi
vandamál, hafi hugmyndin um
að gera hafsbo-tninn og auðlind-
ir hans að alþjóðaeign og sam-
eiginlegri arfleifö mannky-nsins
hlotið aukinn stuðning frekar en
hin eigingjama afstaða sem
upprunalega var tefcin.
Allt um það er mikilsvert að
fin-na lausn þessara vandamála
sem fyrst til að koma í veg fyr-
ir að voldug einfcafyrirtæki eða
rí-kisstofnanir geti komizt að
samkomula-gi, sem enfitt yrði aö
breyta.
Einnig er nauðsynlegt að tak-
ast tafarlaust á við vandann
varðandi m-engun, sem sta-fa
kynnj af rannsóknum og greftri
og að samhaefa notkun ha-fs-
tootnsins og yfirtoorðsins.
Friðsamleg nýting
Evröpuráðið gekfcst nýverið
fyrir mikilsverðum umræðufundi
um þetta efni og beitti sér
þannig fyrir réttri g-reiningu
vandamálanna og lausn þeirra.
Vegna hefðbundinna venja og
þess, að tiil er siglingamála-
stofnun Evrópu, verða ríki álif-
unnar að hafa vinsamlega sam-
vinnu um aö ákva-rða reglur um
nýtingu auðlinda hafsins. Ætti
samstaða þeirra á aiþjóðaráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna,
sem halda á 1973 að afstýra
bæði valdaráni a-f hálfú auðugra
ríkja og eignarnámi, sem væfl
þróunarlöndunum einum til
hagsbóta. Er þetta mi-kilvægt
verkefni fyrir Evrópu, og sam-
staöa landa álfunnar ætti að
beinast að því að stuðla að vél-
farnaðj þeirra i nútíð og fram-
tfð, en tryggja jafníramt a3
hafið geti áfram verið tengilið-
ur milli siðmenntaöra þjóð>.
(Francois BELLAltfjiCR,
lagaprófessor vi8 Strassborg-
arhás-kóla og ráðgefandi sér-
fræðingur Evrópuráðsins).
Olíuturn I Noröursjó. Um 15% af olíu- og jarðgasframleiðslu
heimsins 1968 fékkst af sjávarbotni, og nam verðgildið 3,9
milljörðum dollara. 1980 verður þessi hlutfallstala komin
upp í 40%.