Vísir - 06.10.1972, Síða 6

6
Visir Föstudagur 6. október 1972.
vísrn
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
RitS'tjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuði innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakiö.
Blaðaprent hf.
Mikilvœgt hlutverk Dana
Það er alltaf erfitt fyrir útlendinga að setja sig i
spor annarra þjóða. Þeir eru ekki nægilega vel
kunnugir aðstæðum til að kveða upp dóma um við-j
horf annarra þjóða. Við íslendingar getum þvi ekki
lagt neitt raunhæft mat á afstöðu norsku og dönsku
þjóðanna til Efnahagsbandalags Evrópu. Sennilega,
hafa báðar þjóðirnar gert það, sem eðlilegast var,
bæði Norðmenn, sem höfnuðu aðildinni, og Danir
sem samþykktu hana.
Mikilvægast er að meta rétt, hvaða áhrif niður-
stöður atkvæðagreiðslanna munu hafa i náinni
framtið. Við höfum t.d. ástæðu til að vona, að Norð-
menn taki upp röggsamlegri afstöðu i landhelgis-
málum sinum, nú þegar þeir eru ekki lengur
bundnir þvi gagnkvæma veiðifrelsi, er gildir milli
rikja Efnahagsbandalagsins.
Norðurlöndin geta haft margvislegt gagn af aðild
Dana að Efnahagsbandalaginu. Danir munu
áreiðanlega taka að sér að gæta hagsmuna Norður-
landanna á þeim vettvangi. Þeir verða eins og brú
milli Efnahagsbandalagsins og Norðurlandanna.
Ekki er fráleitt að ætla, að þátttaka Dana muni
hafa heillavænleg áhrif á þróun þess gallagrips sem
Efnahagsbandalagið er. Þeir geta ef til vill stuðlað
að þvi, að embættismannaveldið i Bruxelles verði
brotið á bak aftur og lýðræðislegri vinnubrögð haldi
innreið sina i bandalagið. Að uppbyggingu til er
bandalagið enn sem komið er þvi miður eins og
einveldi frá fyrri hluta átjándu aldar.
Embættismannaveldið i Bruxelles er fremur til-
finningasljótt gagnvart lögmálum lýðræðis og
frelsis. Sumir embættismennirnir vilja endilega fá
Spán i bandalagið. Vonandi geta Danir stuðlað að
þvi, að slikt óhapp verði hindrað.
Ekki veitir heldur af, að mótað verði virkt aðhald
að embættismönnunum, bæði þingræðislegt aðhald
og réttarfarslegt. Slikt aðhald er nánast ekki til i
Efnahagsbandalaginu. Það er raunar furðulegt,
þegar haft er i huga, að bandalagið stefnir að þvi að f
verða eins konar yfirriki i efnahagsmálum Evrópu.
í þessu aðhaldsleysi felst afskræming á þeirri
Evrópuhugsjón, sem bandalagið er byggt á.
Efnahagsbandalagið hefur náð ótrúlegum
árangri á efnahagssviðinu á stuttri ævi sinni. Þessi
árangur sýnir, að mikið vit er i þeim efnahagslegu
aðferðum, sem bandalagið beitir. Þessi velgengnii
hefur blindað forustumenn þess, svo að þeir sjá ekki
nógu vel vanþróun bandalagsins á stjórnmálasvið-
inu. Ef til vill hefur norska neiið vakið þá til meðvit-
undar um þetta vandamál, en fyrstu fréttir benda
þvi miður ekki til þess, að svo sé. Einmitt á þessu
sviði eiga Danir nú veigamiklu hlutverki að gegna.
Þvi hlutverki mega þeir til með að valda.
Ætla bara stofnanir að gefa?
Landsmenn hafa ekki enn tekið nógu virkan þátt i
söfnuninni i landhelgissjóð. Hingað til hefur nærri
alltféð komið frá opinberum stofnunum, sem vaða i
peningum, svo sem bönkum og sveitarfélögum, en
einstaklingar hafa litið sem ekkert gefið. Betur má,
ef þessi söfnun á ekki að verða okkur til skammar.
Við eruitt
Evrópumenn
Þjóöaratkvæöagreiðslum um
aöild aö Efnahagsbandalaginu er
nú lokiö í Noregi og Danmörku.
Úrslitin uröu eins og öllum er
kunnugt sinn á hvorn veg, Norö-
menn felldu aöild, en Danir, sam-
þykktu. t báöum löndunum hefur
úrskuröur kjósendanna viötæk
cfnahagsleg og pólitisk áhrif. i
Norcgi biöu hin ráöandi pólitisku
öfl geysilegan ósigur og má segja
aö þar riki nú alger upplausn og
pólitiskt öngþveiti. i rauninni ætti
ný stjórn að setjast aö völdum
sem fylgdi þjóöarviljanum i
þessu máli, og sem tæki þá af-
leiöingum úrslitanna, en þaö
virðist ekki ætla aö takast. i saö
þess hlasir viö stjórnleysi meðan
flotiö er viöráðalaust aö vand-
ræöum i Efnahagslffinu.
1 Danmörku uröu úrslitin hins
vegar glæsilegur sigur fyrir þau
öfl, sem hafa veriö þar ráöandi,
en það þýðir þó ekki aö festa eða
ró fáist þar. Þvert á móti sýnir
skyndileg afsögn Krags mikla
óglu undir niðri. Svo viröist sem
sigur Efnahagsbandalagsins þar
hafi veriöbundinn þeirri forsendu
að róttækari öfl innan Jafnaðar-
mannaflokksins kæmust til valda,
til að forða klofningi, þó þaö sé
enn nokkuð óljóst hvaö olli ráð-
herraskiptunum.
Þaö hefur verið mjög fróölegt
aö fylgjast meö hinum hatrömmu
deilum i Noregi og Danmörku um
aöildina að EB. Þær hafa að visu
fariö fram með óviðurkvæmi-
legum brigzlum um landráö og
svik, og flest af þvi sem fram
hefur komið á báða bóga af rök-
semdatagi hefur verið einhliða og
ofstækisfullt. En þó var það
kannski eðlilegt í þvi kosninga-
kappi sem hljóp i menn.
Það leiðinlegasta við kosninga-
baráttuna i báðum löndunum var
algerlega ótimabær rómantiskur
þjóðarrembingur. Var mikið til I
þvi sem sagði hér i forustugrein i
Visi að þjóðernislegur ihaldsandi
hafi ráðiðúrslitunum i Noregi. Og
i Danmörku gæti á ný i stórum stil
Þjóöverjahaturs, sem þó er eðli-
legra en 19. aldar þjóðrembingur-
inn, þvi skemmra er siðan Danir
máttu liða nauð undir þýzkum
stigvélahælum.
En á hitt verður þó að benda að
saman við þessa þjóðernislegu
afturhaldsmennsku hrærðust
með undarlegum hætti margvis-
leg róttæk og framfarasinnuð öfl,
sem eiga vonandi eftir að erfa og
umbæta heiminn með sinni nýju
lifssýn á veröldinni. Margt af þvi
sem þessi öfl höfðu til málanna að
leggja var timabært og hárrétt,
og það þarf enginn að imynda sér
að þeim vandamálum verði t.d.
sópað burt i einu vetfangi þó
Danir samþykktu aðildina. Gagn-
rýni og aðvaranir þessara mót-
stööuafla blasa nú við og eiga
eftir að marka hugsjónabaráttu,
ekki aðeins i Danmörku, heldur i
allri Evrópu. Hins vegar voru
þessi róttöku öfl ábyrgðarlaus. 1
mótstöðu sinni gegn EB bentu
þau ekki á, hvað ætti að koma i
staðinn. Þau óskuðu óbreyttrar
frjálsrar velgengnisaðstöðu i við-
skiptamálum, þó vitað væri, að
hún er ekki fáanlega vegna ytri
aðstæöna. Þeir óskuðu þess i
rauninni einfaldlega að EB væri
ekki til, þó tilvera þess sé einhver
kröftugasta staðreynd heimsins.
Og þeir gáfu engin svör við þvi,
hvort þjóðirnar væru tilbúnar að
greiða sitt gjald fyrir utangarðs-
stöðu með lækkun launa og lifs-
kjara. En þetta er einmitt stærsti
feillinn i allri hinni fögru
hugsjónabaráttu gegn stóriðju og
svokölluðum hagvexti og lif-
kjarakaupphlaupi. Þeir sem for-
dæma i ungæðishætti blikk-
beljuna i nútimaþjóðfélagi
trimma ekki sjálfir kvölds og
morgna milli úthverfis og mið-
borga, og þeir koma ekki til ein-
staklingsins og segja: „Við
tökum bilinn frá þér. „Þeir hafa
enn enga raunhæfa lausn. Og sið-
skeggirnir sem hraustlegast for-
dæma hinar „kemisku” sápu-
verksmiðjur með allri þeirra
mengun,hafa engin önnur ráð en
að þvo sér með sápunni frá þeim
á kvöldin, — annars verða þeir
aðeins ennþá skitugri en áður.
t deilunúm i Noregi og
Danmörku um kosti og galla
aöildar að Efnahagsbandalaginu
höfðu báðir margt til sins máls.
Hér var um aö tefla stórþýðingar-
mikil skipulagsatriði i öllu efna-
hags- og atvinnulifi landanna og
við þvi að búast að hvor leiðin,
sem valin væri, myndi hafa i för
með sér viöamiklar breytingar
sem snertu lifskjör þegnanna og
gripa með margvislegum hætti
inn i lif þeirra. Jafnframt hlaut að
fléttast inn i hagsmunastreita
15,50 i kr. 19,37.
atvinnugreina og stétta. Við
þurfum þvi ekki að kippa okkur
upp við æsingarnar. Hitt er jafn
lærdómsrikt að kynna sér rök-
semdafærslu beggja. Það
bregður upp fyrir okkur skýrari
mynd með dýpri innsýn i vanda-
mál Efnahagsbandalagsins, sem
eru bæði sæt og súr.
Að atkvæðagreiðslunum i
þessum löndum loknum, breytast
umræðurnar og takmarkast nú
meira við þá raunverulegu stöðu
sem meirihluti kjósendanna
hefur valið. 1 öllu öngþveitinu i
Noregi. blasir nú við geigvæn-
legur efnahagslegur vandi. Þar
er nú brýnt verkefni að finna ein-
hverja úrlausn fyrir iönsvæðið i
Vikinni, kringum Osló. Þar blasir
nú við hrun atvinnulifs og heim-
sókn atvinnuleysis. Við þeim
vanda eiga andstæðingar aðildar
nú eingin önnur ráð en að freista
þess að ná viðskiptasamningum
við EB. En fá þeir nú slikan
samning? Það verður ekki ráðið i
heimabruggunartækjum þjóð-
rembingsins, heldur f skrifstofum
i Brússel.
I Danmörku er bjartara yfir.
Nú kemur ekki til þeirrar gegnis-
lækkunar, sem hótað hafði verið
með þeim stórfelldu verðhækkun-
um, sem fylgt hefðu i kjölfarið á
öllum lifsnauðsynjum. Þyngstu
mörunni er létt af bændastéttinni,
sem óttaðist sölustöðvun, nú geta
þeir aftur verið öruggir um sinn
hag og haldið áfram að afsetja
svinakjöt og smjör á brezkum og
þýzkum markaði, og farið eins og
aðrir að stunda „hagvöxt” i
grisum i stærri stil en nokkru
sinni áður. Og iðnaðarfyrirtækin
Storno og Novo og fjöldi annarra
þurfa ekki að framkvæma hótanir
sinarum niðurlagningu starfsemi
og fjöldauppsagnir.
En um leið og nýr forsætisráð-
herra Dana, Anker Jörgensen,
undirbýr ferð sina á ráðherrafund
EB i Paris siðar i mánuðinum, þá
risa nú upp i kringum hann ýmis
þau vandamál sem fylgja aðild-
inni og sem mótstöðumennirnir
bentu strengilega á. Þau verða nú
mjög svo raunhæf og munu vafa-
laust verða mönnum drjúgt
umræðuefni i Danmörku á næst-
unni.
Það er nú t.d. svo, að vist geta
Danir grætt á aöild aö EB. Hún
skapar þeim vissulega möguleika
á stórkostlega auknum hagvexti.
En hitt er lakara, aö þeir eiga nú
hreint ekkert auðvelt með að not-
færa sér þann hagvöxt. Nú sem
stendur má segja að allar vélar
og hjól i Danmörku gangi með
fullum krafti. Það eina sem háir
þeim er skortur á vinnuafli. Vist
gengur geysileg hagvaxtaralda
um Efnahagsbandalagið og fyrir-
sjaanlegt að hún heldur þar
áfram a.m.k. tvö til þrjú ár fram i
timann, þvi lengra sjá menn nú
varla. Þessi útþenslualda hlýtur
nú lika að hafa áhrif i Danmörku,
en það þarf hreint ekki að vera
hagkvæmt frá öllum hliðum.
Aðild að EB verður að þessu leyti
sennilega miklu hagkvæmari
fyrir Breta, sem eiga við mikið
atvinnuleysi að striða, og einnig
mætti segja að nær hefði verið
fyrir Svia að tengjast banda-
laginu, þvi að þar gerir nú
atvinnuleysi einnig vart við sig.
Mesta vandamál Dana á næst-
unni verður alger ofspenna i
atvinnulifinu. Og þar skapast nýr
vandi, þvi að slikri ofspennu
fylgir ásókn erlends vinnuafls,
sem er eitt varhugaverðasta
vandamaliö við þátttöku i Efna-
hagsbandalaginu. Það má nú
búast við þvi að talsverður hluti
þess tyrkneska og júgóslavneska
og jafnvel finnska vinnuafls, sem
verið hefur i Sviþjóð flykkist til
Danmerkur. Og ef vandræða-
ástand skapast nú i Vikinni i
Noregi, má vera að þrautaráð
margra Norðmanna verði að leita
sér atvinnu t.d. i dönskum
husgagnaiðnaði.
Þessir liklegu vinnuafls-
flutningar sýna nokkuð hve sér
staka stööu Danir fá nú bæði i
evrópskri og norræni samvinnu.
Þrátt fyrir aðild Dana aö EB
verða mannflutningar þangað frá
öðrum Norðurlöndum greiðir.
500 g the: JA: kr.15,50/NEJ: kr. 19,37
liótunarauglýsing úr dönsku blaði. Kaupmaöurinn tilkynnir hvað var-
an myndi hækka, ef Danir stæðu utan EBE. 500 gr af tei hækkar úr kr.