Vísir - 05.01.1972, Síða 7

V í S I R . Miðvikudagur 5. janúar 1972.
í HvA* joHj* r^W} * a
Ölafur Jónsson skrifar um bókmenntin
cTlíenningarmál
kallar á
Matthías Johannessen:
Bókin um Ásmund
Helgafell, Reykjavík
1971. 56 bls.
'C'kki er langt að minnast þess
■*"* mannskemmandi moldviðr-
is sem þyrlað var upp þegar
stóð til að reisa Vatnsberann 1
miðbænum í Reykjavík, slóðurn
hinna fornu vatnskarla og
-kerlinga. Bakarabrekkunni
minnir mig. Þó fór svo að bæði
Vatnsberinn og Jámmeiðurinn
risu á almannafæri — en báðir
dálítið afsíðis, án þess að setja
svip á bæjarbraginn. En Skúla
fógeta fengum við 1 miöbæinn.
Og þar fá jámmyndir Ásmund
ar Sveinssonar að standa átölu
laust. Skyldu þær orka minna á
taugar og tilfinningalíf manna en
hinar tröllauknu mannsmyndir
Ásmundar, eða er þessi breyt-
ing einvörðungu til marks um
breytt aimenningsálit á verkum
okkar mikla myndasmiðs? Svo
mikið er víst að viðhorf manna
viö Ásmundi og verkum hans
hafa þegjandi og hljóðalaust ver
ið að breytast á undanförnum
árum og áratugum, frá tómfeeti,
einatt andúð. til almennrar við
urkenningar I elli sinnj er
hann án efa meö ástsælustu
iistamönnum þjóðarinnar.
í þessari bók er safn viðtala
við Ásmund Sveinsson, greina
sem minnsta kosti að stofnj til
gætu mætavej verið blaðaviðtöl,
þófct svo muni ekki vera. Bókin
er i sama broti, dálítið glyslegu
sniöj og viðlíka greinasafn um
Jóhannes Kjarval, Kjarvalskver-
fyrir nokkrum árum. Eins og
það mun Bókin- um Ásmund
efalaust þykja markverð heim-
i]d ura listamanninn þegar nán
ar verður fjallað um ævi hans
og verk en í þessum greinum
er gert.
Það er höfuðkostur greinanna í
þessari bók að i þeim virðist
Hstamaðurinn koma til dyranna
nákvæmlega eins og hann er
klæddur, tala frjálslega og hisp-
urslaust um hvaðeina sem í hug
ann kerrrur á þeim samfundum
við hann sem greinarnar lýsa.
Viðtö] Matthfasar Jóhnnessens
hafa lengi veriö orðlögð og
ég fæ ekki betur séð en þessi
séu með hinum beztu af sínu
tagi: honum er hvorttveggja
jafnvei lagið að Iaða viðmæl-
anda sinn til frjálslegrar sam
ræðu sem að stíla samræðuna
sjálfa einkar læsilega. Þriðji þátf
ur listrænnar blaðamennsku,
mannlýsingagreina sem þessara.
en vitaskuld að velja markverð
umtalsefni sem leiða mynd við
mælandans sem trúlegast fvrir
sjónir lesanda í Bókinn; um
Ásmund ber margt á góma þó
hún sé ekki stór, m. a. er sitt-
hvað sagt frá æsku og námsár-
efni
um Ásmundar en mest er þó
rætt um listir og nokkur tiltek-
in verk hans, einkum frá seinni
árum. Hún segir ekkj neina ævi
sögu Ásmundar Sveinssonar, en
aljar saman miðia greinarnar
einkar skemmtilegrí mannlýs-
ingu. En hitt værj vissulega til
aukinnar prýði ef myndirnar
í bókinni, flestar harla ásjáleg
ar. væru valdar með hliðsjón
.af umtalsefnum þeirra Matthías
ar j greinunum.
^ við og dreif í bókinnj berst
talið að trú og trúarefnum,
fornum bókmenntum og sögu
sem niyndefni. Ásmundur lýsir
frjálslegum skoöunum sínum á
stílstefnum og aðferðum 7 mynd
list sem auösénar eru af sjálf
um myndum hans Hann er
líka til í að ,,ráða‘‘ myndir sín-
ar að táknleaum hætti eftir víö-
fangsefnum benda á og útskýra
merkingu tiltekinna tákna og
táknkerfa En hinum þræðinum
leggur hann sterka áherzlu á
sjálfstætt gildi hins listræna
forms:
„Ég hugsa í formum, ég vil
aö þau tali saman“ segir hann.
HöggmyndaHst er „að taka
efni, forma það og láta ljósiö
leika við það. Hún er leikur
að jjósi. Ljós og efnj tala sam
an í höggmyndum. Línur og
loftskurður mynda heild ..
Listin er „draumur sýnir sem
urðu aö veruleika í efninu. Allt
kallar á efni. Og hrynjandi."
,,Ég beygj mig undir miskunn
arlaust lögmál dauðans," segir
Ásmundur Sveinsson. „Og ef
eitthvað tekur við, langar mig
ekki til annars en halda áfram
að forma i eitthvert efni. Ég
erraliur 7 því.“
i
I

í
Burt
Böðvar Guðmundsson:
Burtreið Alexanders
HelgafeH, 59 bls.
T þriðja þæfctmum í bók Böðv-
ars Guðmundssonar. Austrið
er rautt nefnist hann, eru þau
kvæði sem sjálfsagt Þykja
skemmtilegust. Böðvar er mað
ur hagorður og bragfimur.
kvæði hans öðrum þræði prýdd
neyðarlegri hermigáfu. Og þetta
eru anzj kostulegir bragir, allir
upp á stuðlanna þrískiptu grein.
með klingjandi rími, trúlega vel
fallnir til söngs. En Böðvar
Guðmundsson hefur nokkuð lagt
sig eftir trúbadúr-Hstum, flutti
t. a. m. kvæði sín 7 heyranda
hljóðj á stúdentahátíð Ista des-
ember — við harla góðar undir-
tektir að ég hygg.
Þetta er nýlunda á meðal
skálda vorra, ungra sem ald-
iwna. a. m. k. síðan skáld hættu
að yrkja revíur og veizlukvæði,
og mættj það alft ttðkast meira.
S'Iíkur kveðskapur getur fyrir
utan annars konar gildi sitt einn
ig reynzt harla góður skáldskap
ur. Kvæði Böðvars Guðmunds-
sonar af þessu tagi hér í bók-
inni sýnast mér græskulitil
gamankvæði, kátlegt og skringi
legt skop sem mest á komið und
ir fimlegu rími og brag, svo
sem Skáldkvæði Feldarkvæði,
Maókvæði. Feldurinn T kvæði
Böðvars er auðvitað feldur Þor
geirs á þingi sem nýverið hefur
verið samið um heilt fræðirit.
En þetta var upphaf feldarins
að sögn Böðvars — svo dæmi
sé tekið af handahófi um kveð
skap Hans:
Af Skjöldu var hann skorinn
skammdegiskvöld i janúar.
reið
Skjalda dó úr doða
daginn eftir að hún bar.
Hún var nár úr nautahúsi borin.
1 lífj og dauða Ijúf hún var
og lék sér þar
sem gróa grös á vorin.
^höld sýnast um það hvað
L bók Böðvars Guðmundsson
ar eiginlegana heitir — Burtreið
Alexanders eða Burt reið Alex
ander. og er það eftir öðrum
orðaleikjum höfundar. Alexand-
er snýr í bókinni eins og sögú
sinnj á brott frá „hinum leiðu
vesturlöndum". í fyrsta þætti
bókarinnar sem svo nefnist,
og öðrum, Rembihnútar í GordT-
on, sýnist Böðvar Guðmundsson
vera að yrkja heimsósóma í
fullri alvöru eða svo gott sem.
Hvaða hlut sem hann ætlar gam
ankvæðum sfnum finnst mér
kvæðalag hans í fyrri hlutum
bókar miklu hæpnara, burtséð
frá stöku orðaleik er satt að
segja ofboö lTtið gaman að þeim.
En vera má að kvæði eins og
Hugleikur lýsj tii nokkurrar
hlítar því tvíbenta kaldhæðnis
lega viðhorfi sem virðist búa
að bakj velflestra kvæða í þess
ar; bók, gamans hennar og
alvöru.
Hugleikurinn snýst um tvær
tilfinningar okkar samúð með
þjáðum og kúguþum, hatur á
vondum og ranglátum eins og
beir gerast t a. m. ! Víetnam.
I’ hugleiknum sem við ölum á
blaðafréttum pynda, nauðga,
drepa vondu mennirnir hina
góðu — sem að sönnu risa
upp, bjartir og rakkir, og berj
ast til sigurs Og þá tekur nýtt
gaman við:
Um aðferðrr til að hefna sm
á fjötruðum andstæðingi
getum við lika lesið í
dagblöðunum
en einnig þá
verður að gæta þess vel
að -lesa aöeins það
sem við viljum lesa
að sjá aðeins það
sem við viijum sjá.
^nnar þáttur í bók Böðvars
Guömundssonar, sá i miðið,
nefnist Rembihnútar í Gordíon,
og er hann satt að segja tor-
kenni’legastur þeirra. Að svo
komnu er mér hreint ekki
ljóst að hvaða marki orðaleikj
um þessara texta sé stefnt. ef
nokkru og er aldeilis ekki viss
u.m að það sé mín sök þó vel
megi svo vera. En þeir eru t. d.
svona — fyrsti textj t flokkn-
um sem mér sýnist í fljötu
bragðj einna hnyttnastur:
og við héldum að siðferði
mannanna
hefði breytzt við hildarleikana
miklu sem háir voru af
sigurvegurum
Ieikanna miklu við sigurvegara
leikanna mikiu á öidinni
sem leið
enda ekki örvænt hefði siðféröi
manna breytzt á öldinnj
sem er að líða við hildarleikana
miklu hjá sigurvegurum leikanna
:
mifclu á öldinnj sem er aö liða
og siðferði manna tók
engum framförum á.
Það er þesslegt að s-vipuð á-
lösun aldarfarsins hafi einhvern
tfma heyrzt áður.
miklu vegna sigurvegara
leikanna
Geymið - og þér munið fímva.... með LEITZ.
t l
HAFNAPSTRÆTl 18 LAUGAVEGf 84